Remove ads
Ուկրաինան Եվրամիության «Արևելյան գործընկերություն» ծրագրի մասնակից է (2009 թվականից)։ 2014 թվականին Ուկրաինան և Եվրամիությունը ստորագրել են Ասոցացման համաձայնագիր, որը փոխարինել է Եվրոպական համայնքների և Ուկրաինայի միջև գործընկերության և համագործակցության նախկին համաձայնագրին։
.svg) | |
 Ուկրաինա |
 Եվրամիություն |
Եվրամիությունը Ուկրաինայի համար կարևոր տնտեսական գործընկեր է։ 2015 թվականին Եվրամիությանը բաժին է ընկել Ուկրաինական արտահանման 34 %-ը և ուկրաինական ապրանքների ներմուծման 41 %-ը[1][2]։
2019 թվականի փետրվարին Գերագույն ռադան Ուկրաինայի Սահմանադրության մեջ իրավաբանորեն ամրագրել Է ՆԱՏՕ-ին և Եվրամիությանը անդամակցելու շրջանը[3][4]։ Սահմանադրության նախաբանում ամրագրվել է «ուկրաինացի ժողովրդի եվրոպական ինքնության և Ուկրաինայի եվրոպական և եվրատլանտյան կուրսի անշրջելիության» մասին ձևակերպումը, իսկ 102-րդ հոդվածում պետության ղեկավարի լիազորություններն ընդլայնվել են. այն դարձել է «Եվրոպական միությանը և Հյուսիսատլանտյան պայմանագրի կազմակերպությանը լիիրավ անդամակցության ձեռքբերման պետության ռազմավարական ուղեգծի իրագործման երաշխավորը»[4]։
2022 թվականի հունիսի 23-ին Եվրոպական խորհուրդը Ուկրաինային շնորհեց Եվրամիությանն անդամակցելու թեկնածուի կարգավիճակ[5]։
Remove ads
Եվրոպական հանրություն և հետխորհրդային պետություններ
1980-ական թվականների երկրորդ կեսից Եվրոպական հանրությունը սկսել է պատրաստվել միասնական Եվրոպայի շրջանակներում փոխգործակցության նոր մակարդակի՝ Եվրոպական միության ստեղծմանը։ 1980-ական թվականների վերջից սկսվեց համաշխարհային խնդիրների նկատմամբ եվրոպական միասնական մոտեցումների ակտիվ ձևավորումը, այդ թվում՝ Արևելյան Եվրոպայի և ԽՍՀՄ սոցիալիստական երկրներում ժողովրդավարական բարեփոխումների և արևելյան հարևանների հետ քաղաքական երկխոսության զարգացման նկատմամբ[6]։
1991 թվականի դեկտեմբերի 2-ին Եվրահանձնաժողովը ճանաչել է համաուկրաինական հանրաքվեի ժողովրդավարական բնույթը, իսկ Եվրախորհուրդը, որը դեկտեմբերի 9-10-ը հավաքվել էր Մաաստրիխտում (Բելովեժյան համաձայնագրերի ստորագրումից հետո), ցանկություն է հայտնել զարգացնել հարաբերությունները Բելառուսի, Ուկրաինայի և Ռուսաստանի հետ, որոնք «ազատ և խաղաղ արտահայտել են լիակատար ինքնիշխանության իրենց կամքը»[6]։
1991 թվականի դեկտեմբերի 23-ին արևմտաեվրոպական միությունը ողջունել Է ԱՊՀ-ի ստեղծումը և հավաստել է բոլոր նոր անկախ հանրապետությունների ինքնիշխանությունը ԵՄ Խորհրդի կողմից մշակված հատուկ չափանիշների պահպանմամբ, ներառյալ միջուկային զենքի զինաթափման և չտարածման պարտավորությունների ընդունումը[6]։
Միևնույն ժամանակ, նախկին ԽՍՀՄ տարածքում ծագած պետությունների շարքում միջազգային հանրության հետ հարաբերություններում հիմնական գործընկեր էր համարվում Ռուսաստանի Դաշնությունը։ ԽՍՀՄ իրավահաջորդ հանդես գալու Ռուսաստանի պատրաստակամությունը դրական գնահատական տվեց միասնական Եվրոպային։ Ընդ որում, եվրոպական հանրությունն առաջնային է համարել Արևելյան Եվրոպայի պետությունների՝ սոցիալիստական բլոկի նախկին մասնակիցների հետ ինտեգրվելու խնդիրը։ Ինչ վերաբերում է հետխորհրդային տարածքի Եվրոպական հատվածին, ապա դրա վրա տարածվել է եվրոպական մայրցամաքում իրադրության կայունացման նպատակը տեխնիկական և ֆինանսական օգնության ծրագրերի իրականացման միջոցով (նախևառաջ ՏԱՍԻՍ ծրագիրը, որը նախաձեռնել էր 1991 թվականին)[6]։
Եվրոպական քաղաքական գործիչները չէին ձգտում երկարաժամկետ քաղաքական որոշումներ կայացնել նախկին խորհրդային հանրապետությունների նկատմամբ։ Իր հիշողություններում Ուկրաինայի այն ժամանակվա արտգործնախարար Անատոլի Զլենկոն այսպես էր նկարագրում Լեոնիդ Կրավչուկի նախագահության շրջանում ստեղծված իրավիճակը. «Ուկրաինայի եվրոպական ապագայի վերաբերյալ քննարկումների որոշակի փուլում ինձ մոտ տպավորություն է ստեղծվել, որ շատ եվրոպացիների, այդ թվում՝ քաղաքական գործիչների համար «Բեռլինյան» պատը չի անհետացել, այն միայն տեղափոխվել է Ուկրաինայի հետ սահման»[6]։
1992 թվականի գարնանը Եվրահանձնաժողովը որոշում ընդունեց Բելառուսի, Ղազախստանի, Ռուսաստանի և Ուկրաինայի հետ համագործակցության մասին համաձայնագրերի նախապատրաստման շուրջ բանակցություններ սկսելու մասին[6]։
Ուկրաինայի ղեկավարությունը հենց սկզբից հայտարարել էր, որ եվրաինտեգրումը դիտարկում է որպես երկրի արտաքին քաղաքականության գերակա ուղղություն։ Արդեն Ուկրաինայի Գերագույն Ռադայի 1993 թվականի հուլիսի 2-ի «Ուկրաինայի ներքին և արտաքին քաղաքականության հիմնական ուղղությունների մասին» որոշման մեջ հաստատվել է եվրոպական վեկտորի գերակայությունը և Եվրամիությանն անդամակցելու ձգտում[7]։
Սակայն Ուկրաինայի նկատմամբ համաեվրոպական քաղաքականությունը մինչև 1994 թվականը աչքի էր ընկնում դեկլարատիվությամբ և ձևակերպումների ծայրահեղ լղոզվածությամբ։ Դրանում արտացոլվել են եվրոպացի քաղաքական գործիչների մտավախություններն այնպիսի խնդիրների շուրջ, ինչպիսիք են Ուկրաինայի ղեկավարության՝ ուկրաինական տարածքում միջուկային զենքի վերաբերյալ փոխզիջման չգնալը, Չեռնոբիլի ԱԷԿ-ի փակման հարցում առաջընթացի բացակայությունը, հետխորհրդային տարածքում Եվրոպայի հիմնական գործընկեր Ռուսաստանի հետ Ուկրաինայի առճակատման աճը, Ուկրաինայում տնտեսական անկայունության բարձր աստիճանը[6]։
