Քութայիս

Քութայիս^[3][4] (վրաց.՝ ქუთაისი), քաղաք Վրաստանի Իմերեթի մարզում։ 2012 թվականից համարվում է Վրաստանի խորհրդարանական մայրաքաղաքը^[5]։ Տեղակայված է Ռիոնի գետի երկու ափերին, ծովի մակարդակից 125 300 մ բարձրության վրա։ Քաղաքից 22 կմ հեռավորության վրա գտնվում է Քութայիս օդանավակայանը։ Բնակչությունը՝ ▼129 305 մարդ (2022)^[1]։

Քաղաք
Քութայիս
վրաց.՝ ქუთაისი
Դրոշ Զինանշան
Երկիր	Վրաստան
Մխարե	Իմերեթի մարզԻմերեթի մարզ
Համայնք	Իմերեթի մարզ
Քաղաքապետ	Նիկոլոզ Կաճկաճիշվիլի
Հիմնադրված է	մոտ մ.թ.ա. 3-րդ դար թ.
Տվյալ կարգավիճակում	1983 թվականից
Մակերես	67,7 կմ²
ԲԾՄ	120 մետր
Բնակչություն	▼129 305 մարդ (2022)[1]
Ազգային կազմ	Վրացիներ
Կրոնական կազմ	Վրաց Ուղղափառ եկեղեցի
Տեղաբնականուն	քութայիսցի
Ժամային գոտի	UTC+4
Հեռախոսային կոդ	(431)
Փոստային դասիչ	4600–4699[2]
Պաշտոնական կայք	kutaisi.gov.ge​(վրաց.)
Քութայիս (Վրաստան) Քութայիս (Իմերեթի մարզ)
Քութայիս Վիքիպահեստում

Թբիլիսիից հեռավորությունն երկաթուղով, ինչպես նաև ավտոճանապարհով կազմում է 220 կմ, մինչև Փոթի՝ 100 կմ, իսկ մինչև Բաթում՝ 150 կմ։

Անվանում

Քութայիս անվանումը բաղկացած է երեք մասերից՝ հին վրացերեն կվա՝ նշանակում է քար և բնորոշում է քաղաքի հին հատվածի բնահողը, մթա՝ նշանակում է «լեռ» և համաձայնեցվում է Պրոկոպիոս Կեսարացու նկարագրության հետ, ով պնդում է, որ քաղաքը բնակեցված էր Ռիոնի գետի միայն աջ ափին, իսկ –իս-ը՝ տեղանվանագիտական վերջածանց է։

Բնակչություն

2005 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ բնակչության թիվը կազմում էր 184 000 մարդ, 2014 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ՝ 197 000 մարդ, իսկ 2015 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ՝ 149 100 մարդ^[6]։

Ազգային կազմ

• վրացիներ (իմերեթցիներ),
• վրացիներ (ռաճացիներ),
• ռուսներ,
• հայեր,
• օսեր,
• ուկրաինացիներ,
• աբխազներ,
• ադրբեջանցիներ,
• հրեաներ,
• հույներ,
• գնչուներ,
• այլ փոքրաթիվ ժողովուրդներ։

Տարի	Բնակչություն
2014	147 635 մարդ	[7]
2015	147 900 մարդ	[8]
2020	135 201 մարդ	[1]
2021	134 378 մարդ	[1]
2022	129 305 մարդ	[1]

Պատմություն

Հնագիտական պեղումները ցույց են տալիս, որ Քութայիսը հիմնադրվել է մ.թ.ա. 6-5 թվականներին^[9]։ Քութայիսի քաղաքի փաստագրական պատմությունը սկսվում է մ.թ.ա. III դարում, երբ նկարագրված էր Ապոլլոնիոս Հռոդոսացու «Արգոնավտիկա» (հուն․՝ Ἀργοναυτικά) գրքում (գիրք 2, 398-402)^[10]։

Կլիմա

Կլիման խոնավ մերձարևադարձային է։ Տարեկան միջին ջերմաստիճանը կազմում է +14,5 °C: 1881-1960 թվականներն ընկած ժամանակահատվածում տարվա ամենացուրտ ամիսը հունվարն էր (միջին ջերմաստիճանը կազմում է +5,2 °C)։ Ամենատաք ամիսն օգոստոսն է (միջին ջերմաստիճանը՝ +23,6 °C)։ Տարվա ընթացքում ամռանը լինում է 10-12 օր +35 °C և ավելի բարձր ջերմաստիճանով։ Ամենաբարձր ջերմաստիճանը դիտվել է 2014 թվականի օգոստոսի 18-ին և կազմել է +42,2 °C: Ամենացածր ջերմաստիճանը՝ -17,0 °C, գրանցվել է 1950 թվականի հունվարի 14-ին։ Տարվա ընթացքում Քութայիսում և նրա հարակից շրջաններում թափվում են մոտ 1530 մմ տեղումներ։ Քութայիսի տարածքում գարնան և աշնան սեզոնին հաճախ լինում են ուժեղ քամիներ։ 1979 թվականի փետրվարին փոթորիկի ժամանակ քամու արագությունը հասել էր 49 մ/վ։

