Նավապետ Նուլը

«Նավապետ Նուլը» (լատիշ․՝ Kapteinis Nulle), 1964 թվականի խորհրդային գեղարվեստական ֆիլմ, որը նկարահանել է ռեժիսոր Լեոնիդ Լեյմանիսը Էգոնս Լիվսի համանուն վիպակի հիման վրա։

Նավապետ Նուլը ռուս.՝ Капитан Нуль և լատիշ․՝ Kapteinis Nulle
Երկիր	ԽՍՀՄ
Ժանր	դրամա
Թվական	1964
Լեզու	ռուսերեն
Ռեժիսոր	Լեոնիդ Լեյմանիս
Սցենարի հեղինակ	Էգոնս Լիվս
Դերակատարներ	Էդուարդս Պավուլս, Կառլիս Սեբրիս, Աուսմա Կանտանե և Գունար Ցիլինսկի
Կինոընկերություն	Ռիգայի կինոստուդիա
Տևողություն	88 րոպե[1]
IMDb	ID 0351163

Սյուժե

Վալդիս Նուլը «Ձինտարս» ձկնորսանավի երիտասարդ, հավակնոտ նավապետն է։ Նա ունի իր ժամանակակից հայացքը ձկնորսության մեթոդաբանության վերաբերյալ, բայց ձկան որսաշրջանը թելադրում է իր պայմանները։ Ստեղծված հանգամանքների բերումով կոլտնտեսության ղեկավարությունը ստիպված է անձնակազմի կազմում ընդգրկել նախկին նավապետ Բաուզեին, հարբեցող Յուհանին և այլ, ոչ պակաս կասկածելի աշխատողների։ Նավապետին պակասող փորձն ու հմտությունը շատ է պարտադրված ձկնորսների մոտ։

Դերերում

• Էդուարդ Պավուլս – նավապետ Վալդիս Նուլ
• Կառլիս Սեբրիս – Յուհան
• Աուսմա Կանտանե – Սաբինա
• Գունար Ցիլինսկի – Իմանտ
• Արթուր Դիմիտերս – Բաուզե
• Էվալդս Վալտերս – Դունդուր
• Ռուդոլֆ Կրեյցումս – ձկնորս
• Էգոնս Բեսերիս – Ուկա
• Ալֆոնս Կալպակս – Օրկանս Էնկիս
• Վալդեմար Զանդբերգ – կոլտնտեսության նախագահ
• Ալֆրեդ Վիդենիեկս – Գլուդա
• Լույս Շմիտս – Տետերիս
• Գունար Պլացենս – կոկ Լակստիգալա
• Հերբերտ Զոմմեր – արշավախմբի ղեկավար
• Էդգար Մուցենիեքկս – Այնիս
• Էդուարդ Չակստե – Չուրկստե

Քննադատություն

Ֆիլմը քննադատական բացասական արձագանքներ է ստացել ժամանակաշրջանի իշխող սոցիալիստական գաղափարախոսության տեսանկյունից․