Միայն 1994 թվականին, այն բանից հետո, երբ տարեսկզբին լուծվեց անկախ Ուկրաինայի տարածքից նախկին ԽՍՀՄ միջուկային զենքի արտահանման և որպես ոչ միջուկային պետություն միջուկային զենքի չտարածման մասին պայմանագրին միանալու սկզբունքային հարցը, միասնական Եվրոպան առաջին կոնկրետ քայլն արեց Ուկրաինայի հետ հարաբերությունների զարգացման գործում։ 1994 թվականի հունիսի 14-ին Ուկրաինայի և Եվրամիության միջև ստորագրվեց գործընկերության և համագործակցության մասին բազային համաձայնագիր[6]։
Այս տեղաշարժին նպաստել է Ուկրաինայի նախագահի պաշտոնում Լեոնիդ Կուչմայի ընտրվելը, որը կուսակցական նոմենկլատուրայի ներկայացուցիչ Լեոնիդ Կրավչուկի համեմատ Եվրոպայում ընկալվել է որպես երիտասարդ էներգետիկ քաղաքական գործիչ և խոշոր ղեկավար-արտադրական գործիչ։ Ակտիվ բարեփոխական գործունեությունը, որը Լեոնիդ Կուչման ծավալել է նախագահի պաշտոնում, նպաստել է այդ իմիջի պահպանմանը։ Կարևոր չէ, որ նոր նախագահը խոստացել է նվազեցնել ռուս-ուկրաինական հարաբերություններում դիմակայության մակարդակը, ինչը Եվրոպայի համար զգալի հետաքրքրություն էր ներկայացնում[6]։
Գործընկերության և համագործակցության համաձայնագիր (1994-2008)
Երկար ժամանակ Ուկրաինայի և Եվրամիության միջև հարաբերությունների իրավական հիմքը եղել է 1994 թվականի գործընկերության և համագործակցության մասին համաձայնագիրը[8], որն ուժի մեջ է մտել 1998 թվականին և գործել մինչև 2008 թվականը։ Այս համաձայնագիրը սկիզբ դրեց քաղաքական, առևտրատնտեսական և հումանիտար հարցերի լայն շրջանակի շուրջ համագործակցությանը։
1994 թվականի նոյեմբերի 28-ին Եվրամիության խորհուրդը ընդհանուր դիրքորոշում ընդունեց Ուկրաինայի վերաբերյալ։ Որպես առաջնային ուղղություններ ուկրաինական պետության հետ հարաբերություններում նշվել է Ուկրաինայի հետ սերտ քաղաքական փոխհարաբերությունների զարգացումը և նոր մակարդակի ուկրաինա-եվրոպական փոխգործակցության դուրս բերումը, Ուկրաինայում «ժողովրդավարության պահպանումը»՝ նոր օրենսդրության մշակման և ժողովրդավարական ինստիտուտների կայացման գործում գործնական աջակցության հարցերի շուրջ խորհրդատվության միջոցով, շուկայական բարեփոխումների աջակցումը և ուկրաինական տնտեսական համակարգի կայունացմանը օգնություն ցուցաբերելը։
1995 թվականին ԵՄ-ի տնտեսական և սոցիալական կոմիտեն ընդունել և հրապարակել է եզրակացություն Ռուսաստանի, Ուկրաինայի և Բելառուսի հետ ԵՄ-ի հարաբերությունների վերաբերյալ։ Այս փաստաթղթում պարունակվում էին առաջարկություններ և դիտողություններ այդ պետությունների նկատմամբ եվրոպական քաղաքականության վերաբերյալ, առաջին հերթին՝ Միասնական Եվրոպայի կազմի մեջ մտնելու նրանց ձգտման վերաբերյալ։ Փաստաթղթի հեղինակները խոստովանել են, որ, իրոք, Եվրոպական միության մասին պայմանագրին համապատասխան, ցանկացած «եվրոպական» պետություն կարող է հավակնել անդամակցությանը, սակայն պարզաբանել են, որ «տվյալ արտահայտությունը ներառում է աշխարհագրական, պատմական և մշակութային տարրեր, որոնցից ձևավորվում է եվրոպական ինքնությունը», ուստի հավակնորդ պետությունները պետք է գիտակցեն այն խնդիրները, որոնք կարող են ստեղծել Եվրամիությանը միանալը։ Բացի այդ, Եվրամիությանը ժամանակ էր հարկավոր նոր պայմաններին հարմարվելու համար։ Այդ կապակցությամբ կոմիտեն չի պաշտպանել արևելք արագ ընդլայնման և Եվրամիությունում նոր անդամների զանգվածային ընդունման կոչերը՝ առանց անհրաժեշտ պայմանների առկայության։
1990-ական թվականների կեսերին անկախ Ուկրաինայի նկատմամբ որոշ եվրոպական պետությունների քաղաքականությունը փոխվեց։ Այսպես, 1994 թվականի նոյեմբերին ԳՖՀ-ի կանցլեր Հելմուտ Կոլը Ռուսաստանը և Ուկրաինան անվանել է հետխորհրդային տարածքում Գերմանիայի գերակա գործընկերներ։
Եվրաինտեգրումը Ուկրաինայի ղեկավարության արտաքին քաղաքական ծրագրերում
2002 թվականի հուլիսին Ուկրաինան ստացել է «հարևանի հատուկ կարգավիճակ», որը նախատեսում է վերահսկվող միգրացիայի ռեժիմի թեթևացում[9]։ 2002 թվականի նոյեմբերի 27-28-ը Հռոմում Իտալիա կատարած այցի ժամանակ Ուկրաինայի նախագահ Լեոնիդ Կուչման կոչ էր արել Եվրամիությանը որոշել Ուկրաինայի տեղն ու դերը ապագա Եվրոպայում,- նրա խոսքով՝ «երկիրը անորոշության պայմաններում չի կարող ապրել»[10]։ Եվրահանձնաժողովի այն ժամանակվա նախագահ Ռոմանո Պրոդին հայտարարել է, սակայն, որ Ուկրաինային ընդլայնված ԵՄ-ում տեղ չկա, նույն փաստը, ըստ Պրոդիի, որ ուկրաինացիները կամ Հայերը եվրոպացիներ են իրենց զգում, նրա համար ոչինչ չի նշանակում, քանի որ նույն եվրոպացիներն են իրենց զգում նորզելանդացիները[10]։
2002 թվականին Ուկրաինայի նախագահ Կուչման նախանշեց ԵՄ-ի հետ Ուկրաինայի ասոցացման համաձայնագրի ստորագրման նպատակը և այդպիսով ձևականորեն սկսեց եվրաինտեգրման գործընթացը[11]։ 2004 թվականին Ուկրաինան սկսել է կատարել «եվրոպական ինտեգրման ճանապարհով» ծրագիրը, որը նախատեսված է մինչև 2015 թվականը և ուղղված է ԵՄ-ին անդամակցելու համար պայմանների ստեղծմանը։ 2004 թվականին Եվրոպական հանձնաժողովն ընդունել է ԵՄ-Ուկրաինա համագործակցության խորացման գործողությունների ծրագիր, մասնավորապես, էներգետիկայի, տրանսպորտի, շրջակա միջավայրի, վիզային ռեժիմի դյուրացման և այլ ոլորտներում[9]։
