Սոֆիկո Ճիաուրելի

Սոֆիկո Միխայիլի Ճիաուրելի (վրաց.՝ სოფიკო ჭიაურელი, մայիսի 21, 1937(1937-05-21)^[1], Թբիլիսի, Վրացական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ - մարտի 2, 2008(2008-03-02)^[2][1], Թբիլիսի, Վրաստան), դերասանուհի, Վրացական ԽՍՀ ժողովրդական արտիստուհի (1976), Հայկական ԽՍՀ ժողովրդական արտիստուհի (1979)։ Նկարահանվել է ավելի քան 100 ֆիլմում։ ԽՍՀՄ միակ դերասանուհին է, որ միջազգային մրցույթներում 7 անգամ արժանացել է «Կնոջ լավագույն դերակատարման համար» մրցանակին^[3][4]։

Սոֆիկո Ճիաուրելի վրաց.՝ სოფიკო ჭიაურელი
Ծնվել է	մայիսի 21, 1937(1937-05-21)[1]
Ծննդավայր	Թբիլիսի, Վրացական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ
Մահացել է	մարտի 2, 2008(2008-03-02)[2][1] (70 տարեկան)
Մահվան վայր	Թբիլիսի, Վրաստան
Գերեզման	Դիդուբեի պանթեոն
Կրթություն	Մոսկվայի Գերասիմովի անվան կինեմատոգրաֆիայի ինստիտուտ
Քաղաքացիություն	ԽՍՀՄ և  Վրաստան
Մասնագիտություն	դերասանուհի, կինոդերասանուհի և քաղաքական գործիչ
Ծնողներ	հայր՝ Միխայիլ Ճիաուրելի, մայր՝ Վերա Անջափարիձե
Ամուսին(ներ)	Գեորգի Շենգելայա և Կոտե Մախարաձե
Պարգևներ և մրցանակներ	Վրացական ԽՍՀ ժողովրդական արտիստ ՎԽՍՀ վաստակավոր արտիստ և

Կենսագրություն

Սոֆիկո Ճիաուրելին ծնվել է Թբիլիսիում, դերասանուհի Վերիկո Անջափարիձեի ու կինոռեժիոսոր Միխայիլ Ճիաուրելիի ընտանիքում։

Գերազանցությամբ ավարտել է Կինեմատոգրաֆիայի Ս. Գերասիմովի անվան համառուսական պետական ինստիտուտը (1960, Բորիս Բիբիկովի արվեստանոց)։ Ուսումն ավարտելուց հետո վերադարձել է հայրենիք^[5]։ 1960-1964 թվականներին և 1968 թվականից Թբիլիսիի Կ. Մարջանիշվիլու անվան ակադեմիական թատրոնի դերասանուհի է, 1964-1968 թվականներին եղել է Շոթա Ռուսթավելու անվան պետական ակադեմիական թատրոնի դերասանուհի։ 1975 թվականին Սոֆիկո Ճիաուրելին եղել է Մոսկվայի 9-րդ միջազգային կինոփառատոնի ժյուրիի անդամ^[6]։

ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդի իններորդ նստաշրջանի պատգամավոր է։

Մահացել է 2008 թվականի մարտի 2-ին Թբիլիսիում։ Թաղված է Դիդուբեի գերեզմանատանը՝ ամուսնու՝ Կոտե Մախարաձեի կողքին։

Ընտանիք

• Եղբայրներ՝ Օթար Ճիաուրելի (1915-1964) և Ռամազ Ճիաուրելի (հեռուստա- և ռադիոհաղորդավար, դերասան ու շոումեն Ռամազ Ճիաուրելիի պապը),
• Մորաքրոջ որդին է կինոռեժիսոր Գեորգի Դանելիան,

Սիֆիկո Ճիաուրելին ամուսնացած է եղել Գեորգի Շենգելայայի, ապա Կոտե Մախարաձեի հետ։ Առաջին ամուսնուց ունեցել է երկու որդի՝ Նիկոլայ (Նիկո) և Ալեքսանդր Շենգելայաները։

Հիշատակ

Թբիլիսիի Սիոնական պուրակում տեղադրվել է Սոֆիկո Ճիաուրելիի կիսանդրին (քանդակագործ՝ Լևան Վարդոսանիձե, 2009)^[7][8]։ 2008 թվականի մարտի 5-ին որոշում է ընդունվել Թբիլիսիի փողոցներից մեկը կոչել Սոֆիկո Ճիաուրելիի անվամբ^[9]։

Մրցանակներ և պարգևներ

• 1966 – Վրացական ԽՍՀ Լենինյան կոմերիտմիության մրցանակ «Քո ձեռքերի ջերմությունը» ֆիլմի համար
• 1966 – Համամիութենական փառատոնի մրցանակակիր «Մրցանակներ դերասաններին» անվանակարգում
• 1972 – Համամիութենական փառատոնի մրցանակակիր «Մրցանակ դերասանական աշխատանքի համար» անվանակարգում
• 1974 – Համամիութենական փառատոնի մրցանակակիր «Առաջին մրցանակներ դերասանական աշխատանքի համար» անվանակարգում
• 1974 – Առաջին մրցանակ կնոջ լավագույն դերակատարման համար «Վերա թաղամասի մեղեդիները» ֆիմում, Համամիութենական փառատոն Բաքվում
• 1975 – Մրցանակ կնոջ լավագույն դերակատարման համար «Վերա թաղամասի մեղեդիները» ֆիմում, XXVI միջազգային կինոփառատոն Չեխոսլովակիայում
• 1976 – Վրացական ԽՍՀ ժողովրդական արտիստուհի
• 1979 – Հայկական ԽՍՀ ժողովրդական արտիստուհի
• 1980 – ԽՍՀՄ Պետական մրցանակի դափնեկիր («Մի քանի հարցազրույց անձնական հարցերով» ֆիլմի համար)

