Պատրիք Հեմիլթոն (նահատակ)

Պատրիք Հեմիլթոն (1504, Լինլիթգոու, Լինլիթգոու, Ուեսթ Լոթիան, Շոտլանդիա^[1] - փետրվարի 29, 1528, Սենտ Էնդրյուս, St Andrews, Ֆայֆ, Շոտլանդիա^[2]), շոտլանդացի եկեղեցական ու վաղ շրջանի բողոքական ռեֆորմատոր։ Ճանապարհորդել է դեպի Եվրոպա, որտեղ ծանոթացել է առաջատար մտածողների հետ ու վերադարձել Շոտլանդիա՝ քարոզելու։ Որպես հերետիկոս դատվել է արքեպիսկոպոս Ջեյմս Բիթոնի կողմից, մեղավոր ճանաչվել ու հանձնվել աշխարհիկ իշխանությանը, որից հետո ցցի հանվելով այրվել է Սենտ Էնդրյուս քաղաքում։

Պատրիք Հեմիլթոն
Ծնվել է	1504
Ծննդավայր	Լինլիթգոու, Լինլիթգոու, Ուեսթ Լոթիան, Շոտլանդիա[1]
Մահացել է	փետրվարի 29, 1528
Մահվան վայր	Սենտ Էնդրյուս, St Andrews, Ֆայֆ, Շոտլանդիա[2]
Քաղաքացիություն	Շոտլանդիա
Կրոն	ավետարանական եկեղեցի
Կրթություն	Սենթ Էնդրյու համալսարան և Փարիզի համալսարան
Մասնագիտություն	աստվածաբան
Ծնողներ	հայր՝ Patrick Hamilton of Kincavil?
Զբաղեցրած պաշտոններ	աբբա
Patrick Hamilton (martyr) Վիքիպահեստում

Պատրիք Հեմիլթոնի հուշատախտակը Թեյնի սուրբ Դուտուս եկեղեցում

Նահատակների հուշարձանը Սենտ Էնդրյուս քաղաքում, ի հիշատակ Հեմիլթոնի ու ևս երեք նահատակների՝ Հենրի Ֆորրեստի, Ջորջ Ուիշարտի ու Վալտեր Միլլի

Պատրիք Հեմիլթոնի անվան սկզբնատառերով հուշատախտակ Սենտ Էնդրյուս քաղաքում, Ֆայֆ, Շոտլանդիա

Վաղ կյանք

Հեմիլթոնը քինկավիլցի սըր Պատրիք Հեմիլթոնի ու վերջինիս կնոջ՝ Շոտլանդիայի թագավոր Ջեյմս II-ի երկրորդ որդու՝ Ալբանիի դուքս Ալեքսանդր Ստյուարտի դստեր՝ Քեթրին Ստյուարտի երկրորդ որդին էր։ Ծնվել է Գլազգոյի թեմում, հավանաբար իր հայրիկի Լանարքշիր կոմսության Ստոունհաուս գյուղի կալվածքում, և ամենայն հավանականությամբ կրթություն է ստացել Լինլիթգո քաղաքում։ 1517 թվականին նշանակվել է Ռոսշիր կոմսության Ֆիրն վանքի տիտղոսակիր վանահայր։ Այս պաշտոնից ստացած եկամուտը թույլ է տվել նրան սովորել Փարիզի համալսարանում, որտեղ 1520 թվականին ստացել է արվեստների մագիստրոսի աստիճան^[3]։ Փարիզում, որտեղ Մարտին Լյութերի գրվածքներն արդեն մեծ իրարանցում էին առաջացրել, Հեմիլթոնը ծանոթացել է այն ուսմունքի հետ, որը հետագայում պետք է որդեգրեր։ Ըստ 16-րդ դարի աստվածաբան Ալեքսանդր Ալիսիուսի՝ Հեմիլթոնն ավելի ուշ տեղափոխվել է Լյովեն, հավանաբար Էրազմուսի համբավով գայթակղված, որի շտաբը 1521 թվականին գտնվում էր այնտեղ^[4]։