Քութայիսի կլիմայական տվյալները
Ամիս	հունվ	փետ	մարտ	ապր	մայ	հուն	հուլ	օգոս	սեպ	հոկ	նոյ	դեկ	Տարի
Միջին բարձր °C (°F)	9 (49)	11 (51)	13 (56)	18 (65)	24 (75)	26 (79)	28 (82)	28 (83)	26 (78)	22 (72)	18 (64)	12 (54)	19.6 (67.3)
Միջին ցածր °C (°F)	4 (39)	4 (39)	6 (42)	9 (49)	14 (57)	17 (62)	19 (66)	19 (66)	16 (61)	13 (55)	11 (51)	7 (44)	11.6 (52.6)
Տեղումներ մմ (դյույմ)	145 (5.7)	104 (4.1)	86 (3.4)	84 (3.3)	84 (3.3)	112 (4.4)	99 (3.9)	91 (3.6)	122 (4.8)	100 (4)	81 (3.2)	183 (7.2)	1291 (50,9)
աղբյուր: Weatherbase[11]

Տրանսպորտ

Քութայիս քաղաքում ներկա դրությամբ հիմնական տրանսպորտը երթուղային տաքսիներն են։ Երկու երկաթուղային կայարանները կապում են քաղաքը Արևմտյան և Արևելյան Վրաստանի հետ։ Ինչպես նաև քաղաքից ոչ հեռու գտնվում է Քութայիս օդանավակայանը, որը վերակառուցվել է և վերաբացվել 2012 թվականի վերջին^[12]։

Մինչև 2009 թվականը քաղաքում գործում էին տրոլեյբուսներ։

Քույր-քաղաքներ

•  Հունաստան, Նիկեա
•  Ուկրաինա, Դնեպրոպետրովսկ^[13]
•  Ուկրաինա, Խարկով
•  Ուկրաինա, Դոնեցկ
•  Ուկրաինա, Ժիտոմիր
•  Լեհաստան, Պոզնան
•  Ադրբեջան, Գանձակ
•  Հայաստան, Գյումրի
•  Իսրայել, Աշքելոն
•  Միացյալ Թագավորություն, Նյուպորտ

Տես նաև

• Իմերեթի մարզ

Ծանոթագրություններ

1. http://pop-stat.mashke.org/georgia-cities.htm
2. საქართველოს ფოსტა — 1805.
3. Հովհաննես Բարսեղյան (2006). «Վրացական տեղանունների հայերեն տառադարձության մասին որոշում». Տերմինաբանական և ուղղագրական տեղեկատու. Երևան: 9-րդ հրաշալիք. էջ 46. ISBN 99941-56-03-9.
4. Հովհաննես Բարսեղյան (2006). «Աշխարհագրական անունների հայերեն տառադարձության մասին որոշում». Տերմինաբանական և ուղղագրական տեղեկատու. Երևան: 9-րդ հրաշալիք. էջ 51. ISBN 99941-56-03-9.
5. Парламент Грузии вернут в Тбилиси?(չաշխատող հղում)
6. «Численность населения краёв и муниципалитетов Грузии на начало года в 2005—2015 гг». Национальная статистическая служба Грузии. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հուլիսի 22-ին. Վերցված է 1 мая 2015-ին.(անգլ.)
7. Georgian Census 2014
8. http://geostat.ge/cms/site_images/_files/english/population/01%20Population%20by%20municipalities%20for%20the%20beginning%20of%20the%20year.xls
9. Gela Gamkrelidze. RESEARCHES IN IBERIA-COLCHOLOGY. Edited by David Braiind (Prof, of University of Exeter (UK)) // Olar LORDKIPANIDZE CENTRE OF ARCHAEOLOGY OF GEORGIAN NATIONAL MUSEUM. P. 43 "According to the data on archaeological excavations on the Gabashvili, Dateshidze and Ukimerioni hills in Kutaisi, an urban-type settlement of the 6-5 cent. BC was found to be concentrated"
10. http://royallib.com/read/rodosskiy_apolloniy/argonavtika.html#184320
11. «Weatherbase: Historical Weather for Kutaisi, Georgia». Weatherbase. 2011. Retrieved on November 24, 2011.
12. Саакашвили: Через год между Грузией и Европой будет установлен безвизовый режим
13. «Արխիվացված պատճենը» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2014 թ․ փետրվարի 26-ին. Վերցված է 2021 թ․ մարտի 7-ին.

Արտաքին հղումներ

1. http://www.telegraph.co.uk/travel/destinations/europe/11520328/Europes-oldest-cities.html?frame=3258883
2. http://royallib.com/read/rodosskiy_apolloniy/argonavtika.html#184320
3. http://azbyka.ru/otechnik/6/vojna-s-gotami/4

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Քութայիս» հոդվածին։