Մհեր Աբեղյան

Մհեր Մանուկի Աբեղյան (հունվարի 26, 1909(1909-01-26)^[1], Վաղարշապատ, Երևանի նահանգ, Կովկասի փոխարքայություն, Ռուսական կայսրություն^[2] - նոյեմբերի 20, 1994(1994-11-20)^[3], Երևան, Հայաստան), հայ նկարիչ, ՀԽՍՀ ժողովրդական նկարիչ (1960)։ Մանուկ Աբեղյանի որդին։ Սովորել է ԵԳԱՏ-ում (1922-27), Մոսկվայի բարձրագույն գեղարվեստական տեխնիկումում (1927-1930) և Լենինգրադի Պրոլետարիատի, կերպարվեստի (1930-1931) ինստիտուտներում։ 1937-1945 թվականներին դասավանղել է ԵԳՍԻ թվականներում, 1954-1959 թվականներին՝ ԵԳԹԻ-ում։ 1939-1945 և 1967-1968 թվականներին եղել է ՀՆՄ վարչության նախագահ։ Նկարազարդել է «Սասունցի Դավիթ» էպոսը (1939), Վախթանգ Անանյանի «Արագիլներ» (ռուսերեն, 1952), Հովհաննես Շիրազի «Օձն ու մեղուն» (1953), Վլադիմիր Մայակովսկու «Այս գրքույկը պիտի խոսի ծովի մասին և փարոսի» (1953) և այլ գրքեր։ Ուշագրավ են հատկապես Հովհաննես Թումանյանի «Ախթամար» բալլադի (1959) նկարազարդումները^[4]։

Վիքիպեդիայում կան հոդվածներ Աբեղյան ազգանունով այլ մարդկանց մասին։

Մհեր Աբեղյան
Ծնվել է	հունվարի 26, 1909(1909-01-26)[1]
Ծննդավայր	Վաղարշապատ, Երևանի նահանգ, Կովկասի փոխարքայություն, Ռուսական կայսրություն[2]
Վախճանվել է	նոյեմբերի 20, 1994(1994-11-20)[3] (85 տարեկան)
Մահվան վայր	Երևան, Հայաստան
Ազգություն	հայ
Քաղաքացիություն	ԽՍՀՄ և  Հայաստան
Կրթություն	«Գեղարդ» գեղարվեստաարդյունաբերական տեխնիկում (1927)[2], Մոսկվայի Ս. Ստրոգանովի անվան արվեստի և արդյունաբերության ակադեմիա (1930)[2] և Վխուտեին (1931)[2]
Մասնագիտություն	նկարիչ և գծանկարիչ
Ոճ	ռեալիզմ
Պարգևներ	և
Անդամակցություն	Հայաստանի նկարիչների միություն
Հայր	Մանուկ Աբեղյան[2]

Կենսագրություն

Ծնվել է Էջմիածնում, հայագետ Մանուկ Աբեղյանի որդին է։

• 1922-1927 թթ. սովորել է Երևանի գեղարվեստա-արդյունաբերական տեխնիկումում (դասատուներ՝ Ստեփան Աղաջանյան, Սեդրակ Առաքելյան)
• 1927-1930 թթ.՝ Մոսկվայի բարձրագույն գեղարվեստա-տեխնիկական ինստիտուտում (դասատուներ՝ Սերգեյ Գերասիմով, Ա. Դրևնին, Նադեժդա Ուդալցովա)
• 1930-1931 թթ.՝ Լենինգրադի պրոլետարական կերպարվեստի ինստիտուտում (դասատու՝ Ալեքսանդր Օսմյորկին)
• 1939-1945, 1967-1968 թթ.՝ Հայաստանի նկարիչների միության նախագահ^[5]
• 1990 թվականին, Էջմիածնում բացվել է Մհեր Աբեղյանի թանգարանը, որը Հայաստանի ազգային պատկերասրահի մասնաճյուղերից է^[6]։

Ստեղծագործական գործունեություն

Մհեր Աբեղյանի ռեալիստական, ինքնատիպ արվեստը ձևավորվել է ազգային գեղանկարչության ավանդույթների, մասնավորապես Մարտիրոս Սարյանի արվեստի ազդեցությամբ։ Նրա բազմաժանր գործերին բնորոշ են էպիկական շունչը, վառ գունային և լուսային հագեցածությունը («Աշունը Երևանում», 1942), «Նատյուրմորտ հին հայկական մայոլիկայով», 1956, «Բնանկար V դ. հուշարձանով», 1965, երկուսն էլ՝ ՀԱՊ)։

Մհեր Աբեղյանի թեմատիկ ու դիմանկարչական կտավներից են՝ «Ամառ» (1959, Տրետյակովյան պատկերասրահ, Մոսկվա), «Հայաստան» (1975, եռապատկեր), «Չ. Այթմատովի դիմանկարը» (1982)։

Մհեր Աբեղյանի գրաֆիկային, մասնավորապես լինոփորագրություններին հատուկ են մոնումենտալությունն ու արտահայտչականությունը։