2005 թվականի սկզբին Վիկտոր Յուշչենկոյի իշխանության գալով եվրաինտեգրացիոն գործընթացները նախանշվեցին որպես Ուկրաինայի արտաքին քաղաքականության առաջնահերթություններ առաջիկա տարիներին[12], սակայն գործընթացը տեղից շարժվեց միայն 2007 թվականին, երբ հարց առաջացավ Ուկրաինայի և ԵՄ-ի միջև ավելի լայն համաձայնագրի կնքման մասին[13]։
2007 թվականից Եվրահանձնաժողովը բանակցություններ է սկսել Ուկրաինայի հետ «Ուկրաինայի և Եվրամիության ասոցացման մասին» նոր բազային համաձայնագրի շուրջ։ 2008 թվականին սկսվեցին բանակցությունները Խորը և համապարփակ ազատ առևտրի համաձայնագրի (DCFTA)՝ որպես Ասոցացման համաձայնագրի մասի նախապատրաստման շուրջ[14]։
2009 թվականի մայիսին Ուկրաինան, հինգ նախկին խորհրդային հանրապետությունների հետ մեկտեղ, սկսեց մասնակցությունը Եվրամիության «Արևելյան գործընկերություն» նոր նախաձեռնությանը, որի գլխավոր նպատակը «Եվրամիության և շահագրգիռ գործընկեր երկրների միջև քաղաքական և տնտեսական ինտեգրումն արագացնելու համար անհրաժեշտ պայմանների ստեղծումն է» Արևելյան գործընկերության մասնակից երկրներում քաղաքական և սոցիալ-տնտեսական բարեփոխումներին աջակցելու միջոցով։ Գործընկեր երկրներում բարեփոխումների և ԵՄ-ի հետ նրանց համագործակցության հիմնական առաջնահերթությունները նշված են հետևյալ ոլորտները․
- ժողովրդավարություն, կառավարման համակարգի կատարելագործում և կայունության ապահովում
- տնտեսական ինտեգրումը և կոնվերգենցիան ԵՄ ոլորտային տնտեսական քաղաքականության հետ, ներառյալ ազատ առևտրի գոտիների ստեղծումը
- էներգետիկ անվտանգություն
- մարդկանց միջև շփումների զարգացում (վիզաների ազատականացում և անօրինական միգրացիայի դեմ պայքարի ուժեղացում)[15][16][17]։
Վիկտոր Յանուկովիչը, որը 2010թվականի մարտին ստանձնել էր Ուկրաինայի նախագահի պաշտոնը, շարունակել է Ուկրաինայի շարժումը դեպի եվրաինտեգրում։ Ուկրաինայի ազգային անվտանգության և պաշտպանության խորհրդի քարտուղար Անդրեյ Կլյուևը հավաստիացրել է, որ «ԵՄ-ի հետ լայնամասշտաբ մերձեցման ձգտումը մնում է անփոփոխ Ուկրաինայի զարգացման ռազմավարական առաջնահերթությունը և ազգային անվտանգության հանգուցային հարցերից մեկը»[18]։
«Ուկրաինա-ԵՄ» գագաթաժողովում 2010 թվականի նոյեմբերին ստորագրվեց Եվրամիության ծրագրերին մասնակցելու հիմնական սկզբունքների շուրջ գործընկերության և համագործակցության մասին համաձայնագրի արձանագրությունը, որը նախատեսում էր, որ Ուկրաինայի ներկայացուցիչները կկարողանան մասնակցել ԵՄ ծրագրերին դիտորդների կարգավիճակով, ինչպես նաև ընդգրկվել այն ծրագրերի ղեկավար կոմիտեների կազմում, որոնց Ուկրաինան ֆինանսական աջակցություն կցուցաբերի[19]։ 2011 թվականի փետրվարին Ուկրաինան դարձավ եվրոպական էներգետիկ հանրակցության լիիրավ անդամ, որի նպատակն է ԵՄ և Հարավարևելյան Եվրոպայի երկրների էլեկտրաէներգիայի և գազի միասնական շուկայի ստեղծումը[9]։
Հետագայում, սակայն, Ուկրաինայի ընդդիմության առաջնորդ Յուլիա Տիմոշենկոյի ձերբակալությունը 2011 թվականի օգոստոսին և նրա դեմ գործով դատավճիռը, որը հրապարակվել էր նույն տարվա հոկտեմբերին, միանշանակ բացասական արձագանք են ստացել ինչպես ԱՄՆ-ի, այնպես էլ Եվրամիության կողմից[20]։
Նոր փաստաթղթի տեքստը վերջնականապես համաձայնեցվել էր դեռևս 2011 թվականի նոյեմբերին, սակայն Եվրամիության և Ուկրաինայի միջև բարդացած հարաբերությունների պատճառով դրա ստորագրումը մի քանի անգամ հետաձգվել էր, ընդ որում Եվրամիությունը Ուկրաինայի ղեկավարությանը մի շարք նախապայմաններ էր առաջադրել։ Միայն 2012 թվականի մարտի 30-ին Ուկրաինայի և Եվրամիության պատվիրակությունների ղեկավարները նախաստորագրել Էին Ասոցացման համաձայնագիրը, 2012 թվականի հուլիսի 19-ին՝ ազատ առևտրի խորը և համապարփակ գոտու մասին համաձայնագիրը[21][22]։
2012 թվականի հուլիսին Ուկրաինան և ԵՄ-ն պայմանավորվել են վիզային ռեժիմի պարզեցման մասին համաձայնագրում լրացումներ կատարելու մասին[23][24]։ 2013 թվականի մարտ-ապրիլ ամիսներին Ուկրաինայի Գերագույն ռադան և Եվրախորհրդարանը վավերացրել են այդ պայմանավորվածությունները։
Չնայած Ուկրաինայի իրադրության քննադատությանը, որը Եվրամիության կողմից հնչել է ամբողջ տարվա ընթացքում, 2012 թվականի դեկտեմբերի 10-ին Եվրամիության արտաքին գործերի խորհուրդը հավանություն տվեց Ուկրաինայի վերաբերյալ եզրակացությանը, որում պատրաստակամություն էր հայտնել 2013 թվականի նոյեմբերին Վիլնյուսում «Արևելյան գործընկերության» գագաթնաժողովում ստորագրել Ուկրաինայի և ԵՄ-ի միջև ասոցացման համաձայնագիրը՝ պայմանով, որ Կիևը վճռական գործողություններ և զգալի առաջընթաց ցուցաբերի ընտրական օրենսդրության բարեփոխման, ընտրական արդարադատության խնդրի լուծման և բարեփոխումների[25]։
2013 թվականի նոյեմբերի 18-ին տեղի ունեցավ Եվրամիության խորհրդի նիստը արտաքին գործերի նախարարների մակարդակով, որտեղ պլանավորվում էր վերջնական որոշում կայացնել, արդյոք ստորագրել Ուկրաինայի հետ Ասոցացման համաձայնագիրը նոյեմբերի 28-29-ին Վիլնյուսում կայանալիք գագաթնաժողովում։ Խորհուրդը չի կարողացել որոշում ընդունել, քանի որ Ուկրաինան չի կատարել իրեն ներկայացվող պահանջները, ընդ որում, նշվել է, որ Ուկրաինայի համար դռները բաց են մնում[26]։