Ֆիլմագրություն

Գեղարվեստական ֆիլմեր

• 1957 – Մեր բակը — Ցիցինո
• 1958 – Ջրաներկ – կին
• 1960 – Մի աղջկա մասին – Լալի Նիկոլաձև
• 1961 – Ինգուրիի ափերին – Թամարա
• 1963 – Գեներալն ու մարգարտածաղիկները – Զոսյա
• 1966 – Խևսուրյան բալլադ – Մզեկալա
• 1967 – Հիմա ժամանակներն ուրիշ են – Տասիա
• 1967 – Ժպիտի վերադարձը (կինոալմանախ), նովել «Ինչ-որ մեկն ուշանում է ավտոբուսից» — Ելենա
• 1969 – Նռան գույնը – թագուհի Աննա / բանաստեղծ / միանձնուհի / բանաստեղծի մուսան / հարության հրեշտակ / մնջկատակ
• 1969 – Մի վշտանակ – Սոֆիկո
• 1970 – Սահմաններ – Սոֆիկո
• 1970 – Չերմեն – Չերմենի մայրը պատանեկան տարիքում
• 1972 – Քո ձեռքերի ջերմությունը) – Սիդոնիա
• 1973 – Կանչ – երաժշտության ուսուցչուհի
• 1973 – Վերա թաղամասի մեղեդիները – Վարդո, լվացարարուհի
• 1975 – Իրարանցում – Թամրո
• 1976 – Երեխաները Եղրևանու փողոցից – հարևանուհի Զաուրա
• 1977 – Արի խաղողի հովիտ – Էկա
• 1977 – Ցանկությունների ծառ – Ֆուֆալա
• 1977 – Սխալների կատակերգություն – Լիզ, կուրտիզանուհի (դերը հնչյունավորել է Ալիսա Ֆրեյնդլիխը)
• 1977 – Դաթա Թութաշխիա – Նան Թավքելիաշվիլի
• 1978 – Մի քանի հարցազրույց անձնական հարցերով – Սոֆիկո
• 1978 – Արևիկ – Արևիկ Գևորգյան (դերը հնչյունավորել է Մարիա Վինոգրադովան)
• 1979 – Ալի Բաբայի և քառասուն ավազակների արկածները – Զամիրա, Ալի Բաբայի մայրը
• 1980 – Մրջյունի և լվի նոր արկածները – ասպետ
• 1980 – Կտոր մը երկինք – Թուրվանդա
• 1982 – Որոնեք կնոջը – մադմուազել Ալիսա Պոստիկ
• 1984 – Փորձառու օդաչուի պատմությունը – ուղևորուհի
• 1984 – Լեգենդ Սուրամի ամրոցի մասին – Գուլիսվարդի (Վարդո)
• 1984 – Պետրովի և Վասեչկինի արկածները՝ սովորական ու անհավատալի – Մանանայի տատը (2 սերիա)
• 1986 – Միլիոն ամուսնական զամբյուղում – Վալերիա
• 1987 – Загон – նախագահի կինը
• 1988 – Աշուղ Ղարիբը – Աշուղ Ղարիբի մայրը
• 1991 – Խոստովանություն – մայր
• 1991 – Թափառող աստղեր – Սորա-Բրոխա
• 1992 – Կղզի – տատիկ
• 1992 – Ես խոստացել եմ, ես կգնամ – Թամազի մայրը
• 1992 – Գիշերային թիթեռնիկի թռիչքը
• 1992 – Խաչքար – նկարչի մուսան
• 1998 – Աստղալից գիշեր Կամերգերսկիում
• 2000 – Տապան – ուսուցչուհի
• 2001 – Միայն մեկ անգամ
• 2005 – Լուսնի հովտի սերենադը
• 2005 – Վաճառվում է ամառանոց – Սուրենի տատը
• 2006 – Փարոս – հարևանուհի

Վավերագրական ֆիլմեր

• 1969 – Հայկական հողի գույնը – Սայաթ-Նովա
• 1991 – Հուշեր Վրաստանի մասին
• 1992 – Փարաջանով։ Վերջին գարուն

Ծանոթագրություններ

1. Internet Movie Database — 1990.
2. http://www.messenger.com.ge/issues/1558_march_4_2008/1558_chiaureli.html
3. Ивашкина, Дарья (2014 թ․ փետրվարի 1). «В Тбилиси осквернили памятник актрисе Софико Чиаурели». Комсомольская правда. Վերցված է 2015 թ․ նոյեմբերի 21-ին.
4. Софико Чиаурели
5. Изгаршев, Игорь (2004 թ․ նոյեմբերի 2). Софико Чиаурели: мать маленького принца. АиФ Суперзвёзды (Russian). 21 (51). Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ հուլիսի 13-ին. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 7-ին.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
6. «9th Moscow International Film Festival (1975)». MIFF. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հունվարի 16-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունվարի 4-ին.
7. «Памятник Софико Чиаурели». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ դեկտեմբերի 8-ին. Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 1-ին.
8. «Грузия. Тбилиси. Памятник Софико Чиаурели». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ ապրիլի 10-ին. Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 1-ին.
9. «Именем Софико Чиаурели назовут улицу в Тбилиси». Lenta.ru. 2008 թ․ մարտի 4. Վերցված է 2015 թ․ նոյեմբերի 21-ին.

Արտաքին հղումներ

• Народная артистка Грузии, народная артистка Армении Софико Чиаурели Արխիվացված 2008-09-17 Wayback Machine, интервью на Радио Свобода, Виктор Шендерович, 5 ноября 2006 г.
• Lenta.ru:Софико Чиаурели похоронят в пантеоне общественных деятелей Грузии.