Լոնդոնի Պալադիում

Լոնդոնի Պալադիում (անգլ.՝ The London Palladium), 2286 տեղ ունեցող թատրոն Վեսթ Էնդում՝ Լոնդոնի հայտնի Սոհո հատվածի Արգիլ փողոցում։ Թատրոնում ելույթ ունեցած դերասաններից շատերի ներկայացումները ցուցադրվել են հեռուստատեսությամբ։ Թատրոնում Թագավորական ներկայացումը բեմադրվել է 43 անգամ, իսկ վերջին անգամ՝ 2019-ին։

Լոնդոնի Պալադիում
Տեսակ	թատրոն և երաժշտական հարթակ
Երկիր	Միացյալ Թագավորություն
Գտնվելու վայրը	Արգելի փողոց
Հիմնադրման ամսաթիվ	1910 թվականի դեկտեմբերի 26
Ճարտարապետ	Ֆրանկ Մատչամ
Կայք	lwtheatres.co.uk/theatres/the-london-palladium/
London Palladium Վիքիպահեստում

Լոնդոնի Պալադիումը 2014 թվականին

Կառուցում

Վոլթեր Գիբոնսը, որ առաջին կինոնկարների ռեժիսորներից էր, 1910 թվականին կառուցեց Պալադիումը՝ մրցելու Սըր Էդվարդ Մոսի կառուցած Լոնդոնի Հիպոդրոմի և Սըր Օսվալդ Սթոլի կառուցած Լոնդոնի Կոլիզեյի հետ։ Ճակատը (Argyll House-ի կողմից, քանդվել է 1860-ական թվականներին^[1], և դրա մյուս կողմում գտնվող պանդոկը ստացել է Argyll Arms անվանումը), թվագրվում է 19-րդ դարում։ Նախկինում այն ժամանակավոր փայտե շինություն էր «Corinthian Bazaar» անվանումով, որտեղ կար նաև թռչնաբուծարան և նպատակն էր Օքսֆորդի փողոցում վերջերս փակված «Pantheon Bazaar»-ից (այժմ՝ Մարկեր և Սպենսերներ) հաճախորդներ ներգրավել։ Թատրոնը մեկ տարի անց վերակառուցեց լարախաղացի որդի Ֆրեդրիխ Հենգլերը՝ որպես կրկեսի արենա այնպիսի զվարճանքների համար, ինչպիսիք էին շրջիկ համերգները, մնջախաղն ու ջրային ցուցադրությունները։ Այնուհետև այն վերածվեց Գեղասահքի ազգային պալատի`սահադաշտ իսկական սառույցով։ Սակայն սահադաշտը չգործեց և Պալադիումը վերանախագծվեց ֆրանկ Մատչամի՝ թատրոնների հայտնի ճարտարապետի կողմից, որը նախագծել էր Կոլիզեումը, այն վայրում, որտեղ նախկինում տեղակայված էր Հենգլերի կրկեսը։ Այժմ շինության վրա տեղակայված է «Heritage» հիմնադրամի հուշատախտակը՝ Լև Գրեյդի և Ֆրենկի Վոխանի պատվին։

Թատրոնը պահպանում է իր սկզբնական առանձնահատկություններից շատերը և 1960 թվականի սեպտեմբերին գրանցվել է Անգլիայի պատմական շինությունների շարքում։ Պալադիումն ունեցել է հեռախոսակապի համակարգ, որպեսզի խղիկներում գտնվողները կարողանային միմյանց զանգահարել։ Այն նաև շրջադարձային փուլ է ունեցել։

Պատմություն

Նախքան պատերազմը

Թատրոնը սկսեց գործել որպես «Պալադիում»՝ բազում ներկայացումների հինական վայր։ Այնտեղ ցուցադրվել են նաև մնջախաղեր։ 1926 թվականին մնջախաղում ելույթ ունեցավ Լեննի Դին՝ Մոխրոտի դերում, իսկ ներկայացման տեսագրությունը մինչ օրս պահպանվել է։ Թատրոնում շատ են ցուցադրվում հատկապես Թագավորական ներկայացումներ։ 1928 թվականին Պալադիումը երեք ամսով գործեց նաև որպես կինոթատրոն։ 1928 թվականի աշնանը որպես կինոթատրոն գործելու շրջանից հետո թատրոնը կարճ ժամանակով դադարեց գործել։