Վերադարձ ու փախուստ

Շոտլանդիա վերադառնալով Հեմիլթոնը որպես իր բնակավայր ընտրել է Սենտ Էնդրյուս քաղաքը, որը կրթության ու կրոնի մայրաքաղաքն էր Շոտլանդիայում։ 1523 թվականի հունիսի 9-ին անդամագրվել է Սուրբ Էնդրյուսի համալսարանի Սուրբ Լեոնարդի քոլեջին, իսկ 1524 թվականի հոկտեմբերի 3-ին ընդունվել է դրա արվեստի ֆակուլտետ, որտեղ նա հումանիստ ու տրամաբան Ջոն Մեյջորի նախ ուսանողն էր, ապա՝ գործընկերը։ Համալսարանում Հեմիլթոնն այնպիսի հեղինակություն է ձեռք բերել, որ նրան թույլատրել են մայր տաճարում կատարել իր կողմից հորինված պատարագը^[5]։

Բարեփոխումների ուսմունքը խորը ազդեցություն էր թողել երիտասարդ վանահոր վրա և նա փափագում էր իր համերկրացիների հետ կիսել այն^[6]։ 1527 թվականի սկզբին Սուրբ Էնդրյուսի արքեպիսկոպոս Ջեյմս Բիթոնի ուշադրությունը սևեռվել է երիտասարդ վանականի հերետիկոսական քարոզների վրա, որից հետո նա հրամայել է Հեմիլթոնին դատել։ Վերջինս փախել է Գերմանիա ու դարձել ավինյոնցի Ֆրանց Լամբերտի ուսանողը 1527 թվականի մայիսի 30-ին Ֆիլիպ Հեսսեցու կողմից բացված Մարբուրգի համալսարանում։ Այնտեղ նա հանդիպել է այնպիսի մարդկանց, ինչպիսիք էին՝ «Մութ ուժերի գրառումները» գրքի համահեղինակ Հերման վոն դեմ Բուշեն, Ջոն Ֆրիթը և Վիլյամ Թինդեյլը^[4]։

1527 թվականի ուշ աշնանը Հոմիլթոնը վերադարձել է Շոտլանդիա և ապրել ըստ իր համոզմունքների։ Նախ նա գնացել է Լինլիթգոյի մոտ գտնվող իր եղբոր տուն Քինկավելում, որտեղ հաճախ էր քարոզում, ապա շուտով ամուսնացել է ազնվական ծագմամբ մի երիտասարդ կնոջ հետ, որի անունը հայտնի չէ։ Արբրուոթի վանահայր Դեյվիդ Բիթոնը, խուսափելով բացահայտ դաժանությունից, որովհետև վախենում էր Հեմիլթոնի բարձրաշխարհիկ կապերից, հրավիրել է նրան սուրբ Էնդրյուս խորհրդակցության^[7]։ Բարեփոխիչը, ենթադրելով որ գնալու է իր մահով «հաստատելու ճշմարիտ ուսմունքի բարեպաշտությունը»^[4], ընդունել է հրավերը, և մոտավորապես մեկ ամիս նրան թույլատրել են քրոզել^[4]։

1528 թվականին Patrick's Places^[8] գրքի հրատարակմամբ նա շոտլանդական աստվածաբանությոն մեջ ներմուծել է Մարտին Լյութերի՝ Աստծո օրենքի ու Ավետարանի տարանջատումը^[9]։

Դատ և մահապատիժ

Սուրբ Սալվադորի քոլեջն ու մատուռը

Պատրիք Հեմիլթոնի անվան սկզբնատառերը սալահատակի վրա, իր մահապատժի վայրում, որը խորհրդանշում է նրա նահատակությունը

Հեմիլթոնին հրավիրել են եպիսկոպոսների ու հոգևորականների խորհրդին, որը նախագահում էր արքեպիսկոպոսը։ Նրան մեղադրել են տասներեք մեղքերի մեջ, որոնցից յոթը հիմնված էին 1521 թվականի Մարտին Լյութերի հոգևոր ուսումնասիրությունների ու ուսմունքների բացատրության վրա։ Հեմիլթոնն ապացուցել է դրանց ճշմարտացիությունը, իսկ խորհուրդը նրան հերետիկոս է հռչակել։ Հեմիլթոնին բռնել են, հանձնել զինվորականներին՝ վստահեցնելով, որ նա իր ընկերների մոտ կվերդառնա անվնաս^[4]։ Սակայն խորհուրդը դատապարտել է նրան ու հանձնել աշխարհիկ ուժերին, որպեսզի նրան այրեն ցցի վրա որպես հերետիկոս, Սենտ Էնդրյուս քաղաքի սուրբ Սալվադորի մատուռի առջևի մուտքի առաջ։ Մահվան դատավճիռն իրականացվել է հենց նույն օրը, որպեսզի բացառվի նրա ընկերների կողմից փախուստի հնարավոր կազմակերպումը։ Նրան այրել են կեսօրից մինչև երեկոյան վեցը։ Նրա վերջին խոսքերն էին․ «Տեր Հիսուս, ընդունիր իմ հոգին»^[10]։ Հյուսիսային փողոցի մայթի սալահատակին նրա անվան սկզբնատառերով միացագիր է կազմված։