2013 թվականի նոյեմբերի 21-ին Ուկրաինայի նախարարների կաբինետը հայտնել էր Ուկրաինայի և ԵՄ-ի միջև ասոցացման համաձայնագրի կնքման նախապատրաստական աշխատանքների դադարեցման մասին[27]։
Ուկրաինայի փոխվարչապետ Յուրի Բոյկոն հայտարարել է, որ Ասոցացման մասին բանակցությունները կդադարեցվեն այնքան ժամանակ, քանի դեռ չի լուծվել Եվրամիության կողմից Ուկրաինայի կորուստներից փոխհատուցումներ տրամադրելու հարցը, որոնք կարող են տեղի ունենալ ՌԴ-ի և ԱՊՀ-ի մյուս երկրների հետ առևտրի նվազեցումից Ուկրաինայի կողմից այդ համաձայնագրի ստորագրման դեպքում։ Հակառակ դեպքում Ուկրաինայի տնտեսությունը շատ լուրջ կտուժի, և դա կանդրադառնա բնակչության կենսամակարդակի վրա[28]։
Նոյեմբերի 29-ին, ելույթ ունենալով «Արևելյան գործընկերության» Վիլնյուսի գագաթնաժողովում, Ուկրաինայի նախագահ Վիկտոր Յանուկովիչը հայտարարել է, որ Ուկրաինան հավատարիմ է եվրաինտեգրման գաղափարներին և մտադիր է մոտ ապագայում ստորագրել ԵՄ-ի հետ Ասոցացման համաձայնագիրը, սակայն մինչ այդ Եվրամիության ղեկավարներից և նրա հետ կապված կազմակերպություններից ակնկալում է «վճռական քայլեր Ուկրաինային ֆինանսատնտեսական օգնության ծրագրի մշակման և իրականացման հարցում՝ օգտագործելով ինչպես ինստիտուտների, այնպես էլ ԵՄ անդամ պետությունների առկա բոլոր մեխանիզմներն ու ռեսուրսները»։ Նման քայլերի թվում Վիկտոր Յանուկովիչը նշել է ԵՄ-ի և ԱՄՀ-ի կողմից բյուջետային օգնության ծրագրերի կազմակերպումը, ուկրաինական արտադրանքի ներմուծման առևտրային սահմանափակումների վերանայումը, ԵՄ-ի մասնակցությունը ուկրաինական գազատրանսպորտային համակարգի վերակառուցմանը և ԵՄ-ի անդամ երկրների հրաժարումը՝ Ուկրաինան շրջանցող գազի փոխադրման համակարգերի կառուցման նախագծերին մասնակցելուց, Ինչպես նաև Ռուսաստանի և Մաքսային միության մյուս երկրների հետ խնդիրների և հակասությունների կարգավորումը։ Ամփոփելով՝ Յանուկովիչը հույս է հայտնել, որ Ուկրաինան կկարողանա ԵՄ-ի հետ ասոցացման համաձայնագիր ստորագրել արդեն «Արևելյան գործընկերության» հաջորդ գագաթնաժողովում[29]։
Նախարարների կաբինետի որոշումը զանգվածային բողոքներ է առաջացրել Կիևում և Ուկրաինայի մի շարք շրջաններում, ինչը հանգեցրել է Նիկոլայ Ազարովի կառավարության հրաժարականին, իսկ հետագայում՝ ամբողջական իշխանափոխության։
2014 թվականի մարտի 2-ին Ուկրաինայի նոր ղեկավարությունը կարգադրել է վերսկսել համաձայնագրի ստորագրման նախապատրաստման գործընթացը։
Ուկրաինայի և Եվրամիության միջև ասոցացման համաձայնագիր (2014 թվականից)
Մարտի 21-ին ԵՄ-ի և Արսենի Յացենյուկի ներկայացուցիչները ստորագրել են համաձայնագրի քաղաքական բլոկը՝ փաստաթղթի այն մասը, որը վերաբերում է քաղաքական փոխգործակցությանը, անվտանգության հարցերին և ահաբեկչության դեմ պայքարին[30]։ Ստորագրված փաստաթղթի համաձայն՝ քաղաքական երկխոսությունը պետք է ընթանա ասոցիացիայի խորհրդի շրջանակներում՝ արտգործնախարարների և փորձագետների մակարդակով։ Արտաքին քաղաքականության ոլորտում նախատեսվում է համագործակցություն ոլորտում տարածաշրջանային հակամարտությունների կարգավորման, Ուկրաինայի մասնակցությունը քաղաքացիական և ռազմական գործողություններին ԵՄ-ն հաղթահարելու ճգնաժամային իրավիճակներում, ինչպես նաև զորավարժությունների և մարզումների ժամանակ։
Տնտեսական բաժնի ստորագրումը հետաձգվել է այն մտավախությունների պատճառով, որ ազատ առևտրի գոտու ստեղծումը կարող է բացասական հետևանքներ ունենալ երկրի արդյունաբերական տարածաշրջանների համար։ Համաձայնագրի տնտեսական մասը ստորագրվել է երեք ամիս անց՝ 2014 թվականի հունիսի 27-ին ԵՄ-ի ներկայացուցիչների և Պետրո Պորոշենկոյի կողմից[31]։ Այն նախատեսում է ազատ առևտրի գոտու ստեղծում և շոշափում է այնպիսի հարցեր, ինչպիսիք են շուկաների հասանելիությունը, էներգակիրների առևտուրը, համագործակցությունը գյուղատնտեսության, տրանսպորտի, մետալուրգիայի, տիեզերքի, գիտական հետազոտությունների, զբոսաշրջության, ձեռնարկատիրական գործունեության ոլորտներում, մտավոր սեփականության պաշտպանությունը, վեճերի քննարկման կարգը և հարկման պայմանները։
2014 թվականի սեպտեմբերի 16-ին Գերագույն ռադան հավանություն տվեց Ուկրաինայի և Եվրամիության միջև Ասոցացման համաձայնագրի վավերացման մասին օրինագծին, որը նույն օրը ստորագրվեց նախագահ Պետրո Պորոշենկոյի կողմից։
Եռակողմ բանակցություններ
2014 թվականի հուլիսին Բրյուսելում սկսվել են ՌԴ-ի, ԵՄ-ի և Ուկրաինայի եռակողմ բանակցությունները Եվրամիության և Ուկրաինայի ասոցացման համաձայնագրի իրականացման շուրջ, որոնց ընթացքում կողմերը ձեռնամուխ են եղել Ասոցացման համաձայնագրի տնտեսական բլոկի մեջ մտնող ազատ առևտրի մասին համաձայնագրի իրագործման գործնական հարցերի քննարկմանը՝ Ռուսաստանի և Ուկրաինայի միջև առևտրի վրա դրա ազդեցության համատեքստում։