Սցենարների ժանրային շերտընդմիջությունը, բազմաթիվ խնդիրներ բեմադրելու ձգտումը, երբ անկարող է կապել դրանք միասնական կոնֆլիկտի մեջ, հանգեցրել և հանգեցնում է լուրջ սխալների նաև ավելի պահանջկոտ և իրենց նկատմամբ ավելի խստապահանջ վարպետների մոտ։ Ռեժիսոր Լ. Լեյմանիսը «Նավապետ Նուլը» (1964) ֆիլմում նկարահանել է յուրաքանչյուր դրվագ՝ մանրակրկիտ իմաստավորելով նրա մանրուքները։ Ֆիլմում շատ տպավորիչ կադրեր կան (օպերատոր Մ. Զվիրբուլիս), հստակ կառուցված միզանսցեն, դերասանական կատարումը փոքր-ինչ չափազանցված է կինեմատոգրաֆի համար, այն մոտ է թատերական ներկայացմանը, ինչը ակտիվորեն հակասում է վավերագրական կինոյի ոճով նկարահանված ֆիլմի սկզբին։ Մի քանի ձգձգված ներածական տեսարաններին հետևում է Նուլի (է. Պավուլս) առաջին հանդիպման դրամատիկ ուժեղ դրվագը իր թիմի հետ։ Նավապետը երիտասարդ է, ավյունով լեցուն, նավը հագեցած է նորագույն տեխնիկայով, իսկ թիմը անկարգապահ, անկազմակերպ նավաստիների խումբ է։ Լ. Լեյմանիսը կարող էր սահմանափակվել գլխավորով՝ ուշադրություն դարձնելով մարդկանց վերադաստիարակման գործընթացին։ Բայց հետո հայտնվում է ևս մեկ կոնֆլիկտ։ Տրաուլերում հայտնվում է աղջիկ՝ ինժեներ Սաբինան։ Նա, հակառակ թիմի անդամների մեծամասնության ցանկության, ցանկանում է փորձարկել իր ստեղծած ցանցը։ Մի շարք անհաջող փորձերից հետո (դրանք կարող էին ավելի կամ պակաս լինել, դրանից ոչինչ չէր փոխվի) ամեն ինչ բարեհաջող է ավարտվում։ Եվ պարզվում է նաև, որ Սաբինան և նավապետ Զուլը սիրում են միմյանց։ Ինչո՞ւ Լ. Լեյմանիսը՝ շնորհալի ռեժիսոր և դրամատուրգ, չմշակեց հիմնական կոնֆլիկտը, իսկ իր բոլոր ջանքերն ուղղեց մտացածին իրավիճակներին և տրաֆարետորեն լուծված սիրային պատմությանը։ Դա թուլացնում է մեծ, կարևոր թեմայի հնչողությունը։ Թուլացնում է հեղինակային մտքի տարակուսանքի պատճառով, շատ բան ասելու ցանկության պատճառով՝ այն գլխավորի նկատմամբ պատշաճ ուշադրության բացակայության դեպքում, առանց որի դրամատուրգիան կորցնում է կապող օղակները։

Բնօրինակ տեքստ (ռուս.)  

Жанровая чересполосица в сценариях, стремление к постановке многих проблем при неумении связать их в единый конфликт приводили и приводят к серьёзным просчётам и мастеров более требовательных и взыскательных к себе. Режиссёр Л. Лейманис в картине «Капитан Нуль» (1964) снимал каждый эпизод, тщательно осмысливая мельчайшие его детали. В фильме много эффектных кадров (оператор М. Звирбулис), четко выстроенных мизансцен; актерское исполнение несколько утрировано для кинематографа, оно близко к театральному, что активно противоречит началу фильма, снятому в манере документального кино. После несколько затянутого вступления следует яркий драматически сильный эпизод первой встречи Нуля (Э. Павулс) со своей командой. Капитан молод, полон задора, корабль оснащен новейшей техникой, а команда — группа недисциплинированных, разболтанных матросов. Л. Лейманис мог бы ограничиться главным, обратив все своё внимание на процесс перевоспитания людей. Но затем появился ещё один конфликт. На траулере оказалась девушка — инженер Сабина. Она, вопреки желанию большинства членов команды, хочет испытать изобретённую ею сеть. После ряда безуспешных попыток (их могло быть больше или меньше, от этого ничего не изменилось бы) все кончается благополучно. И выясняется также, что Сабина и капитан Нуль любят друг друга. Почему Л. Лейманис, одаренный режиссёр и драматург, не разработал основной конфликт, а все свои усилия обратил на надуманные ситуации и трафаретно решенную любовную историю? Это ослабляет звучание большой, важной темы. Ослабляет из-за рассредоточенности авторской мысли, из-за желания сказать многое при отсутствии должного внимания к тому главному, без чего драматургия теряет связующие звенья.

— «Кино Советской Латвии»^[2]

Նկարահանող խումբ

• Սցենարի հեղինակ՝ Էգոնս Լիվս
• Բեմադրող ռեժիսոր՝ Լեոնիդ Լեյմանիս
• Բեմադրող օպերատոր՝ Միկս Զվիրբուլիս
• Բեմադրող նկարիչներ՝ Վիկտոր Շիլդկնեխտ, Հերբերտ Լիկումս
• Կոմպոզիտոր՝ Ինդուլիս Կալնինշ
• Հնչյունային ռեժիսոր՝ Գլեբ Կորոտեև

Մրցանակներ

Էդուարդ Պավուլսը պարգևատրվել է Մերձբալթյան հանրապետությունների, Բելառուսի և Մոլդովայի կինոփառատոնի դիպլոմով (1965) տղամարդու դերի լավագույն կատարման համար։

Ծանոթագրություններ

1. Internet Movie Database — 1990.
2. Сосновский, 1976

Գրականություն

• Сосновский И. Л. Кино Советской Латвии. — М.: Искусство, 1976.

Արտաքին հղումներ

• Ֆիլմի մասին Кино-Театр. Ру կայքում