Իվան Ցանկար

Իվան Ցանկար (սլովեներեն՝ Ivan Cankar pronunciación , մայիսի 10, 1876(1876-05-10)^[1][2][3], Vrhnika, Կրայնա դքսություն, Ավստրո-Հունգարիա^[4][3] - դեկտեմբերի 11, 1918(1918-12-11)^{[4][1][2][…]}, Լյուբլյանա, Սերբերի, խորվաթների և սլովակների թագավորություն^[4][3]), սլովեն բանաստեղծ, արձակագիր, թատերագիր, էսսեիստ^[6], հասարակական-քաղաքական ակտիվիստ։ Օտոն Ժուպանչիչի, Դրագոտին Կիտտեի և Յոսիպ Մուռնի հետ մեկտեղ համարվում է մոդեռնիզմի սկզբնավորողը սլովենական գրականության մեջ։ Ուսումնասիրողներից շատերը Ցանկարին համարում են նաև սլովեներեն ստեղծագործած մեծագույն գրողը և հաճախ նրան համեմատում են Ֆրանց Կաֆկայի ու Ջեյմս Ջոյսի հետ^[7]։

Իվան Ցանկար
Ծնվել է	մայիսի 10, 1876(1876-05-10)[1][2][3]
Ծննդավայր	Vrhnika, Կրայնա դքսություն, Ավստրո-Հունգարիա[4][3]
Վախճանվել է	դեկտեմբերի 11, 1918(1918-12-11)[4][1][2][…] (42 տարեկան)
Վախճանի վայր	Լյուբլյանա, Սերբերի, խորվաթների և սլովակների թագավորություն[4][3]
Գերեզման	Ժալե գերեզմանոց[5]
Մասնագիտություն	բանաստեղծ, գրող, վիպասան, քաղաքական գործիչ, ակնարկագիր, դրամատուրգ և արձակագիր
Լեզու	սլովեներեն
Քաղաքացիություն	Ցիսլեյտանիա
Ժանրեր	պոեզիա, վիպակ, ակնարկ և Նովել
Ներշնչվել է Ռալֆ Ուոլդո Էմերսոն
Ivan Cankar Վիքիպահեստում

Հինկո Սմրեկարի նկարազարդումներից

Կենսագրություն

Դեռևս Լյուբլյանայի դպրոցում սովորելու տարիներին Ցանկարը հրապուրվել է գրականությամբ, գրական առաջին փորձերը կատարել (դրանք բանաստեղծություններ էին և քնարաշունչ շարադրություններ)։ Դպրոցն ավարտելուց հետո մեկնել է Վիեննա՝ ուսումը շարունակելու և չնայած ծնողներին խոստացել էր, որ տեխնիկական մասնագիտացում կընտրի, ընդունվել է սլավոնագիտության բաժինը (թեև դա էլ չի ավարտել)^[8]։

1897 թվականի ամռանը վերադարձել է Լյուբլյանա, որտեղ մի քանի ամիս անց մահացել է նրա մայրը։ 1907-ին Ցանկարը խորհրդարանի պատգամավոչության թեկնածու է առաջադրվել սոցիա-դեմոկրատների ցուցակով։ 1908-1909 թվականներին ապրել է Վիեննայում, աշխատել որպես անկախ գրող։ Առաջին համաշխարհային պատերազմն սկսվելուց որոշ ժամանակ անց նա ձերբակալվել է ու բանտ նետվել՝ Ավստրո-Հունգարիայի իշխանությունների վարած քաղաքականությանն ընդիմանալու պատճառով^[9]։

Ստեղծագործությունների մասին

Իվան Ցանկարը հեղինակել է շուրջ երեք տասնյակ գիրք, որոնցում անդրադարձել է 20-րդ դարի սկզբին սլովենական հասարակությանը հուզած ազգային, հասարակական, բարոյական հիմնախնդիրների։ Նրա երկերից Սլովենիայում լայնորեն հայտնի ու սիրված են հատկապես Hlapci («Ճորտերը») թատերգությունը, Pohujšanje v dolini Šentflorijanski («Սուրբբ Ֆլորիանի հովտի սկանդալը») երգիծավեպը և Na klancu («Բլրակի վրա») վեպը։ Սլովեն և եվրոպացի գրականագետները նրա գրական ժառանգության մեջ չափազանց կարևորում են նաև մանրապատումներն ու պատմվածքները, որոնք, գրված լինելով սիմվոլիզմի, մոդեռնիզմի ու էքսպրեսիոնիզմի տարրերի տպավորիչ միահյուսումով, աչքի են ընկնում խոր ինքնատիպությամբ։