Հեմիլթոնի համարձակ վարքագիծն ավելի շատ է ուշադրության արժանացել, քան այն ուսմունքը, որի համար նա տառապանք էր կրել և մեծապես օգնել է Շոտլանդիայում բարեփոխումների տարածմանը։ Ասում էին, որ «Պատրիք Հեմիլթոնի ծուխն ազդել է այնքան մարդկանց վրա, որոնց վրա տարածվել է»^[11]։ Նահատակության ընթացքում ցուցաբերած նրա տոկունությունը հաղթել է Ալեքսանդր Ալիսիուսին, որին նշանակել էին, որպեսզի Հեմիլթոնին ցույց տա իր սխալները^[12]։ Նրա նահատակությունն անսովոր էր, քանի որ նա գրեթե մենակ էր Շոտլանդիայում բարեփոխումների լյութերական փուլում։ Նրա հայտնի միակ գրվածքները արտացոլում են հավատքի ճշմարտացիության ուսմունքը և աստվածաշնչի ու աստծո օրենքի հակադրությունը մի շարք հստակ հիմնավորումներով։ «Patrickes Places»-ը Հեմիլթոնի կողմից գրված վերնագիրը չէ, այն 1564 թվականին տրվել է Ջոն Ֆիրթի կողմից, երբ վերջինս անգլերեն է թարգմանել այդ աշխատությունը։

Սուրբ Էնդրյուսի համալսարանի ուսանողները սովորաբար խուսափում են սուրբ Սալվադորի մատուռի մոտ գտնվող Հեմիլթոնի անվան սկզբնատառերով միացագրի վրա ոտք դնելուց, վախենալով, որ իենց կանիծեն կամ կձախողվեն ավարտական քննություններին։ Անեծքից ազատվելու համար ուսանողները մասնակցում են ամեն տարի տեղի ունեցող «մայիսյան ընկղմմանը», երբ նրանք ժամը 5-ին վազելով մտնում են Հյուսիսային ծովի ջրերի մեջ՝ իրենց մեղքերից ու չար բախտից ազատվելու հույսով։

Նոր Զելանդիայի Օքլենդ քաղաքի դպրոցական շենքերից մեկը կրում է Պատրիք Հեմիլթոնի անունը։

Քեթրին Հեմիլթոն

Պատրիքի քույրը՝ Քեթրին Հեմիլթոնը, Դանբար ամրոցի կապիտանի կինն էր ու նույնպես մոլեռանդ բողոքական։ 1539 թվականի մարտին իր հավատքի համար նրան աքսորել են Բերիք-ըփոն-Թվիդ քաղաքը։ Նախկինում եղել է նաև Անգլիայում ու հանդիպել թագուհի Ջեյն Սեյմուրին^[13]։

Ըստ պատմաբան Ջոն Սպոտիսվուդի՝ 1534 թվականին Քեթրինին բերել են Հոլիռուդհաուզ՝ թագավոր Ջեյմս V-ի ներկայությամբ նրան հերետիկոսության համար դատելու, իսկ նրա մյուս եղբայրը՝ լիվինգստոնցի Ջեյմս Հեմիլթոնը փախել է։ Թագավորը տպավորվել է մեղադրողի հարցին տրված նրա կարճ պատասխանում հնչած նվիրվածությունից։ Նա ծիծաղել է ու Քեթրինի հետ առանձին զրույց ունեցել՝ համոզելով վերջինիս հրաժարվել իր հավատքից։ Մյուս մեղադրյալները նույնպես հրաժարվել են^[14]։

Մատենագրություն

Ավելի ծավալուն մատենագրության համար տե՛ս Ջորջ Մ․ Էլլայի գրքի ակնարկը^[15]
Մաքեյի մատենագրություն․

• Knox's Hist, of the Reformation ;
• Buchanan and Lindsay of Pitscottie's Histories of Scotland ;
• the writings of Alexander Alesius and the records of St. Andrews and Paris are the original authorities ;
• Life of Patrick Hamilton, by the Rev. Peter Lorimer, 1857, to which this article is much indebted ;
• Patrick Hamilton, a poem by T. B. Johnston of Cairnie, 1873
• Rainer Haas, Franz Lambert und Patrick Hamilton in ihrer Bedeutung für die Evangelische Bewegung auf den Britischen Inseln, Marburg (theses) 1973
• The most recent biography in almost 100 years Patrick Hamilton – The Stephen of Scotland (1504-1528): The First Preacher and Martyr of the Scottish Reformation, by Joe R. D. Carvalho, AD Publications, Dundee 2009.

