Սուրբ Խաչ Քրիստոսի եկեղեցի

Սուրբ Խաչ Քրիստոսի, հայ առաքելական եկեղեցի Իրանի Արևմտյան Ադրբեջան նահանգի Մահլազան գյուղում։ Պատկանում է Մեծի Տանն Կիլիկիո կաթողիկոսության Ատրպատականի հայոց թեմին։ Գտնվում է Խոյ քաղաքից 20 կմ հյուսիս-արևմուտք՝ դեպի Մակու ճանապարհին։

Սուրբ Խաչ Քրիստոսի եկեղեցի
Եկեղեցու տեսքն ամբողջությամբ
Հիմնական տվյալներ
Տեսակ	եկեղեցի և մշակութային արժեք
Երկիր	Իրան
Տեղագրություն	Արևմտյան Ադրբեջան
Դավանանք	Հայ Առաքելական Եկեղեցի
Թեմ	Ատրպատականի հայոց թեմ (Կիլիկիո Կաթողիկոսություն)
Ներկա վիճակ	գործող
Ժառանգության կարգավիճակ	Իրանի ազգային ժառանգություն[1]
Անվանված	Կենարար Խաչ
Ճարտարապետական տիպ	բազիլիկա
Ճարտարապետական ոճ	սեֆյան ճարտարապետություն
Կառուցման ավարտ	18-րդ դար
Գմբեթ	1 հատ
Mahlezan Church Վիքիպահեստում

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Սուրբ Խաչ եկեղեցի (այլ կիրառումներ)

Պատմություն

Գյուղի և եկեղեցու մասին առաջին հիշատակումը թվագրվում է 16-րդ դարի, որի համաձայն Սեֆյան շահ Թահմասպ I-ը դեռ 1562 թվականին հրովարտակով հաստատել է սուրբ Թադեի վանքին եկեղեցական հարկեր վճարող գյուղերը, որոնցից մեկը եղել է Մահլազանը։ Տարբերակներից մեկի համաձայն, այդ նախկին հայաբնակ գյուղը համապատասխանում է Մաղխազան անունով ավանին, որը գտնվել է միջնադարյան Հայաստանի Պարսկահայք աշխարհի Հեր գավառում։ Անվանումը ծագում է Մաղխազ՝ թիկնապահ անվանումից, որի պաշտոնում եղել են Խորխոռունիները։ Եկեղեցին կառուցվել է 18-րդ դարում^[2]։ Այն Խոյ գավառի 8 եկեղեցիներից մեկն էր, որ գտնվում էր զուտ հայաբնակ Մահլազան գյուղում^[3]։ Գյուղի բնակչությունը՝ 20 ընտանիք, չի տուժել հայոց Մեծ եղեռնի տարիներին^[4]։

Ճարտարապետություն

Սուրբ Խաչը քարաշեն կենտրոնագմբեթ բազիլիկ կառույց է, 25x15 մետր ներքին տարածութեամբ եւ 8 մեթր բարձրությամբ (առանց գմբեթի)։ Յուրաքանչյուր երեք մետր բարձրանալու հատվածում դրված են քառակուսի երկար գերաններ։ Գմբեթն աղյուսաշեն է, ունի 12 լուսամուտներ, յուրաքանչյուրի տակ մեկական խորշով։ Ենթադրվում է, որ դրանց մեջ ամրացված պետք է լինեին 12 առաքեալների պատկերները^[2]։