Ջորջ Բլեքի դարաշրջան

1928 թվականի սեպտեմբերի 3-ից Պալադիումը վերաբացվեց պրոդյուսեր Ջորջ Բլեքի գլխավորությամբ՝ որպես Թատերական ընդհանուր կորպորացիայի մի մաս։ Երբ Բլեքը ստանձնեց վերահսկողությունը, թատրոնը սնանկացման եզրին էր։ Նա վերականգնեց Պալադիումի համբավը՝ վերադարձնելով Պալադիումն իր սկզբնական նպատակին, բեմադրեց բազմազան շոուներ ու երկու շաբաթով հրավիրեց ամերիկյան մի շարք հանրահայտ աստղերի, ինչպիսիք էին Դյուկ Էլինգթոնը և նրա նվագախումբը, Ադելաիդ Հոլլը, Լուի Արմսթրոնգը և Էթել Ուոթերսը։ Կարճ ժամանակ անց՝ Բլեքի ղեկավարման տարիներին Պալադիումը շուտով վերականգնեց իր համբավը որպես աշխարհի առաջատար թատրոն։ 1935 թվականին Բլեքը նախաձեռնեց Crazy Gang-ի թատերաշարք Պալադիումում «կյանքը սկսում է Օքսֆորդի կրկեսում» ներկայացմամբ^[2] (նրան հիմնականում հիշում են հենց այս պատճառով)։ Թատերաշարքը շարունակվեց Պալադիումում՝ որպես ամենամյա իրադարձություն, մինչև 1940 թվականին այն տեղափոխվեց Վիկտորիա Պալաս թատրոն։ Բլեքը ղեկավարեց Պալադիումը մինչև իր մահը` 1945 թվականը։

Ալֆրեդ Հիթչհոքի 1935 թվականի "39 քայլ" լրտեսական թրիլերի կուլմինացիան նկարահանվել է Պալադիումում։

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ

1941 թվականի մայիսի 11-ին թատրոնի վրա ընկավ գերմանական պարաշուտային չպայթող ական։ Այն ներթափանցել էր տանիքից ու ընկել ուղիղ բեմի վրա։ Այն վնասազերծելու նպատակով թատրոն էր ուղարկվել Թագավորական նավատորի ականազերծման խումբը։ Ականի տեղակայման վայրը պարզելուց հետո անհրաժեշտ էր պտտել օղակաձև փականը դրան հասնելու համար, սակայն դիպչելուն պես այն սկսեց թրթռալ։ Տարածքն անմիջապես էվակուացրին, բայց ականը չպայթեց։ Խմբի երկու անդամները զգուշորեն վերադարձան, հանեցին պայթուցիկը և դրա վտանգավոր բաղադրիչները՝ վնասազերծելով այն։ Այնուհետև դրանից ազատվեցին^[3]։ Փոխգնդապետ Գրահամ Մորիսին պարգեվատրեցին Սուրբ Ջորջի շքանշանով՝ Պալադիումում այդ գիշեր կատարած իր գործողությունների համար։ Սակայն նրան ավելի ուշ՝ 1941 թ. օգոստոսի 19-ին սպանեցին Ջիբլարթարի ճանապարհին՝ SS Aguila ռազմանավի վրա։

Վալ Պառնելի շրջան

1945 թվականին Ջորջ Բլեքի մահից հետո Գործադիր տնօրենի պաշտոնը ստանձնեց Վալ Պառնելը։ Նա որդեգրեց բեմադրելու հակասական, բայց շատ հաջողակ քաղաքականություն՝ թատրոնների ներկայացումների ցուցակի սկզբում ընդգրկելով Ամերիկյան հայտնի ու մեծաբյուջե ներկայացումներ։ Ցանկում ներառված էին այնպիսի անուններ, ինչպիսիք էին Կարմեն Միրանդան, Ջուդի Գառանդը, Սոֆի Տակերը, Բինգ Քրոսբին, Դենի Քեյը, Ռոզմարի Քլունին, Էնդրյուս քույրերը`Վիկ Շոյի հետ և նրա նվագախումբը, Բոբ Հոփ, Լայզա Մինելլին, Լենա Հորնը, Էլլա Ֆիցջերալդ, Պեգի Լին, Ֆրենկ Սինատրան, Սեմմի Դևիս կրտսերը, Ֆրենի Լայնը և Ջոնի Ռեյը՝ թույլ չտալով ելույթ ունենալ բրիտանացի շատ հայտնիների, որոնք մղվեցին երկրորդ պլան։

