Պոլ Էլյուար

Պոլ Էլյուար (դեկտեմբերի 14, 1895(1895-12-14)^{[1][2][3][…]}, Սեն Դենի, Սեն-Սեն-Դենի, Ֆրանսիա^[4] - նոյեմբերի 18, 1952(1952-11-18)^{[4][2][3][…]}, Շարանտոն լը Պոն, Վալ-դը-Մարն, Ֆրանսիա), ֆրանսիացի բանաստեղծ։

Պոլ Էլյուար ֆր.՝ Paul Éluard
Ծննդյան անուն	ֆր.՝ Eugène Émile Paul Grindel
Ծնվել է	դեկտեմբերի 14, 1895(1895-12-14)[1][2][3][…]
Ծննդավայր	Սեն Դենի, Սեն-Սեն-Դենի, Ֆրանսիա[4]
Վախճանվել է	նոյեմբերի 18, 1952(1952-11-18)[4][2][3][…] (56 տարեկան)
Վախճանի վայր	Շարանտոն լը Պոն, Վալ-դը-Մարն, Ֆրանսիա
Գերեզման	Պեր Լաշեզ[5]
Գրական անուն	Didier Desroches[6], Jean Du Haut[6], Maurice Hervent[6] և Paul Éluard
Մասնագիտություն	գրող, քաղաքական գործիչ, բանաստեղծ, Ֆրանսիական դիմադրության մարտիկ և արվեստագետ
Լեզու	ֆրանսերեն
Քաղաքացիություն	Ֆրանսիա
Կրթություն	Lycée Colbert?
Գրական ուղղություններ	սյուրռեալիզմ և դադաիզմ
Ուշագրավ աշխատանքներ	Liberté, j'écris ton nom?
Կուսակցություն	Ֆրանսիայի կոմունիստական կուսակցություն
Ամուսին	Գալա Դալի, Նուշ Էլյուար և Դոմինիկ Էլյուար
Զավակներ	Սեսիլ Էլյուար
Կայք	eluard.org
Պոլ Էլյուար Վիքիդարանում
Paul Éluard Վիքիպահեստում

Կենսագրություն

1912 թվականին պատանի Էլյուարը հիվանդանում է տուբերկուլյոզով, ընդհատում է Փարիզում իր ուսումն ու մեկնում Շվեյցարիա՝ բուժման։ Այստեղ հանդիպում է Ելենային՝ Գալային։ Գալան դառնում է Պոլի մուսան, և նա սկսում է բանաստեղծություններ գրել։ 1917 թվականին Պոլն ու Գալան ամուսնանում են, մեկ տարի անց ծնվում է նրանց դուստր Սեսիլը։ Պոլը մասնակցում է Առաջին աշխարհամարտին որպես հոսպիտալի սանիտար, ռազմաճակատում գրում է բանաստեղծությունների առաջին ժողովածուն։ 1918 թվականին ծանոթանում է Ժան Պոլանի, ապա՝ Բրետոնի, Արագոնի, Մաքս Էռնստի հետ։ Նրանց հետ մեկտեղ Էլյուարը դառնում է դադաիզմի, ապա՝ սյուրռեալիզմի հիմնադիր։ 1923 թվականին հրաժեշտ է տալիս դադաիզմին։ 1926 թվականին այլ սյուրռեալիստների հետ անդամագրվում է կոմունիստական կուսակցությանը, 1933 թվականին՝ հեռացվում հակախորհրդային քարոզչության համար։ 1929 թվականին Էլյուարը հանդիպում է Սալվադոր Դալիին և ծանոթացնում նրան իր կնոջը։ Գալան որոշում է թողնել Էլյուարին և գնալ Դալիի մոտ. վերջինս այս առիթով նկարում է «Պոլ Էլյուարի դիմանկարը»։ Իսպանիայում քաղաքացիական պատերազմի օրերին Էլյուարը հանդես է գալիս ընդդեմ ֆրանկիստական շարժման։ Այդ տարիներին մտերմանում է Պաբլո Պիկասոյի հետ։ Երկրորդ համաշխարհայինի տարիներին Պոլը հաստատվում է Փարիզում և իր բանաստեղծություններով խրախուսում Դիմադրության շարժումը։ Էլյուարի «Ազատություն» բանաստեղծության թերթոնները անգլիական ինքնաթիռները գցում էին Ֆրանսիայի վրա։ Դալին մեկնաբանում է այդ մասին այսպես.