Երկեր

Պոեզիա

• Erotika (recueil, 1899

Արձակ

• Vinjete (récits, 1899)
• Knjiga za lahkomiselne ljudi (nouvelles, 1901)
• Tujci (roman, 1901)
• Na klancu (roman) (1902)
• Ob zori (nouvelles, 1903)
• Življenje in smrt Petra Novljana (conte, 1903)
• Gospa Judit (conte, 1904)
• Hiša Marije pomočnice (roman, 1904)
• Križ na gori (roman, 1904)
• Potepuh Marko in kralj Matjaž (conte, 1905)
• V mesečini (nouvelles, 1905)
• Martin Kačur (roman, 1906)
• Nina (roman, 1906)
• Smrt in pogreb Jakoba Nesreče (conte, 1906)
• Aleš iz Razora (conte, 1907)
• Hlapec Jernej in njegova pravica (conte, 1907)
• Novo življenje (roman, 1908)
• Zgodbe iz doline šentflorjanske (1908)
• Kurent (conte, 1909)
• Sosed Luka (nouvelle, 1909)
• Za križem (nouvelles, 1909)
• Troje povesti (contes, 1911)
• Volja in moč (nouvelles, 1911)
• Milan in Milena (roman, 1913)
• Podobe iz sanj (récits, 1920)
• Mimo življenja (nouvelles, 1920)
• Moje življenje (récits, 1920)
• Grešnik Lenart (conte, 1921)
• Pages choisies, Ljubljana, 1931, trad S. et J. Jeras

Թատերգություններ

• Jakob Ruda (drame, 1901)
• Za narodov blagor (drame, 1901)
• Kralj na Betajnovi (drame, 1902)
• Pohujšanje v dolini šentflorjanski (drame, 1908)
• Hlapci (drame, 1910)
• Lepa Vida (drame, 1912)
• Romantične duše (drame, 1922)

Էսսեներ

• Krpanova kobila (1907)
• Bela krizantema (1910)

Հիշատակը

Ի հիշատակ անվանի գրողի՝ նրա անունով են կոչվել՝

• Ցանկարյան պարգև (Cankarjevo priznanje) - դպրոցականների ստեղծագործական աշխատանքների ամենամյա փառատոնի գլխավոր մրցանակը
• «Ցանկարևա զալոժբա» (Cankarjeva založba) — Սլովենիայի խոշորագույն հրատարակչությունը
• «Ցանկարյան տուն» (Cankarjev dom) — Լյուբլյանայի մշակութային ամենամեծ կենտրոնը
• Վրհնիկայի մշակույթի տունը (Cankarjev dom Vrhnika)
• Լյուբլանայի ուսանողական թաղամասը (Dijaški dom Ivana Cankarja)
• Վրհնիկայի գրադարանը (Cankarjeva knjižnica Vrhnika)
• Ցանկարի անունը կրող փողոցներ կան Լյուբլյանայում, Ցելեում, Մարիբորում, Կոպերում, Վելենիեում, Նոր Գորիցեում, Ռադովլիցայում և սլովենյան այլ քաղաքներում, դպրոցներ՝ Վրհնիկայում, Տրբովլիեում,Լյուտոմերում