2014 թվականի սեպտեմբերի 12-ին Ուկրաինա-Ռուսաստան-ԵՄ եռակողմ բանակցություններում պայմանավորվածություն ձեռք բերվեց հետաձգել ԵՄ-ի հետ Ուկրաինայի ասոցացման շրջանակներում Խորը համապարփակ ազատ առևտրի գոտու ստեղծման համաձայնագրի իրագործումը մինչև 2015 թվականի առնվազն ավարտը և այդ ընթացքում ԱՊՀ շրջանակներում ազատ առևտրի ռեժիմի պահպանման մասին։ Մինչ այդ Եվրամիությունը կպահպանի ուկրաինական ապրանքների համար եվրոպական շուկա անմաքս մուտքի իրավունքը, իսկ Եվրոպական արտահանումն Ուկրաինա կշարունակի տուրքեր գանձել։ Եռակողմ կոնսուլտացիաները կշարունակվեն, Ռուսաստանն ու Ուկրաինան ԱՊՀ շրջանակներում կպահպանեն ազատ առևտրի ռեժիմը։ Ռուսաստանը պնդում էր, որ ԵՄ-ի հետ Ուկրաինայի ասոցացման համաձայնագրի իրականացումը հետաձգելու մասին պայմանավորվածությունը ձևակերպվի Գերագույն ռադայի և Եվրահանձնաժողովի ակտերով։ Ռուսաստանը նախազգուշացրել է, որ Ուկրաինա-ԵՄ համաձայնագրի «սողացող» իրագործման դեպքում դա կդիտարկվի որպես պայմանավորվածությունների խախտում, և ՌԴ-ն իրեն իրավունք է վերապահում հանել Ուկրաինայի հետ արտոնյալ առևտրի ռեժիմը[32][33]։
Եռակողմ բանակցություններն ու կոնսուլտացիաները շարունակվել են մինչև 2015 թվականի դեկտեմբերը, սակայն դրանք այդպես էլ չեն հանգեցրել Հատուկ իրավաբանական փաստաթղթի ստորագրմանը, որը կհաներ ռուսական մտահոգությունները՝ կապված 2016 թվականի հունվարի 1-ից Ուկրաինայի և ԵՄ-ի միջև ասոցացման մասին համաձայնագրի ամբողջական ծավալով մտնելու հետ։ 2015 թվականի դեկտեմբերի 16-ին ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինը հրամանագիր է ստորագրել 2016 թվականի հունվարի 1-ից Ուկրաինայի նկատմամբ ԱՊՀ-ի ազատ առևտրի գոտու մասին պայմանագրի գործողությունը դադարեցնելու մասին՝ «ՌԴ շահերին և տնտեսական անվտանգությանը վերաբերող բացառիկ հանգամանքների կապակցությամբ, որոնք պահանջում են անհապաղ միջոցներ ձեռնարկեл»: Հրամանագիրն ուժի մեջ է մտել ստորագրման օրվանից[34]։ Ռուսաստանը կարծում է, որ ԵՄ-ի հետ Ուկրաինայի ազատ առևտրի ռեժիմի սահմանումը Ռուսաստանի հետ Ուկրաինայի ազատ առևտրի գործող ռեժիմի պայմաններում պայմաններ կստեղծեր դեպի Ռուսաստան եվրոպական արտադրանքի անվերահսկելի վերաարտահանման համար, ինչը բացասաբար կազդի ներքին արտադրության վրա՝ ԵՄ-Ռուսաստան ազատ առևտրի մտածված և հստակ կանոնակարգված ռեժիմի բացակայության պայմաններում, որը Ռուսաստանը ներկայումս մտադիր չէ ներմուծել[35]։ Դեկտեմբերի 30-ին Վլադիմիր Պուտինը օրենք է ստորագրել Ուկրաինայի նկատմամբ ԱԱԳ-ի մասին պայմանագրի գործողությունը կասեցնելու մասին (2015 թվականի դեկտեմբերի 22-ին ընդունվել է Պետական դումայի կողմից և Դաշնության խորհրդի հավանությանն է արժանացել 2015 թվականի դեկտեմբերի 25-ին) և Ուկրաինայի նկատմամբ ԱԱԳ-ի մասին պայմանագրի գործողությունը 2016 թվականից մասնակի վերսկսելու մասին հրամանագիրը՝ Ուկրաինա արտահանվող բնական գազից մաքսատուրքի մասով[36][37][38][39][40][41][42]։
Առանց վիզայի ռեժիմի ներմուծում
Առաջին անգամ պաշտոնական մակարդակով անայցագիր ռեժիմի գործողությունների ծրագիրը համաձայնեցվել էր 2010 թվականի նոյեմբերին Ուկրաինա-ԵՄ գագաթնաժողովում։ Մի քանի տարվա ընթացքում այդ պլանը լրամշակվել և փոփոխվել է, և անայցագիր ռեժիմի տրամադրման մասին սկսել են խոսել 2014 թվականի մարտին Ասոցացման համաձայնագրի քաղաքական մասի ստորագրումից հետո[43]։
2015 թվականի դեկտեմբերին Եվրահանձնաժողովը խոստովանել էր, որ Ուկրաինան կատարել է առանց վիզայի ռեժիմ սահմանելու բոլոր հիմնական պայմանները։ 2015 թվականի դեկտեմբերի 18-ին Եվրոպական հանձնաժողովը հավանություն է տվել Ուկրաինայի կողմից Եվրամիության հետ վիզային ռեժիմի ազատականացման գործողությունների ծրագրի կատարման վերաբերյալ դրական հաշվետվությանը[44]։
ԵՄ-ում, սակայն, ընդգծել են մի քանի սկզբունքային կետեր, օրինակ, որ ԵՄ մուտք գործելիս Ուկրաինայի քաղաքացիների համար վիզաների չեղարկումը չի տարածվի արտագնա աշխատանքի մեկնողների վրա։ «Վիզային ռեժիմի բացառությունները կվերաբերվեն կարճաժամկետ այցին, և դա չի վերաբերում այն անձանց, ովքեր զբաղվում են վճարովի գործունեությամբ։ Դա վերաբերում է, օրինակ, տուրիստական այցերին, կարճ ստաժավորումներին, ուսմանը, գործնական ուղևորություններին, տոնավաճառներին և կոնֆերանսներին մասնակցությանը», - ասել Է Միգրացիայի, ներքին գործերի և քաղաքացիության հարցերի եվրակոմիսար Դիմիտրիս Ավրամոպուլոսը[45]։
2016 թվականի ապրիլին Նիդեռլանդներում անցկացված խորհրդատվական հանրաքվեում հոլանդացիների 61 տոկոսը դեմ է արտահայտվել Ուկրաինայի հետ Ասոցացման համաձայնագրի վավերացմանը։ Այդ կապակցությամբ անայցագիր ռեժիմի քննարկումը որոշ ժամանակով դադարեցվել էր։
2016 թվականի դեկտեմբերի 15-ին Եվրամիության գագաթնաժողովում Նիդեռլանդների պահանջով իրավաբանորեն պարտավորեցնող որոշում է ընդունվել Ուկրաինայի և ԵՄ-ի միջև ասոցացման համաձայնագրի վերաբերյալ։ Այդ որոշման համաձայն՝ Ասոցացման համաձայնագիրն Ուկրաինային չի տրամադրում ԵՄ-ին անդամակցելու թեկնածու երկրի կարգավիճակ և չի պարտավորեցնում ԵՄ-ին այդ կարգավիճակն ապագայում տրամադրել Ուկրաինային, չի պարունակում Ուկրաինային ուղղակի ֆինանսական և ռազմական օգնություն հատկացնելու պարտավորություն և չի նախատեսում Ուկրաինայի քաղաքացիների ազատ ապրելու և ազատ աշխատանքի տեղավորման իրավունք ԵՄ անդամ երկրներում[46]։