1955 - 1967 թվականը թատրոնում նկարահանեցին հեղինակավոր Այ-Թի-Վի վարիետե շոուն՝ կիրակնօրյա երեկո Լոնդոնի պալադիումում, սկզբում հյուրընկալելով Թոմմի Թրինդերին, հետո Բրյուս Ֆորսիթին, Նորման Վոխանին և Ջիմմի Տարբուկին։ Ծրագիրը ուղիղ հեռարձակվում էր ամեն շաբաթ ATV-ի կողմից, որը պատկանում էր հայտնի թատերական ռեժիսոր Լյու Գրեյթին։ Ստեղծվել էր Վալ Պառնելի կողմից։ 1966 թվականի մայիսից մինչև օգոստոսը «Ազգային հեռարձակող ընկերությունում» ցուցադրվել են վեց ծրագրեր, որպես հատուկ դրվագներ Միացյալ Նահանգներում^[4]։

Վալ Պառնելը կապ ուներ անշարժ գույքի զարգացման ընկերության հետ և սկսեց վաճառել «Moss Empires» թատրոնները, շենքը փոխարինելու նպատակով։ 1966 թվականին երբ հայտնի դարձավ, որ նույն ճակատագիրը սպասվում է Լոնդոնի «Պալադիում»-ին, «Վիկտորիա պալատ»-ին և նույնիսկ «Թատերական արքայական»-ին, «Դրեյ Լեյն»-ին, արքայազն Լիտլերը քայլեր ծեռնարկեց թատրոնները փրկելու համար, և Վալ Պառնելը թոշակի անցավ, որպեսզի ապրի Ֆրանսիայում։ Սթոլ-Մոսի նոր գլխավոր տնօրենը Լուի Բենջամինն էր, որը ստանձնեց պաշտոնը մինչ շարունակում էր լինել՝ «ATV Group»-ին պատկանող «Pye Records»-ի գործադիր տնօրենը։

1965 թվականին Պալադիումի տակ գտնվող նկուղում գործում էր «Wine Society»-ին։ Բացի այդ, այն նաև օգտագործում էր Լոնդոնի կամուրջի տակ գտնվող Մուներեր Սթրիթում և մեկը Ռոթերիթիում գտնվող Սբ Ջեյմսի Բոնդում (որը հեղեղվել էր մեծ ալիքով)^[5]։

1968 թվականին Սեմմի Դևիս կրտսերը նկարահանվեց «Ոսկե տղա» առաջին գրքային մյուզիքլում, որը ներկայացվեց թատրոնում^[6]։

1968 թվականին այնտեղ ձայնագրվեց Ջոնի Քեշի ալբոմներից մեկը, բայց «Columbia Records»-ը երբեք այն չթողարկեց։ Ներկայացման անօրինական թողարկումները դեռևս շրջանառության մեջ են։

Փոստ-Փառնել

1973 թվականի հունվարին «գլամ ռոք» խումբը Սլեյդ թատրոնում համերգ տվեց, որի արդյունքում տեղի պատշգամբը գրեթե փլուզվեց։ 1976 թվականին Մարվին Գեյը կենդանի համերգը տվեց բեմում։ Ներկայացումը վավերագրվեց արդյունքում ստացված կրկնակի «LP»-ի մասին, որը վերնագրվեց Live London Palladium-ում և թողարկվեց 1977 թվականին։ Այն իր մեջ ներառում էր նրա համար մեկ հիթը՝ «Got to Give It»-ը։

1974 թվականի հուլիսին երգչուհի Քաս Էլիոթը ելույթ ունեցավ երկու շաբաթ շարունակ։ Վերջին ներկայացման գիշերը Մեյֆաիրի իր վարձակալած բնակարանում նա քնեց այլևս չարթնացավ։

Նաև 1974 թվականին Ժոզեֆինա Բեյքերը հանդես եկավ Թագավորական էստրադա ներկայացմամբ։ 1991 թվականին «Ժոզեֆինա Բեյքերի պատմություն» ֆիլմը ենթադրում էր, որ ինչպես Քաս Էլիոթը, նա մահացավ այնտեղ հաջող մենահամերգից հետո, որն իրականում Փարիզի Բոբինոյում էր, իր մահից չորս օր առաջ՝ 1975 թվականի ապրիլին։