«Ես զգում էի, որ ինձ վրա դրված է բանաստեղծի դեմքը պատկերելու պարտականությունը, որի Օլիմպոսից ես գողացել էի մուսաներից մեկը»;

1929 թ. Էլյուարը հանդիպեց Մարիա Բենցին՝ իր նոր մուսային, իսկ հետագայում նաև կնոջը։ 1930 թ. Գալան վերջնականապես գնաց Էլյուարից Դալիի մոտ, ապահարզան ուղարկեց 1932 թ., և Էլյուարն ամուսնացավ Մարիայի հետ։

Ստեղծագործական կյանք

Էլյուարը բանաստեղծություններ է գրել Վիոլետա Նոզերի մասին, երբ նա մեղադրվում էր հանցանք գործելու համար։ Իսպանիայում Պոլը մտերմացել է Պաբլո Պիկասոյի հետ, հենց նկարչի «Գերնիկա» կտավը ոգեշնչեց Էլյուարին, և նա գրեց «Գերնիկայի հաղթանակը» Երկրորդ համաշխարահային պատերազմի սկզբին, Պոլը հաստատվեց Փարիզում։ Թռուցիկները, որոնց վրա գրված էր Պոլի ճանաչված ստեղծագործությունը՝ «Ազատություն»-ը, թռչում էին անգլական ինքնաթիռներից ամբողջ Փարիզով մեկ։ Պատերազմից հետոՙ Պոլը ստացավ ևս մեկ հարված՝ իր սիրելի կնոջ՝ Մարիայի մահը։ 1950 թ. Պոլը ծանոթացավ Դոմինիկա Լեմորի հետ, և նրանք ամուսնացան 1951 թ.: Պոլը գրեց բանաստեղծությունների «Փյունիկ» ժողովածուն՝ նվիրված իրենց հարաբերություններին և նորից լցված կյանքի ուրախություններով։ 1952 թ. փետրվարին պոետը ներկայացրեց ֆրանսիական կուլտուրան Վիկտոր Հյուգոյի ծննդյան տարեդարձի ժամանակ՝ Մոսկավայում։

1952 թ. նոյեմբերին Պոլ Էլյուարը մահացավ։ Թաղված է Փարիզի Պեր Լաշեզ գերեզմանատանը։

Ճանաչում

Դափնեկիր է Խաղաղության միջազգային մրցանակի (1952)

Էլյուարի ստեղծագործությունների հիման վրա երաժշտություն են գրել Ֆ. Պուլենկը, Ա. Սոգեն, Լ. Նոնոն, Կ. Սաարիախոն, Ա. Վալկոնսկին, Վիտաուտաս Բարկաուսկասը և այլ երգահաններ։

Ստեղծագործություններ

• Premiers poèmes/ Առաջին Բանաստեղծություններ (1913)
• Le Devoir/ Долг (1916, առաջին գիրքը, որը հայտնվել է կեղծանվամբ Paul Eluard )
• Le Devoir et l’Inquiétude/ պարտքի և անհանգստության (1917)
• Les animaux et leurs hommes, les hommes et leurs animaux/Կենդանիները և նրանց ժողովուրդը, մարդիկ և նրանց կենդանիները (1920)
• Mourir de ne pas mourir/ Մեռնելու համար, քանի որ չեք մահանում (1924)
• Capitale de la Douleur/ Ցավի մայրաքաղաք (1926) հայերեն թարգմանել է Կարեն Խուրշուդյանը
• Les Dessous d’une vie ou la Pyramide humaine/ Կյանքի անհեթեթություներից մեկը կամ Մարդկային բուրգը (1926)
• L’Amour la Poésie/ Սեր պոեզիա (1929) հայերեն թարգմանել է Կարեն Խուրշուդյանը
• Ralentir travaux/ Թողնել աշխատանքը (1930, թելադրանքով Բրետոնոմի և Պ. Շարոմի հետ)
• La Vie immédiate/ Ինքը կյանքը (1932)
• La rosé publique/ Վարդ բոլորի համար (1934)
• Yeux fertiles/Խոսուն աչքերը (1936)
• Poésie et vérité 1942/ Պոեզիա և 1942 թ. ճշմարտությունը (1942)
• Les sept poèmes d’amour en guerre/ Զինված ուժերի մասին յոթ բանաստեղծություններ (1943)
• Poésie ininterrompue/Շարունակական պոեզիա (1946)
• Le dur désir de durer/ Կենաց ծարավը ապրել (1946, պատկերազատումով Մ. Շագալա ) Մարկ Շագալ
• Notre vie/ Մեր կյանքը (1947)
• Ode à Staline/ Ձոն Ստալինի (1950)
• Tout dire/ Բոլորը կասեն (1951)
• Le Phénix/ Փյունիկ (1951)

Գրականություն

• Jean R. Paul Éluard par lui-même …Փարիզ 1968.
• Guyard M.R. Le vocabulaire Քաղաքական դե Պոլ Էլյուար Կլինսկիխ 1974.
• Paul Éluard et ses amis peintres, 1895—1952/ Annick Lionel-Marie, Փարիզ 1982
• Decaunes L. Paul Éluard: l’amour, la révolte, le rêve. Փարիզ Balland, 1982
• Vanoyeke V. Paul Éluard: le poète de la liberté: biographie. Փարիզ, հրատարակություններ Ջուլլիարդ։ 1995
• Պոլ Էլյուարդ Աստվածանշանային մատենաշար։ Պավելսկայա 1963
• Վելիկովսկի Ս. Ի Բոլոր մարդկանց հորիզոնում. Պոլ Էլյուարի Ճանապարհը. Մ. Գեղանկարչություն, 1968
• Վելիկովսկի Ս. Ի. Ճառագայթների խաչմերուկում. Մի խումբ դիմանկար. Պոլ Էլյուարի հետ։ Մոսկավա. խորհրդային գրող
• Վելիկովսկի Ս. Ի-ի բոլոր հորիզոններ. Սպառազինություն և գրականություն. Ֆրանսերեն մշակույթի մասին գրքեր։ Մ. Սփբ Համալսարանի գիրք 1999 թ., էջ 421-511
• Մանույ Մ. Դադա Փարիզում։ Մոսկվա Ladomir, 1999 թ.

Արտաքին հղումներ

• Կենսագրություն
• Սիրայի եռանկյունի Պոլ Էլյուարդ  — Գալա — Դալի

Հայերեն գրականության մեջ

• Պոլ Էլյուար. Ազատություն
• Աշխարհ-մենություն (L’univers-solitude), Գրողուցավ, 21/04/2020։ Թարգմանությունը ֆրանսերենից՝ Թոնդրակի։
• Շաբաթ։ Փյունիկ։ Արխիվացված 2020-10-28 Wayback Machine Թարգմանությունը ֆրանսերենից՝ Թոնդրակի։
• 2023 Ցավի Մայրաքաղաք (1926) որին հետևում է Սեր Պոեզիա (1929) ժողովածունները հայերեն թարգմանել է Կարեն Խուրշուդյանը - «Արմավ» հրատարակչություն, Երևան 2023 - 235 էջ։

Ծանոթագրություններ

1. L'Humanité, l'humanité, لومانيتي (ֆր.) — RF: 1995. — ISSN 0242-6870; 2496-8617
2. Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
3. Nationalencyklopedin (շվեդերեն) — 1999.
4. Элюар Поль // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
5. Bauer P. Deux siècles d'histoire au Père Lachaise (ֆր.) — Versailles: 2006. — P. 314. — ISBN 978-2-914611-48-0
6. Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ

Վիքիդարանն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Պոլ Էլյուար» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Պոլ Էլյուար» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 4, էջ 37)։