Ալֆրեդ Ժարրի

Ալֆրեդ Ժարրի (ֆր.՝ Alfred Jarry սեպտեմբերի 8, 1873(1873-09-08)^{[1][2][3][…]}, Լավալ^[4] - նոյեմբերի 1, 1907(1907-11-01)^{[5][6][7][…]}, Փարիզ^[8]), ֆրանսիացի բանաստեղծ, արձակագիր, դրամատուրգ, աբսուրդիզմի նախակարապետ, «պատաֆիզիկա» եզրույթի հեղինակ։

Ալֆրեդ Ժարրի
Ծնվել է	սեպտեմբերի 8, 1873(1873-09-08)[1][2][3][…]
Ծննդավայր	Լավալ[4]
Վախճանվել է	նոյեմբերի 1, 1907(1907-11-01)[5][6][7][…] (34 տարեկան)
Վախճանի վայր	Փարիզ[8]
Գերեզման	Բանյոյի գերեզմանատուն
Գրական անուն	Docteur Faustroll[9], Père Ubu[10] և Alain Jans[11]
Մասնագիտություն	դրամատուրգ, բանաստեղծ, վիպասան, գրող, նկարիչ-փորագրող, քննադատ և վիզուալ արտիստ
Լեզու	ֆրանսերեն
Քաղաքացիություն	Ֆրանսիա
Կրթություն	Անրի IV լիցեյ
Ուշագրավ աշխատանքներ	Exploits and Opinions of Dr. Faustroll, Pataphysician? և Ուբու Ռոյ
Պարգևներ	Concours général
Alfred Jarry Վիքիպահեստում

Կյանքը և գործունեությունը

Ալֆրեդ Ժարրի Պարոն Ուբյույի իսկական դիմանկարը, 1896

Ծնվել է Բրետենում, վաճառականի ընտանիքում։ 1879 թվականին ծնողները ամուսնալուծվել են, երեխաները շարունակել են ապրել մոր հետ։ Սովորել է Ռենում, կրթությունը շարունակել է Փարիզում՝ Հենրիխ IV-ի լիցեյում (նրա ուսուցիչներից է եղել Անրի Բերգսոնը, իսկ դասընկերներից՝ ապագա գրող Լեոն-Պոլ Ֆարգը և ապագա բանասեր Ալբեր Տիբոդեն։ Ձախողել է Փարիզի Էկոլ բարձրագույն դպրոցի քննությունները, նույնը նաև Սորբոնի համալսարանում։ Այդպես էլ երբեք բարձրագույն կրթություն չի ստացել^[12]։

Մուտք է գործել մայրաքաղաքի «Մերկյուր դե Ֆրանս» հրատարակչության շրջանակ, Շվոբ Մարսելի, Ռեմի դը Գուրմոնի հետ, մշտապես հյուրընկալվել էր հայտնի բանաստեղծուհի Ռաշիլդի տանը։ Հենց այստեղ էլ 1894 թվականին առաջին անգամ ընթերցվել է գրոտեսկային տիկնիկային դրաման՝ «Ուբյու արքան»։ 1896 թվականին նրան ներկայացրել է հայտնի ռեժիսոր Օրելեն Լյունե Պոն, որի ընթացքում հասարակական սկանդալ է բռնկվել, որը համեմատվել է Վիկտոր Հյուգոյի Էռնանի դրամայի պրեմիերայի պատմական սկանդալի հետ։ Ժարրին թարգմանել է Սամուել Քոլրիջի և Սթիվենսոնի բանաստեղծությունները, փոխադրել է Քրիստիան Դիտրիխ Գրաբեի «Հումոր, սատիրա, իրոնիա» կատակերգությունը։ Փորձել է ամսագիր հրատարակել, զբաղվել է հեծանվասպորտով։

Սպառելով ժառանգությունը՝ սնանկացել է, որոշ ժամանակ ապրել մաքսային Անրի Ռուսսոյի տանը։ Ժարրիի «Դոկտոր Ֆաուստրոլի գործերը և դատողությունները, պատաֆիզիկա» դրաման մերժվել է «Մերկյուր դե Ֆրանս» հրատարակչության և այլ հրատարակիչների կողմից։ Ժարրին միշտ աչքի է ընկել իր կտրուկ բնավորությամբ, վիճել է բոլորի հետ, քաղցած է եղել, հիվանդացել է, տարվել հարբեցողությամբ, օգտագործել է թմրանյութեր։ Կաթվածահար է եղել և մահացել հիվանդանոցում։