1981 թվականին Պալադիումի նկուղներում գտնվում էր մոմերի թանգարան, համապատասխանորեն կոչվում էր «Պալադիումի նկուղներ»։

1980 թվականների վերջին Պալադիումը կրկին հեռարձակեց հայտնի Այ-Թի-Վի1 վարիետան, ուղիղ միացում Պալադիումից, որին մասնակցում էր Ջիմի Տորբակը։ Այս ընթացքում թատրոնը գտնվում էր «Stoll Moss թաթերական խմբի» տնօրինության տակ, իսկ Մարգարիտը և Դեյվիդ Լոկը ղեկավարում էին, երկուսնել այդ ժամանակ «Stoll Moss»-ի հիմնական բաժնետերերն էին։

1988 թվականին Էդինբուրգի «Գանգ շոուն» հայտնվեց, որպես Բրիտանական երաժշտական սրահների արծաթե հոբելյանի մի մաս։

Իսկապես օգտակար դարաշրջան

2000 թվականին թատրոնի սեփականությունը ևս մեկ անգամ փոխվեց, երբ Էնդրյու Լլոյդ Ուեբերի «Really Useful Group» ձեռք բերեց «Stoll Moss»-ը։ 2000 թվականի մայիսի 3-ից մինչև 2002 թվականի հունվարի 5-ը Պալադիումում բեմադրվեց «Թագավորը և ես» ներկայացումը՝ Էլեյն Պեյջին և Ջեյսոն Սքոթ Լիի դերասանների մասնակցությամբ։ 1996 թվականին մեծապես հաջողված Բրոդվեյ ներկայացման փոխանցումն էր «West End»-ին։ Բացման արարողությունից առաջ տոմսարկղերն արդեն տոմսերի վաճառքից ստացել էին 7 միլիոն ֆունտ ստերլինգ։ Շոուի այս տարբերակը շքեղ գործ էր, նոր երկխոսությամբ և երաժշտության լրացումով, մինչդեռ օրիգինալ նյութը թարմացվեց։ Ներկայացման ընթացքում Խոսին Լոուրենսը խաղում էր Աննայի դերը, և Պոլ Նակուչին, իսկ Թագավորի դերը համապատասխանաբար խաղաց Քեո Վուլֆորդը։ Ներկայացման փակվելուց հետո հանրաճանաչ (բայց հնացած) պտտվող բեմըհեռացվեց ժամանակակից տեխնոլոգիաների համար տեղ բացելու նպատակով։

2002 թվականի Ապրիլից մինչև 2005 թվականի Սեպտեմբերի 4-ը Պալադիումը բեմադրեց «Chitty Chitty Bang Bang»-ի թատերական տարբերակը, Sherman Brothers-ի երգերով, որպես «Թագավորը և ես»-ի հաջորդող։ Իր ամբողջ երեքուկես տարվա ընթացքում ներկայացման մեջ խաղացել են շատ աստղեր (տե՛ս ստորև)։ Թատրոնի երկար պատմության մեջ այս ներկայացումը ապացուցեց, որ ամենահաջողն էր, և 50 տարի անց վերամիավորվեց շոուի խորեոգրաֆ Գիլիան Լիննին այն թատրոնում, որում 50-ականների սկզբին նա հանդես էր գալիս, որպես Պալադիումի աստղային պարուհի։ 2004 թվականի նոյեմբերի 1-ին և նոյեմբերի 22-ին երգիչ-երգահան Ջեքսոն Բրաունը հանդես եկավ երկու համերգներով իր մենահամերգի շրջագայության ընթացքում։ 2005 թվականից Սուրբ Ծնունդից 2006 թվականի տոների համար բեմադրությունը բեմադրեց Բիլ Քենվայթի «Scrooge-The Musical»-ի ներկայացումը, որը փակվեց 2006 թվականի հունվարի 14-ին։ Շոույում նկարահանեց Թոմմի Սթիլենը՝ վերադառնալով Պալադիում։ 2006 թվականի փետրվարից թատրոնը բեմադրեց նոր երաժշտական ներկայացում՝ «Sinatra At The London Palladium» անվանումով, որում ներկայացված էին կենդանի նվագախումբ, մեծ էկրանային նախագծմամբ և պարողներ, որոնք ներկայացնում էին Ֆրենկ Սինատրայի հոյակապ հիթերը։