Գրականություն Իվան Ցանկարի մասին

• Cankar, Ivan (1968), Bela krizantema, Ljubljana: DZS.
• Doležal-Jenstrle, Alenka (2003), Mitologizacija ženske v Cankarjevi prozi, Ljubljana: Filozofska fakulteta Univerze v Ljubljani.
• Dović, Marijan (2006), Cankar kot utemeljitelj profesionalnega pisatelja – umetnika, Ljubljana: Slavistično društvo Slovenije.
• Gradišnik, Janez (2004), «Spomini na Dejanje», Nova revija (269/270).
• Hribar, Spomenka (2005), «Slovenska khatarsis», Revija 2000 (174/176): 25–70.
• Kos, Janko; և այլք: (1982), Slovenska književnost, Ljubljana: Cankarjeva založba.
• Kos, Janko (1983), Pregled slovenskega slovstva, Ljubljana: DZS.
• Kos, Janko, Pregled slovenske književnosti.
• Košiček, Marijan (2001), Ženska in ljubezen v očeh Ivana Cankarja, Ljubljana: Tangram.
• Pirjevec, Dušan (1964), Ivan Cankar in evropska literatura, Ljubljana: Cankarjeva založba.
• Puhar, Alenka (1982), Prvotno besedilo življenja, Zagreb: Globus.
• Vidmar, Josip (1962), Drobni eseji, Maribor: Obzorja.
• Žižek, Slavoj (1987), Jezik, ideologija, Slovenci, Ljubljana: Delavska enotnost.
• Zver, Milan (1996), Sto let socialdemokracije na Slovenskem, Ljubljana: Nova obzorja.
• Izidor Cankar, Preface to "Ivan Cankar, Zbrani spisi" (Ljubljana: Blasnikova tiskarna, 1937)
• France Bernik, Ivan Cankar: monografska študija (LJubljana: Cankarjeva založba, 1987)
• rnaldo Bressan, Le avventure della parola: saggi sloveni e triestini (Milan: Il saggiatore, 1985)
• Andrej Inkret, Romantične duše: razmišljanja ob dramatiki Ivana Cankarja (Ljubljana: Prosvetni servis, 1966)
• Dušan Kermauner, Ivan Cankar in slovenska politika leta 1918 (Ljubljana: Cankarjeva založba, 1968)
• Taras Kermauner, Dolina i nebo: eseji o Cankaru (Belgrade: Vuk Karadžić, 1979)
• Alojz Kraigher, Ivan Cankar: študije o njegovem delu in življenju, spomini nanj (Ljubljana: Cankarjeva založba, 1954)
• Matevž Kos, Cankar in Nietzsche (Ljubljana: društvo za primerjalno književnost, 2001)
• Primož Kozak, Temeljni konflikti Cankarjevih dram (Ljubljana: Cankarjeva založba, 1980)
• Filip Kumbatovič Kalan]], Trois précurseurs du théǎtre contemporain en Yougoslavie: Branislav Nušić, Ivan Cankar, Miroslav Krleža (Paris: Centre national de la recherche scientifique, 1963)
• Marija Mitrović, Cankar in kritika (Koper: Lipa, 1976)
• Boris Paternu, Ivan Cankar in slovenska literarna tradicija (Ljubljana: Slavistično društvo Slovenije, 1969)
• Dušan Pirjevec Ahac, Hlapci, heroji, ljudje (Ljubljana: Cankarjeva založba, 1968)
• Jože Pogačnik, Ivan Cankar und Oton Župančič (Munich: Selbstverlag der Südosteuropa-Gesellschaft, 1991)
• Dimitrij Rupel, Svobodne besede : od Prešerna do Cankarja: sociološka študija o slovenskem leposlovju kot glasniku in pobudniku (Koper: Lipa, 1976)
• Anton Slodnjak, Ivan Cankar in Slovene and world literature (London: Modern Humanities Research Association for the School of Slavonic and East European Studies, 1981)
• Miran Štuhec, Esejistika Ivana Cankarja (Ljubljana: Slavistično društvo Slovenije, 2006)
• Josip Vidmar, Ivan Cankar (Ljubljana: Državna založba Slovenije, 1969)
• Božo Vodušek, Ivan Cankar (Ljubljana: Hram, 1937)
• Dimitrije Vučenov, Ivan Cankar (Belgrade: Rad, 1962)
• Boris Ziherl, Ivan Cankar i njegovo doba (Belgrade: Prosveta, 1949)

Ծանոթագրություններ

1. Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
2. Proleksis enciklopedija, Opća i nacionalna enciklopedija (хорв.) — 2009.
3. Slovenska biografija (словен.) — Znanstvenoraziskovalni center Slovenske akademije znanosti in umetnosti. — ISSN 2350-5370
4. Цанкар Иван // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
5. Find A Grave — 1996.
6. Ivan Cankar Brittanica. Consultado el 25 de febrero de 2018.
7. Pirjevec 1964
8. |apellido= Cankar|nombre= Ivan|enlaceautor= |título= Ivan Cankar in Mohorjeva|url= |fechaacceso=25 de febrero de 2018 |idioma= |otros= |edición= |año= 1989|editor= |editorial= Mohorjeva Zal|ubicación=Eslovenia |isbn= 978-3850131339|capítulo= |páginas= |cita=}}
9. |apellido= Pokorn|nombre= Nike|enlaceautor= |título= Challenging the Traditional Axioms: Translation into a non-mother tongue|url= |fechaacceso=25 de febrero de 2018 |idioma= |otros= |edición= |año= 2005|editor= |editorial= John Benjamins Publishing|ubicación=|isbn= 9789027294531|capítulo= |páginas= |cita=}}

Արտաքին հղումներ

• Ivan Cankarի գործերը Գուտենբերգ նախագծում
• Cankarjeva literarna pot
• Le Valet Barthélemy et son droit, en ligne sur la Bibliothèque russe et slave

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Իվան Ցանկար» հոդվածին։