Ծանոթագրություններ

Մեջբերումներ

1. http://www.exclassics.com/foxe/foxe167.htm
2. Deutsche Nationalbibliothek Record #1036708179 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
3. Dallmann, 1918, էջ 2
4. Chisholm, 1911, էջ 887
5. Lorimer, 1857
6. M'Crie, 1905, էջ 32-34
7. Lorimer, 1857, էջ 139
8. Patrick`s Places (1528)
9. Wiedermann, 1984, էջ 17-20
10. Tjernagel, 2015, էջ 6
11. Mitchell, 1900, էջ 34
12. Jacobs, Jacobs, էջ 212
13. State Papers Henry VIII, vol. 5 part 4 cont. (1836), p.155 & note
14. Spottiswood, John, The History of the Church of Scotland, (1668), Bk. 2, pp.65-66
15. Ella, 2009c

Աղբյուրներ

• Anderson, William (1877). «Patrick Hamilton of Kincavel». The Scottish nation: or, The surnames, families, literature, honours, and biographical history of the people of Scotland. Vol. 2. A. Fullarton & co. էջ 427. This article incorporates text from this source, which is in the public domain.
• Barnett, T. Ratcliffe (1915). The makers of the kirk. London, Edinburgh, Boston: T. N. Foulis. էջեր 63–68. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 31-ին.
• Beveridge, William (1908). Makers of the Scottish church. Edinburgh: T. & T. Clark. էջեր 73–84. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 30-ին.
• Cameron, James K. (1984). Aspects of the Lutheran contribution to the Scottish Reformation. Scottish Church History Society. էջեր 1–12. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 31-ին.
• Carslaw, William Henderson (1907). Six martyrs of the Scottish reformation (includes Patrick's Places). Paisley: A. Gardner, publisher by appointment to the late Queen Victoria. էջեր 9–30, 183–191. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 20-ին.
• Chisholm, Hugh, ed. (1911). «Hamilton, Patrick». Encyclopædia Britannica (անգլերեն). Vol. 12 (11th ed.). Cambridge University Press. {{cite encyclopedia}}: Invalid |ref=harv (օգնություն) This article incorporates text from this source, which is in the public domain.
• Dallmann, William (1918). Patrick Hamilton: The First Lutheran Preacher and Martyr of Scotland. Վերցված է 2008 թ․ հունվարի 3-ին.
• Ella, George M. (2009c). Patrick Hamilton: The Stephen of Scotland. The First Preacher and Martyr of the Scottish Reformation, AD Publications, Dundee, 2009 By Joe Carvalho. Book Review. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 31-ին. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 31-ին. {{cite book}}: |website= ignored (օգնություն)
• Fischer, Ernst Ludwig (1902). The Scots in Germany : being a contribution towards the history of the Scots abroad. Edinburgh: Otto Schulze & Co. էջեր 163–165. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 31-ին.
• Fleming, David Hay (1887). The Martyrs and Confessors of St. Andrews. Cupar: "Fife Herald" Office. էջեր 28–69. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 29-ին.
• Fleming, David Hay (1910). The Reformation in Scotland : causes, characteristics, consequences. London: Hodder and Stoughton. էջեր 185–190. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 29-ին.
• Foxe, John (1837). «The Condemnation of Master George Wisehart». In Cattley, Stephen Reed (ed.). The acts and monuments of John Foxe: a new and complete edition. Vol. 8. London: R. B. Seeley and W. Burnside. էջեր 625–636. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 29-ին.
• Grub, George (1861). An ecclesiastical history of Scotland: from the introduction of Christianity to the present time. Vol. 2. Edinburgh: Edmonston and Douglas. էջեր 8–13. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 8-ին.
• Howie, John; Carslaw, W. H. (1870). «Patrick Hamilton». The Scots worthies. Edinburgh: Oliphant, Anderson, & Ferrier. էջեր 11–17. This article incorporates text from this source, which is in the public domain.
• Irving, Joseph (1881). The book of Scotsmen eminent for achievements in arms and arts, church and state, law, legislation, and literature, commerce, science, travel, and philanthropy. Paisley: A. Gardner. էջեր 200–201. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 11-ին. This article incorporates text from this source, which is in the public domain.
• Jacobs, Henry Eyster (1899). «Hamilton, Patrick». The Lutheran cyclopedia. New York: Charles Scribner's Sons. էջ 212. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 30-ին.