2006 թվականի նոյեմբերին Պալադիումում տեղի ունեցավ Էնդրյու Լոյդ Ուեբերի և Դեյվիդ Իանի «Երաժշտության հնչյուններ» ներկայացման պրեմիերան։ Ներկայացումը բեմին մնաց ավելի քան երկու տարի՝ մինչ փակվեց 2009 թվականի Փետրվարի 21-ին։ Խաղացել են՝ Քոննի Ֆիշերը և Սամմեր Սթրալենը, և Սիմոն Մակքորինդեյլ, որպես կապիտան, Վոն Թրափ և Լեսլի Գարեթ և Մարգարեթ Պրես, որպես Մայրապետ։ 2009 թվականի հունիսի 2-ին բացվեց «Sister Act the Musica»-ի մի ներկայացման, որում խաղացին Պատինա Միլլերը, որպես Դելորիս, Շեյլա Հանկոկը որպես Մայրապետ, Յան Լավանդերը, որպես «Monsignor Howard», Քրիս Ջերմանը, որպես Շանկ, Ակո Միշելը, որպես Էդի, Քեթի Ռոուլի Ջոնսը, որպես Ռոբերտի քույր Մերի, Քլեր Գրինվեյը, որպես Պատրիկի քույր Մերի, Ջուլիա Սութոնը, որպես Լազարի քույր Մերի։

Երաժշտության ձայնը 2007 թվականի փետրվարին պալադիում։

2007 թվականի փետրվարի 18-ին և 25-ին Ռուֆուս Ուեյնրայթի երկու Գառլանդի հարգանքի տուրքի համերգների տոմսերը սպառվեցին։ 2007 թվականի Մայիսի 20-ին Լոնդոնի Պալադիումում տեղի ունեցավ 2007 թվականի Բրիտանական կինոյի և հեռուստատեսային արվեստի մրցանակաբաշխությունը, որը հեռարձակվեց BBC հեռուստատեսությամբ, իսկ 2010 թվականին Բրիտանական կինոյի և հեռուստատեսային արվեստի մրցանակաբաշխությունը վերադարձան Պալադիում^[7]։ Չնայած այն բանին, որ թատրոնն ունի ռեզիդենտ ներկայացում, այնտեղ դեռևս կարող է ցուցադրվել մեկ ներկայացում, ինչը հնարավոր է ի շնորհիվ այն բանի, որ ռեզիդենտ ներկայացման ձևավորումը հեշտությամբ հեռացվում է։ Օրինակ «Sister Act»-ի ձևավորումը հնարավոր էր ամբողջությամբ բարձրացնելով հեռացնել «Fly Loft»-ի տեսադաշտից։

Լոնդոնի «Պալադիումը» 2010 թվականի նվերների օրը դարձավ 100 տարեկան, իսկ 2010 թվականի դեկտեմբերի 31-ին BBCTwo-ի հատուկ իրավունքով ցուցադրվեց «Պալադիումի 100 տարի» վերնագրով մեկ ժամ տևողությամբ հեռուստատեսային ռեպորտաժը։ Պարոն Էլթոն Ջոնը 2013 թվականի սեպտեմբերին ելույթ ունեցավ տեղի հատուկ ներկայացման ժամանակ^[8], որտեղ նրան շնորհեցին «Brit Awards Icon»-ը, այնուհետև հեռարձակվեց Այ-Թի-Վի-ով։ Ռոբբի Վիլիամսը ներկայացրեց իր նոր «Swings Both Ways» ալբոմը՝ Մեծ Բրիտանիայի 1000-րդ համար 1 ալբոմը, 2013 թվականի նոյեմբերի 8-ին մեկ գիշերային ներկայացմամբ, որը նկարահանվել է հեռուստատեսային հեռարձակման համար՝ (BBC One): Նրան միացել էին «The Muppet Show»-ի դերասանական կազմի անդամները (Kermit the Frog, Miss Piggy, Fozzie Bear, Gonzo, Statler and Waldorf), Լիլի Ալենը, Ռուֆուս Ուեյնրայթ, նրա հայրը, մանկական երգչախումբը և 30 կտոր նվագախումբը։ Հրավիրված հյուրերի թվում էին Ադելը և One Direction-ը։

2014 թվականին «իսկապես օգտակար խումբը» բաժանվեց երկու մասի, և թատրոնին պատկանող անձը դարձավ «իսկապես օգտակար թատրոնների խումբ»^[9]։