Այդ ժամանակ էլ Եվրախորհրդարանը համաձայնեցրել էր «երրորդ երկրների» քաղաքացիների համար առանց վիզայի ռեժիմի անհապաղ դադարեցման կանոնները՝ հաշվի առնելով հոլանդացիների անհանգստությունը։ Մեխանիզմը կարող է գործի դրվել չորս դեպքերում՝ այդ երկրների քաղաքացիների՝ Եվրամիություն մուտք գործելու մերժումների թվի աճ, փախստականի կարգավիճակի չհիմնավորված հայտերի թվի աճ, «երրորդ երկրների» իշխանությունների՝ հայրենադարձության հարցերում համագործակցելու մերժում, Եվրամիության ներքին անվտանգության համար ռիսկեր՝ կապված այդ երկրների քաղաքացիների հետ[43]։
Արդյունքում, մի քանի ամիս քննարկումից հետո Եվրախորհրդարանի և Եվրախորհրդի ներկայացուցիչները 2017 թվականի փետրվարի 28-ին սկզբունքային համաձայնություն են տվել ուկրաինացիների համար վիզաների չեղարկման վերաբերյալ, ապրիլի 6-ին Եվրախորհրդարանը պաշտպանել է առանց վիզայի ռեժիմի սահմանումը։ Մայիսի 11-ին համապատասխան կանոնակարգը հավանության է արժանացրել Եվրոպական միության խորհուրդը[47][48][49]։
Մայիսի 17-ին Ստրասբուրգում Պետրո Պորոշենկոյի Եվրախորհրդարան կատարած աշխատանքային այցի ընթացքում ստորագրվել է Ուկրաինայի քաղաքացիների՝ Եվրոպա մուտք գործելու համար առանց վիզայի ռեժիմ սահմանելու մասին փաստաթուղթ։ Փաստաթուղթն ուժի մեջ է մտել 2017 թվականի հունիսի սկզբին[43]։
Առանց վիզայի ռեժիմի սահմանումը Ուկրաինայի քաղաքացիներին իրավունք է տալիս ազատ տեղաշարժվել 30 պետությունների տարածքով։ Դրանք 22 երկրներ են, որոնք մտնում են ԵՄ-ի և Շենգենյան համաձայնագրի մեջ, Շենգենյան համաձայնագրի չորս երկրներ, որոնք ընդգրկված չեն Եվրամիությունում (Շվեյցարիա, Իսլանդիա, Նորվեգիա, Լիխտենշտայն) և Եվրամիության չորս երկրներ, որոնք չեն մտնում Շենգենյան համաձայնագրի մեջ (Կիպրոս, Ռումինիա, Բուլղարիա, Խորվաթիա)։ Բացառություն են կազմում Մեծ Բրիտանիան և Իռլանդիան։ Առանց վիզայի ռեժիմը Ուկրաինայի քաղաքացիներին Եվրոպայում գտնվելու իրավունք կտա յուրաքանչյուր 180 օրվա ընթացքում 90 օր ժամկետով։ ԵՄ-ում բնակության, աշխատանքի տեղավորման կամ ուսուցման իրավունք փաստաթուղթը չի տալիս[43]։
2018 թվականի դեկտեմբերին Եվրահանձնաժողովը պահանջել էր Ուկրաինայից վերացնել առանց վիզայի ռեժիմի մասին համաձայնագրի խախտումները[50]։
Վլադիմիր Զելենսկիի նախագահություն
Նախագահական լիազորությունների ավարտից մեկ օր առաջ իր պաշտոնը լքող նախագահ Պետրո Պորոշենկոն, ելույթ ունենալով Կիևում՝ Եվրոպայի օրվան նվիրված միջոցառմանը, Ուկրաինայի ապագա ղեկավար Վլադիմիր Զելենսկուն մի շարք խորհուրդներ է տվել Ուկրաինայի արտաքին քաղաքականության վարման վերաբերյալ։ Պորոշենկոյի կարծիքով՝ այդ պաշտոնում Զելենսկու հիմնական խնդիրը պետք է դառնա Ուկրաինայի շարժումը դեպի Եվրամիություն։ Անհրաժեշտ է «շարունակել և արդյունավետ կյանքի կոչել ԵՄ-ի հետ Ուկրաինայի ասոցացման համաձայնագիրը»[51]։
Էներգետիկայի միության հարցերով Եվրոպական հանձնաժողովի փոխնախագահ Մարոշ Շեֆչովիչի հետ հանդիպմանը, որը տեղի է ունեցել երդմնակալությունից հետո, Զելենսկին հայտարարել է, որ «ակնկալում է Եվրահանձնաժողովի հետագա աջակցությունը Ուկրաինայի, ԵՄ-ի և ՌԴ-ի միջև բանակցային գործընթացի շրջանակներում՝ 2019 թվականից հետո Ուկրաինայի գազատարների կողմից ռուսական բնական գազի տարանցման մասին պայմանագիր կնքելու նպատակով»,- ասել է Զելենսկին[52]։
Remove ads
Փետրվարի 28-ին Ուկրաինան պաշտոնապես ներկայացրեց անդամակցության դիմում-նամակ։ Շարունակվող ճգնաժամի պատճառով նախագահ Զելենսկին խնդրել է անհապաղ մուտք գործել Եվրամիություն՝ հատուկ ընթացակարգով։ Մարտի 1-ին Եվրախորհրդարանը, բանավեճից հետո, որի ընթացքում ելույթ ունեցավ Ուկրաինայի նախագահը և արժանացավ ծափահարությունների, առաջարկեց Ուկրաինային ԵՄ անդամակցության պաշտոնական թեկնածու դարձնել։ Եվրախորհրդարանը 637 կողմ, 13 դեմ և 26 ձեռնպահ ձայների հարաբերակցությամբ քվեարկեց Ուկրաինայի անդամակցության օգտին[53][54]։
2022 թվականի հունիսի 16-ին Կիևում Վլադիմիր Զելենսկու հետ հանդիպումից հետո Գերմանիայի, Իտալիայի, Ռումինիայի և Ֆրանսիայի առաջնորդները կոչ են արել անհապաղ Ուկրաինային ԵՄ-ին անդամակցելու թեկնածուի կարգավիճակ տրամադրել[55]։ Գերմանիայի դաշնային կանցլեր Օլաֆ Շոլցը նշել է, որ Ուկրաինայի հետագա տեղաշարժը դեպի ԵՄ, եթե բոլոր երկրները համաձայնեն նրան թեկնածուի կարգավիճակ տրամադրել, կախված է նրա սեփական ջանքերից[56]։ Առանձին-առանձին, Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնը բացատրել է, որ ԵՄ երեք խոշորագույն տնտեսությունների՝ Գերմանիայի, Իտալիայի և Ֆրանսիայի ղեկավարների, ինչպես նաև Ռումինիայի նախագահի այցը Ուկրաինա նպատակ ուներ ԵՄ-ում միաձայնություն ստեղծել Ուկրաինայի՝ անդամակցությանն ուղղված առաջին քայլի վերաբերյալ։, որը թեկնածուի կարգավիճակի տրամադրումն է. ընդունվել է որոշում Ուկրաինային թեկնածուի կարգավիճակ տրամադրել առանց լրացուցիչ պայմանների, բայց հետո պայմաններ դնել բարեփոխումների համար հետագա բոլոր փուլերում[57]։
2022 թվականի հունիսի 17-ին Եվրահանձնաժողովը Եվրախորհրդին առաջարկեց Ուկրաինային տրամադրել Եվրամիության անդամ դառնալու հեռանկար և անդամակցության թեկնածուի կարգավիճակ[58][59][60]։ Թեկնածուի կարգավիճակը հաստատելու հանձնարարականի հետ միաժամանակ Բրյուսելը Կիևում բարեփոխումներ պահանջեց՝ տրամադրելով յոթ կետերից բաղկացած ցուցակ[61]։
- Սահմանադրական դատարանի բարեփոխում;
- դատաիրավական բարեփոխումների շարունակականություն;
- հակակոռուպցիոն, ներառյալ SAPO- ի ղեկավարի նշանակումը.