• «Նորքի ճանապարհը» (1932-1936)
• «Բակ Կոնդում»
• «Խաղաղություն և պատերազմ»
• «Մրգահավաք» (1933, ՀԱՊ)
• «Մանուկ Աբեղյանի դիմանկարը», (1937)^[7]
• «Սևանա կղզում» (1944)^[8]
• «Դեղձեր և խաղող» (1945)
• «Զոյա Պետրոսյանի դիմանկարը», (1945)^[9]
• «Երևանյան նատյուրմորտ» (1946)^[10]
• «Լուսիկ Աբեղյանի դիմանկարը» (1947)
• «Կիրովականի լեռները» (1955, Տրետյակովյան պատկերասրահ)
• «Նռներով նատյուրմորտ» (1956, Լենինզրադի ռուսական պետական թանգարան)
• «Լեռնաշղթա։ Կիրովական» (1956, ՀԱՊ)
• «Ծաղկաձորի սարերում. Առավոտ», (1957)^[11]
• «Բյուրականի սարերում» (1957, Մոսկվայի՝ Արևելքի ժողովրդական արվեստների պետական թանգարան)
• «Բջնի» (1958, Լենինգրադի ռուսական պետական թանգարան)
• «Ամառ» (1959, Տրետյակովյան պատկերասրահ)
• «Սևանա կղզին» (1959, Պուշկինի անվան Կերպարվեստի թանգարան (Մոսկվա))
• «Դեղձահավաք» (1960)
• «Զովանի» (1965)
• «Հերոս քաղաք» (1943-1964)
• «Խաղաղություն և պատերազմ» (1967-1968)
• «Երևանյան սյուիտ» (1968)
• «Հայաստանն այսօր» (1968-1969)
• «Հայկական բնանկար» (1975)
• «Գոհար Համբարցումյանի դիմանկարը» (1976)

1939 թվականին նկարազարդել է «Սասունցի Դավիթ» դյուցազնավեպի համահավաք տեքստը։ 1940-ականներից ստեղծել է տարբեր ժանրի բազմաթիվ գործեր՝ կոմպոզիցիոն կտավներ, դիմանկարներ, Հայաստանը ներկայացնող բնանկարներ, որոնցից լավագույնները սեփականությունն են Երևանի, Մոսկվայի, Սանկտ-Պետերբուրգի թանգարանների։

Աբեղյանի արվեստում առանձնահատուկ տեղ է գրավում Հայաստանն իր բնությամբ, մարդկանցով, բարիքներով։ Աբեղյանի բնանկարներին հատուկ է լուսավոր բներանգը, նատյուրմորտներին՝ պլաստիկ շոշափելիությունը և ընդգծված գունեղությունը։ Գրաֆիկայում Աբեղյանը առաջինը պատկերեց Հայաստանը՝ թեմատիկ լայն ընդգրկումով։ Հեղինակ է օֆորտների, ասեղնափոր գործերի և այլն։ Լինոփորագրություններում, վարպետորեն օգտագործելով պատկերման տարբեր հնարավորությունները, հասնում է լայն ընդհանրացումների։

Բարձր են գնահատվել հատկապես՝ «Երևանյան նատյուրմորտ», «Կիրովականի լեռները», «Նռներով նատյուրմորտ», «Բյուրականի սարերում», «Բջնի» և այլ բնանակարները, «Լուսիկ Աբեղյանի դիմանակարը» և այլն^[12]։

Ցուցահանդեսներ

Երևանում և այլ քաղաքներում ունեցել է անհատական մի քանի ցուցահանդեսներ։

• Երևան, 1943, 1945, 1959, 1969
• Մոսկվա, 1969
• Տալլին
• Կաունաս
• Վիլնյուս
• Լենինգրադ
• Օդեսա
• Թբիլիսի

Նմուշներ ցուցադրվել են Լոնդոնում, Բրյուսելում, Դրեզդենում, Նյու-Յորքում և այլ քաղաքներում։

Մանկավարժական գործունեություն

Ունեցել է մանկավարժական բեղուն գործունեություն. 1937-1945 թթ. դասավանդել է Փանոս Թերլեմեզյանի անվան գեղարվեստական ուսումնարանում, 1954-1959 թվականներին՝ Երևանի գեղարվեստա-թատերական ինստիտուտում^[13]։

Տես նաև

• Մհեր Աբեղյանի թանգարան

Գրականություն

• Каменский А., Мегер Манукович Абегян М. 1966
• Микаэлян К., Мгер Абегян. Живопись. М. 1982

Ծանոթագրություններ

1. Կերպարվեստի արխիվ — 2003.
2. Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
3. http://am.hayazg.info/index.php?curid=740
4. Հայ գրատպություն և գրքարվեստ հանրագիտարան^[d] (խմբ. Հովհաննես Այվազյան), Երևան, «Հայկական Հանրագիտարան Հրատարակչություն», 2015 — 11, էջեր 11 — 1120 էջ. — 1500 հատ, ISBN 978-5-89700-042-5։
5. Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր առաջին, Երևան, 2005.
6. Աբեղյան Մհեր Մանուկի, Հայաստանի ազգային պատկերասրահ
7. «Մանուկ Աբեղյանի դիմանկարը», Մհեր Աբեղյան
8. «Սևանա կղզում», Մհեր Աբեղյան
9. «Զոյա Պետրոսյանի դիմանկարը», Մհեր Աբեղյան
10. «Երևանյան նատյուրմորտ», Մհեր Աբեղյան
11. «Ծաղկաձորի սարերում. Առավոտ», Մհեր Աբեղյան
12. Խմբագրական կոլեգիա, Հայկական Սովետական Հանրագիտարան, հ. 1 (խմբ. Վիկտոր Համբարձումյան), Ե., «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիա Հայկական Սովետական Հանրագիտարանի գլխավոր խմբագրություն», 1974, էջ 21 — 720 էջ։
13. Գառնիկ Ստեփանյան (1973). Կենսագրական բառարան, հատոր Ա. Երևան: «Հայաստան». էջ 12-13.

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 1, էջ 24)։