Հռչակում

Դիմանկար, Ֆելիքս Վալլոտոն, 1901 թվական

Ժարրիի ստեղծագործություններին նորովի անդրադարձել են Ապոլիները և սյուրռեալիստները։ 1926 թվականին թատրոնում Անտոնեն Արտոն Ռոժե Վիտրակի ու Ռոբեր Արոնի հետ ստեղծել է «Ալֆրեդ Ժարրիի թատրոնը»։ Ժարրին Եվրոպայում, ԱՄՆ-ում և Լատինական Ամերիկայում դարձել է գրական և թատերական ավանգարդի պաշտամունքային կերպար, մասնավորապես ԱՄՆ-ում և Լատինական Ամերիկայում ՈՒԼԻՊՈ (ֆր.՝ OULIPO, հապավում՝ Ouvroir de littérature potentielle) խմբի խորհրդանշական հովանավորն է համարվել։ Լավալում (Մայեն) տեղադրվել է նրա արձանը, (հեղ․ Օսիպ Ցադկին)։ Ուբյու արքայի մասին ֆարսի հիման վրա 1966 թվականին Ցիմերմանը բալետ է գրել։ 1948 թվականին կազմավորվել է Պետաֆիզիկայի կատակային քոլեջը, իսկ 1979 թվականին՝ Ալֆրեդ Ժարրիի ընկերների միությունը։ 2007 թվականին գրողի մահվան 100-ամյա հոբելյանի կապակցությամբ կազմակերպվել են տարաբնույթ միջոցառումներ։

Հիմնական ստեղծագործություններ

• Minutes de sable mémorial (1894, բանաստեղծություններ)
• Ubu Roi (1894)^[13]
• Les Jours et les Nuits (1897, վեպ)
• Ubu enchaîné (1900)
• Le Surmâle (1902, վեպ)
• Ubu sur la Butte (1906)
• Gestes et opinions du docteur Faustroll, pataphysicien (հրատ. 1911)

Էկրանավորում

• 1997 — Յուբյու հայրիկը / (ֆր.՝ Père Ubu), (ռեժ․ Հայնրիխ Զաբլ / (ֆր.՝ Heinrich Sabl))

Ծանոթագրություններ

1. Internet Movie Database — 1990.
2. Internet Speculative Fiction Database — 1995.
3. BD Gest' (ֆր.)
4. Жарри Альфред // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
5. Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
6. Encyclopædia Britannica
7. Itaú Cultural Enciclopédia Itaú Cultural (порт.) — São Paulo: Itaú Cultural, 2001. — ISBN 978-85-7979-060-7
8. RKDartists (նիդերլ.)
9. Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ
10. correspondence
11. L'Ymagier (ֆր.) — 1894. — ISSN 1149-8374; 2400-1260
12. http://alfredjarry.fr/jarry/
13. Ուբյու Արքա

Գրականություն

• Arnaud N. Alfred Jarry, d’Ubu roi au Docteur Faustroll. Paris: La Table Ronde, 1974
• Beaumont K. Alfred Jarry: a critical and biographical study. New York: St. Martin’s Press, 1984
• Béhar H. La dramaturgie d’Alfred Jarry. Paris: Champion, 2003.
• David S.-C. Alfred Jarry, le secret des origines. Paris: PUF, 2003
• Besnier P. Alfred Jarry. Paris: Fayard, 2005
• Fell J. Alfred Jarry: an imagination in revolt. Madison: Fairleigh Dickinson University Press, 2005
• Делёз Ж. Один неведомый предшественник Хайдеггера: Альфред Жарри// Он же. Критика и клиника. СПб: Machina, 2002, с.125-136
• Таганов А. Н. Буффонное слово в творчестве Альфреда Жарри (Оперетта-буфф «Леда») // Художественное слово в пространстве культуры. Функции и трансформации. Иваново: ИвГУ, 2006. С. 85-92.
• Таганов А. Н. Жанр альманаха в творчестве Альфреда Жарри // Малые жанры: Теория и история: Сб. науч. тр. Иваново: Иван. гос. ун-т, 2006.
• Хьюгилл Э. ’Патафизика: Бесполезный путеводитель / Пер. с англ. В. Садовского; общ. ред. С. Дубина. М.: Гилея, 2017. С. 321—376.

Արտաքին հղումներ

• Ալֆրեդ Ժարրին bookmark.am֊ում
• Ալֆրեդ Ժարիի ընկերների Միության կայքը

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ալֆրեդ Ժարրի» հոդվածին։