- փողերի լվացման դեմ;
- հակաօլիգարխիկ օրենքի իրականացում;
- տեսալսողական օրենսդրության ներդաշնակեցում եվրոպականի հետ;
- ազգային փոքրամասնությունների մասին օրենսդրության փոփոխություն.
Այս պահանջները պետք է կատարվեն, որպեսզի Ուկրաինան պահպանի իր թեկնածուի կարգավիճակը, քանի որ 2022 թվականի հունիսին թեկնածուի կարգավիճակ տալը վերջնական չէ, և ԵՄ-ն կարող է վերացնել այն, եթե պաշտոնական Կիևը անտեսի բարեփոխումների օրակարգը[62]։
2022 թվականի հունիսի 23-ին Եվրախորհրդարանը բանաձեւ է ընդունել, որը կոչ է անում անհապաղ Ուկրաինային տրամադրել Եվրամիության անդամության թեկնածուի կարգավիճակ։ 2022 թվականի հունիսի 23-ին Եվրոպական խորհուրդը Ուկրաինային շնորհեց Եվրամիությանն անդամակցելու թեկնածուի կարգավիճակ[5]։
Ընդհանուր տեղեկություններ
.svg)
Ասոցացման համաձայնագիր ԵՄ անդամության թեկնածուի կարգավիճակ Բանակցություններ են սկսվել լիիրավ անդամություն ստանալու շուրջ Եմ անդամներ Պոտենցիալ թեկնածու հանդիսացող վիճելի տարածքներ Այլ վիճելի տարածքներ
Տեսականորեն ցանկացած եվրոպական երկիր կարող է միանալ Եվրամիությանը։ ԵՄ խորհուրդը խորհրդակցում է հանձնաժողովի և Եվրախորհրդարանի հետ և որոշում է կայացնում անդամակցության շուրջ բանակցություններ սկսելու մասին։ Խորհուրդը հայտը կարող է հաստատել միայն միաձայն։ Հայտի հաստատումը ստանալու համար երկիրը պետք է համապատասխանի հետևյալ չափանիշներին․
- պետք է լինի եվրոպական պետություն
- պետք է պահպանի ազատության, ժողովրդավարության, մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների նկատմամբ հարգանքի, օրենքի գերակայության սկզբունքները
- պետք է տնտեսական և այլ ցուցանիշներով համապատասխանի եվրոպական մակարդակին։
Եվրամիությանը միանալու համար դիմող պետությունը պետք է բավարարի քաղաքական և տնտեսական պայմանները, որոնք հայտնի են որպես Կոպենհագենի չափանիշներ (Կոպենհագենում տեղի ունեցած 1993 թվականի գագաթաժողովի պատվին). կայուն ժողովրդավարական կառավարություն, որը ճանաչում է օրենքի գերակայությունը և համապատասխան ազատություններն ու ինստիտուտները։ Մաաստրիխտի պայմանագրի համաձայն՝ յուրաքանչյուր ընթացիկ անդամ պետություն, ինչպես նաև Եվրախորհրդարանը պետք է համաձայնության գան ցանկացած ընդլայնման շուրջ։
ԵՄ-ին անդամակցությունը տեղի է ունենում մի քանի փուլով.
- Ասոցացման համաձայնագրի ստորագրում
- ԵՄ ընդլայնման պաշտոնական ծրագրում ընդգրկում
- անդամակցության հայտի ներկայացում
- ԵՄ անդամության թեկնածուի կարգավիճակ ստանալ
- եվրոպական օրենսդրության, եվրոպական նորմերին երկրի համապատասխանության բոլոր կետերի և ԵՄ արդեն գործող անդամների կողմից առարկությունները հանելու շուրջ բանակցությունների անցկացում ու ավարտ
- երկրի տնտեսական և այլ ցուցանիշները եվրոպական մակարդակին հասցնել
- ԵՄ-ին անդամակցության հանրաքվեի անցկացում
- ԵՄ-ին անդամակցում
Որոշ դեպքերում ԵՄ-ին լիիրավ անդամակցության գործընթացը ձգձգվում է երկար ժամանակով։ Դրա վառ օրինակն է Թուրքիան, որն արդեն 50 տարի է, ինչ նշել է Ասոցացման համաձայնագրի ստորագրման օրվանից, և դեռ չի դարձել ԵՄ անդամ, չնայած գոյություն ունեցող նաև համագործակցության շրջանակային համաձայնագրին, թեկնածուի կարգավիճակին և ԵՄ անդամակցության շուրջ ընթացող բանակցություններին։ Անդամակցության ճանապարհին Թուրքիայի գլխավոր խոչընդոտը Գերմանիայի և Ֆրանսիայի ընդդիմությունն է[63]։ Բացի այդ, Թուրքիան մինչ օրս չի լուծել տարածքային հակամարտությունը Եվրամիության անդամ Կիպրոսի հետ։
Այլ դեպքերում մուտքի գործընթացը տևում է ընդամենը մի քանի տարի։ Օրինակ, Ֆինլանդիան անդամակցության հայտ է ներկայացրել 1991 թվականին, իսկ արդեն 1995 թվականին դարձել Է ԵՄ անդամ, սակայն անդամակցության բոլորովին այլ չափանիշներով, հենց ԵՄ հրավերով և տնտեսական զարգացման շատ ավելի բարձր մակարդակով[64]։
Ուկրաինան գտնվում է առաջին փուլում (ասոցացման համաձայնագիրը ստորագրվել է և վավերացվել է 2017 թվականի առաջին կեսին)։
Առաջին փուլում են նաև այնպիսի երկրներ, ինչպիսիք են Ալժիրը[65], Չիլին[66], Եգիպտոսը[67], Իսրայելը[68], Հորդանանը[69], Լիբանանը[70], Մարոկկոն[71], Հարավաֆրիկյան Հանրապետությունը[72], Սիրիան[73], Թունիսը[74][75][76], Վրաստանը, Մոլդովան[77]։ Նշված երկրների մեծ մասը Եվրոպական միության անդամ դառնալու ոչ բարձր շանսեր ունի տարբեր պատճառներով, ինչպես այն պատճառով, որ դրանք եվրոպական երկրներ չեն, այնպես էլ տնտեսական, սոցիալական և քաղաքական այլ պատճառներով։
Երկրորդ փուլում այժմ գտնվում են երկու Բալկանյան պետություններ՝ Բոսնիա և Հերցոգովինան և Կոսովոն[78]։ Դրանք մտնում են ընդլայնման պաշտոնական ծրագրի մեջ[79]։
Չորրորդ փուլում է գտնվում երեք երկիր՝ Իսլանդիան, Մակեդոնիան և Ալբանիան[80]։ Նրանք ունեն ԵՄ անդամության թեկնածուի կարգավիճակ։