• Keith, Robert (1844). History of the affairs of church and state in Scotland, from the beginning of the reformation to the year 1568. By Robert Keith...with biographical sketch, notes, and index, by the editor. Vol. 1. Edinburgh: The Spottiswoode Society. էջեր 13–16, 329–332. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 31-ին.
• Kidd, James (1885). «Patrick Hamilton and George Wishart». The Reformers: lectures delivered in St. James' Church, Paisley. Glasgow: J. Maclehose & Sons. էջեր 344–379. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 29-ին.
• Knox, John (1949a). Dickinson, William Croft (ed.). History of the Reformation in Scotland. Vol. 1. London: Thomas Nelson and Son Ltd. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 29-ին.
• Knox, John (1949b). Dickinson, William Croft (ed.). History of the Reformation in Scotland. Vol. 2. London: Thomas Nelson and Son Ltd. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 29-ին.
• Lorimer, Peter (1857). Patrick Hamilton, the First Preacher and Martyr of the Scottish Reformation. Edinburgh: Thomas Constable.
• Lorimer, Peter (1860). The Scottish Reformation : a historical sketch. London & Glasgow: Ricahrd Griffin & co. էջեր 6–17. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 31-ին.
• MacIntosh, J. S. (1884). The breakers of the yoke : sketches and studies of the men and scenes of the Reformation. Philadelphia: Henry B. Ashmead. էջեր 194–212. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 31-ին.
• Mackay, Aeneas James George (1885–1900). «Hamilton, Patrick». Dictionary of National Biography. London: Smith, Elder & Co. {{cite encyclopedia}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• M'Crie, Thomas (1905). Life of John Knox : containing illustrations of the history of the Reformation in Scotland. Philadelphia: Presbyterian Board of Publication and Sabbath-school work. էջեր 32–34. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 30-ին.
• Merle d'Aubigné, J. H. (1877). History of the reformation in Europe in the time of Calvin. Vol. 6. Translated by Cates, William L. B. New York: Robert Carter & brothers. էջեր 12–70. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 31-ին.
• Merle d'Aubigné, J. H.; Bulkley, Charles Henry Augustus (1882). D'Aubigné's Martyrs of the reformation. Philadelphia: Presbyterian Board of Publication. էջեր 363–418. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 31-ին.
• Mitchell, Alexander Ferrier (1900). «Patrick Hamilton». In Fleming, David Hay (ed.). The Scottish Reformation: Its Epochs, Episodes, Leaders and Distinctive Characteristics (Being the Baird Lecture for 1899). Edinburgh: William Blackwood and Sons. էջեր 19–33.
• Muller, Gerhard (1985). Protestant theology in Scotland and Germany in the early days of the reformation. Scottish Church History Society. էջեր 103–117. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 31-ին.
• Shaw, Duncan (1985). Zwinglian influences on the Scottish Reformation. Scottish Church History Society. էջեր 119–139. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 31-ին.
• Thomson, J. H.; Hutchison, Matthew (1903). The martyr graves of Scotland. Edinburgh: Oliphant, Anderson & Ferrier. էջեր 210–211. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 30-ին.
• Tjernagel, Neelak S (2015). «Patrick Hamilton: Precursor of the Reformation in Scotland». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 30-ին. Վերցված է 2007 թ․ հոկտեմբերի 11-ին.
• Wiedermann, Gotthelf (1984). «Martin Luther versus John Fisher; some ideas concerning the debate on Lutheran theology at the University of St Andrews 1525-30». Scottish Church History Society. էջեր 13–34. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 31-ին.

Վերագրում

•  This article incorporates text from a publication now in the public domain: Chisholm, Hugh, ed. (1911). «Hamilton, Patrick». Encyclopædia Britannica (անգլերեն). Vol. 12 (11th ed.). Cambridge University Press.

Արտաքին հղումներ

Վիքիդարանի պատկերանիշը

Վիքիդարանում կան նյութեր այս թեմայով՝
Patrick Hamilton

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Պատրիք Հեմիլթոն (նահատակ)» հոդվածին։