2018 թվականին Պարոն Բրյուս Ֆորսիթի աճյունը դրվեց Պալադիումի բեմի տակ, իսկ կողքի պատի կապույտ սկավառակը նրան է հիշեցնում, որում գրված էր «Առանց կասկածի տակ առնելու Մեծ Բրիտանիայի ամենամեծ զվարճացնողը, նա հանգստանում է խաղաղության մեջ`երաժշտության, ծիծաղի և պարելու ձայնի ներքո ... հենց այն վայրում, որտեղ կցանկանար լինել^[10]»։

2019 թվականի հունիսի 26-ից սեպտեմբերի 8-ը ընկած ժամանակահատվածում «Պալադիում» բեմադրեց Էնդրյու Լլոյդ Վեբերի և Թիմ Ռայսի «Joseph and the Amazing Technicolor Dreamcoat» 50-ամյակի ներկայացումը։ Այն միանգամայն նոր ներկայացում էր Շերիդան Սմիթի հետ, ով պատմողի դերում էր հանդես գալիս իսկ Ջեյսոն Դոնովան, որպես փարավոն և ներկայացնելով «Jac Yarrow»-ին գլխավոր դերում^[11]։

Իռլանդացի «Boyband Boyzone»-ը կատարեց Thank You & Goodnight Tour-ի 2019 թվականի հոկտեմբերին վերջին համերգը Լոնդոնի Պալադիումում^[12]։

Ամերիկյան փոփ պատկերակ Մադոնան մի քանի համերգ կանցկացնի «Պալադիում»՝ իր Madame X ռեզիդենտ շրջագայության շրջանակներում, 2020 թվականի հունվար-փետրվար ամիսներին։

Ծանոթագրություններ

1. 'Argyll Street Area', in Survey of London: Volumes 31 and 32, St James Westminster, Part 2, ed. F H W Sheppard (London, 1963), pp. 284–307. British History Online [accessed 10 April 2016.
2. George Black producer and impresario biography:http://oxfordindex.oup.com/view/10.1093/oi/authority.20110803095509299 Արխիվացված 2016-03-03 Wayback Machine
3. Hogben, Arthur (1987). Designed to Kill. Patrick Stephens Limited. էջ 80. ISBN 0-85059-865-6.
4. Terrace, Vincent (1980). Complete Encyclopedia of Television Programs (1947–1979). South Brunswick and New York. էջ 269. ISBN 0-498-02488-1.
5. «History of the Society». The Wine Society. Վերցված է 2015 թ․ նոյեմբերի 17-ին.
6. Արխիվացված 18 Մայիս 2007 Wayback Machine
7. Ant and Dec win first Bafta Արխիվացված 10 Հունիս 2010 Wayback Machine ITN, 7 June 2010
8. «Sir Elton John wins first Brits Icon award». BBC News. 2013 թ․ սեպտեմբերի 2. Վերցված է 2013 թ․ սեպտեմբերի 15-ին.
9. Dennys, Harriet. "Lord Lloyd-Webber splits theatre group to expand on a global stage", The Telegraph, 24 March 2014, accessed 3 October 2014
10. Sheridan, Emily (2018 թ․ օգոստոսի 19). «Bruce Forsyth's widow Wilnelia still talks to dead star». Daily Mirror. Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 20-ին.
11. https://www.whatsonstage.com/london-theatre/news/joseph-amazing-technicolor-dreamcoat-palladium_48097.html
12. https://www.mylondon.news/whats-on/music-nightlife-news/boyzone-announce-five-london-palladium-16184563

Արտաքին հղումներ

• The Official London Palladium Site
• History of the London Palladium from Television Heaven's Sunday Night at the London Palladium
• The Palladium Pantomimes It's Behind You
• Building history Արխիվացված 2014-03-11 Wayback Machine, Survey of London, vols 31 and 32 (1963)
• London Palladium Theatre History with many pictures and original Programmes; Music Hall and Theatre History Site – Dedicated to Arthur Lloyd, 1839 – 1904
• Moss Empires' Theatres in the Fifties by Donald Auty, Music Hall and Theatre History Site – Dedicated to Arthur Lloyd, 1839 – 1904

Նախորդող՝ HKCEC

Miss World Venue 1990

Հաջորդող՝ GWCC

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Լոնդոնի Պալադիում» հոդվածին։