Հինգերորդ փուլում են Թուրքիան, Սերբիան և Չեռնոգորիան։ Այդ երկրները սկսել են ԵՄ անդամակցության բանակցությունների գործընթացը։ Ընդ որում, 35 կետերի շուրջ բանակցություններից Չեռնոգորիան սկսել է բանակցությունները միայն 30-ի շուրջ, ավարտել է միայն 3 կետով[81]։ Թուրքիան, որը սկսել է այդ բանակցությունները շատ ավելի վաղ, բանակցություններ է սկսել միայն 16 կետերի շուրջ և ավարտել է միայն 1 կետով։ Սերբիան, 2017 թվականի մարտի դրությամբ, բանակցություններ է սկսել 12 կետերի շուրջ, դրանք ավարտել է 2 կետով։
Քաղաքագետների և լրագրողների կարծիքներ
Ինչպես նշվում է մասնագետների մի շարք մեկնաբանություններում, ԵՄ-ի հետ Ասոցացման համաձայնագիրը ԵՄ-ին Ուկրաինայի անդամակցության պարտադիր պայմաններից մեկն է, բայց դա չի երաշխավորվում[82][83][84][85]։
Քաղաքագետների մի մասի կարծիքով՝ ԵՄ-ին Ուկրաինայի անդամակցության քաղաքական որոշումն ընդհանրապես չի ընդունվի կամ շատ անհամեստ կընդունվի, իսկ Ուկրաինան չի համապատասխանում ներկայացվող չափանիշներից գրեթե ոչ մեկին և այն տարիներին, որ ընթանում է ինտեգրման գործընթաց, այդ ուղղությամբ իրավիճակը գրեթե չի փոխվել և նույնիսկ վատացել է[82][86][83][87][84][88][89][90][91][92]։
Որոշ վերլուծաբաններ կարծում են, որ Ասոցացման և ազատ առևտրի գոտու մասին համաձայնագրերի ստորագրումը և նույնիսկ ԵՄ-ին Ուկրաինայի տեսական անդամակցությունը չափազանց ձեռնտու չեն հենց Ուկրաինային[87][93][94][95][96][83][97]։ Ներդրումների աճի փոխարեն, որին հույս ունեն ուկրաինական քաղաքականության ներկայացուցիչները, կշարունակվի ուկրաինական ձեռնարկությունների զանգվածային փակումը, կսկսվի ԵՄ-ից ապրանքների ներմուծման ավելացումը, ինչը վերջնականապես կխաթարի երկրի առանց այդ էլ թույլ տնտեսությունը[84][91][92][97]։ Ուկրաինական շատ ապրանքներ անմրցունակ կհայտնվեն եվրոպական ապրանքների համեմատությամբ, իսկ ԵՄ շուկաներ ուկրաինական ապրանքների դուրս գալը խիստ կսահմանափակվի քվոտաներով[84][87][91][92][93][96][98][99][100] և եվրոպական չափանիշներով, որոնք ներկայում Ուկրաինայում չեն պահպանվում, իսկ դրանց պահպանման համար անհրաժեշտ են թանկարժեք սարքավորումների նոր գնումներ և ընդլայնված օրենսդրական բազա[82][83][84][90][91][92][93][101][102][103][104][100][105][86][98][94][95][96][97]։
Նաև նշվում է, որ ԵՄ-ի հետ ասոցացման և ազատ առևտրի գոտու մասին համաձայնագրերը խիստ սահմանափակում են Ուկրաինայի ինքնիշխանությունը և ուղղակիորեն հակասում են Ուկրաինայի Սահմանադրությանը արդարադատության, այս կամ այն օրենսդրական նորմերի ներդրման և ռազմավարական, տնտեսական, իրավական և քաղաքական որոշումների ընդունման մասով[105]։
Բացի այդ, ի տարբերություն Արևելյան Եվրոպայի մյուս երկրների, Ուկրաինային Եվրամիությունը մինչ այժմ հրաժարվել է դուրս գրել արտաքին պարտքերը եվրաինտեգրման գործընթացի շրջանակներում, իսկ թեկնածու երկրի կարևոր պահանջներն են վերջին 3 տարիների ընթացքում երկրի արժույթի արժեզրկման բացակայությունը, ցածր գնաճը, գործազրկության ցածր մակարդակը, բազմաթիվ բնապահպանական նորմերի պահպանումը, կոռուպցիայի կտրուկ նվազումը և ընտրական արդարադատության վերացումը։ Առայժմ Ուկրաինան բոլորովին չի համապատասխանում մի շարք չափանիշների (կա կոռուպցիայի բարձր մակարդակ, կա ընտրական Արդարադատություն, չափազանց բարձր գնաճ, արժույթի արժեզրկում, գործազրկության բարձր մակարդակ, էկոլոգիայի վատ մակարդակ) և, վերլուծաբանների կարծիքով, առաջիկա տարիներին չի համապատասխանի[82][83][84][86][87][90][91][92][93][94][95][96][97][98][99][102][103][104]։
Այլ խնդիրների թվում է նաև ԵՄ-ի և եվրոգոտու մշտական ճգնաժամը, որը շարունակվում է արդեն բավական երկար ժամանակ, որը հազիվ թե կարող է Ուկրաինային բերել տնտեսական աճը խթանող համաձայնագրեր։ Բացի այդ, կան նաև Ուկրաինա եվրոպական գործազրկության ակտիվ արտահանման ռիսկեր, ինչպես նաև Ուկրաինայի անկախության բոլոր տարիների ընթացքում ԵՄ-ի կողմից լուրջ ներդրումների լիակատար բացակայություն[99][102]։ Մեծ ուշադրություն են դարձնում Արևելյան և Հարավային Եվրոպայի երկրներում տնտեսական և սոցիալական վիճակի քննադատությանն ու վերլուծությանը, որոնցից շատերը ԵՄ անդամ են դարձել համեմատաբար վերջերս։ Այդ երկրներից շատերում նկատվում է ներմուծման հսկայական աճ, արտահանման անկում և երկրների զարգացման սահմանափակում՝ հենց Եվրամիության շահերին համապատասխան։ Նշվում է նաև երկրների բնակչության կրճատումը (ծնելիության անկման և բարձր արտագաղթի հետևանքով), մի շարք ձեռնարկությունների փակումը, հարկերի, պետական պարտքերի և գործազրկության աճը[83][84][86][91][92][93][94][95][96][97][101][106][107][108]։
Remove ads
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads