Միլան Կունդերա
ֆրանսիացի գրող (1929-2023) From Wikipedia, the free encyclopedia
Միլան Կունդերա (ապրիլի 1, 1929[1][2][3][…], Královo Pole, Չեխոսլովակիա[4] - հուլիսի 11, 2023[5][6][7][…], Փարիզի 7-րդ շրջան, Փարիզ[7][20]), չեխ գրող, 1975 թվականից ապրել է Ֆրանսիայում՝ 1981 թվականից դառնալով քաղաքացի։ Չնայած ազգությամբ չեխ էր, ինքն իրեն «համարում էր ֆրանսիացի գրող և պնդում, որ իր աշխատանքը պետք է ուսումնասիրվի որպես ֆրանսիական գրականության մաս և այդպիսին ներկայացվի գրախանութներում»[21]։
Կունդերայի ամենահայտնի ստեղծագործությունը «Կեցության անտանելի թեթևությունը» վեպը թարգմանվել և տպագրվել է նաև հայերենով։ Նրա գրքերը Չեխոսլովակիայում արգելված են եղել մինչև 1989 թվականի թավշյա հեղափոխությունը, երբ կոմունիստական ռեժիմը տապալվել է։ Նա ծպտված էր ապրում և հազվադեպ էր երևում լրատվամիջոցներով[22]։ Մի քանի անգամ ներկայացվել է գրականության Նոբելյան մրցանակի, բայց չի հաղթել[23]։
Կենսագրություն
Կունդերան ծնվել է 1929 թ․ Չեխոսլովակիայի Բռնո քաղաքի միջին դասի ընտանիքում։ Նրա հայրը՝ Լուդվիկ Կունդերան (1891-1971), աշակերտելով կոմպոզիտոր Լեոշ Յանաչեկին, եղել է չեխ կարևոր երաժշտագետ և դաշնակահար, 1948-1961 թթ․՝ Բռնոյի Յանաչեկի անվան երաժշտական ակադեմիայի տնօրենը։ Միլանը դաշնամուր նվագել սովորել է հորից, այնուհետև սովորել է երաժշտագիտություն և երաժշտական կոմպոզիցիա։ Նրա աշխատանքներում նկատվում են երաժշտության ազդեցությունը և հղումներ զանազան ստեղծագործությունների։ Կունդերան չեխ գրող և թարգմանիչ Լուդվիգ Կունդերայի զարմիկն է։ Նա պատկանել է երիտասարդ չեխերի այն սերնդին, որը շատ քիչ կամ ընդհանրապես չի ապրել նախապատերազմյան ժողովրդավարական Չեխոսլովակիայի հանրապետությունում։ Նրանց գաղափարախոսությունը մեծապես ազդված էր Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից և գերմանական շրջափակումը։ Դեռևս պատանեկան տարիքում նա միացել է Չեխոսլովակիայի կոմունիստական կուսակցությանը, որը իշխանությունը զավթել է 1948։ Միջնակարգ կրթություն ստացել է Բրնոյի Կապիտան Յարոշի անվան գիմնազիայում։ Պրահայի Կառլոսի անվան համալսարանում սովորել է գրականություն և էսթետիկա։ Երկու կիսամյակ հետո տեղափոխվել է Պրահայի կատարողական ակադեմիայի կինոյի ֆակուլտետ, որտեղ դասախոսություններ է լսել ռեժիսորության և սցենար գրելու մասին։
1950 թ․ նրա ուսումը ժամանակավորապես ընդհատվել է քաղաքական պատճառներով։ Նա և գրող Յան Տրեֆուլկան հեռացվել են կուսակցությունից «հակակուսակցական գործողությունների համար»։ Տրեֆուլկան այս իրադարձությունը նկարագրել է իր «Նրանց վրա անձրև եկավ» վիպակում (1962), իսկ Կունդերան՝ «Կատակը» (1967) վեպում։ 1952 թ. ավարտելուց հետո կինոյի ֆակուլտետը նրան աշխատանքի ընդունեց որպես համաշխարհային գրականության դասախոս։ 1956 թ. Կունդերան կրկին ընդունվել է կուսակցություն և երկրորդ անգամ հեռացվել 1970 թվականին։ Կունդերան այլ գրողների հետ մասամբ մասնակցել է 1968 թ․ Պրահայի գարնանը։ Ռեֆորմիստական գործողությունների այս կարճատև ժամանակաշրջանն ավարտվել է 1968 թ․ օգոստոսին, երբ Սովետը մուտք է գործել Չեխոսլովակիա։ Կունդերան շարունակել է նվիրված մնալ չեխական կոմունիզմի ռեֆորմներին և թերթերում վիճել է չեխ գրող Վացլավ Հավելի հետ՝ ասելով, որ բոլորը պետք է հանգիստ մնան և որ «ոչ ոք դեռ չի բանտարկվել իր կարծիքի համար» և որ «Պրահայի աշունն ավելի կարևոր է լինել, քան Պրահայի գարունը»։ Ի վերջո, այնուամենայնիվ, Կունդերան հրաժարվել է իր ռեֆորմիստական երազանքներից և 1975 թ․ տեղափոխվել Ֆրանսիա[24]։ Մի քանի տարի շարունակ դասավանդել է Ռենի համալսարանում։ 1979 թ․ զրկվել է Չեխոսլովակիայի քաղաքացիությունից և 1981 թվականին ստացել Ֆրանսիայի քաղաքացիություն[25]։
Նա շարունակում է կապ պահել իր չեխ և սլովակ ընկերների հետ, բայց այնտեղ գնալիս միշտ ծպտված է լինում[21]։
Աշխատանք
Չնայած իր առաջին բանաստեղծական փորձերը կոմունիստական էին[26][27], Կունդերայի վեպերը հնարավոր չէ գաղափարախոսական դասակարգման ենթարկել։ Նա ինքը շարունակ պնդում է, որ ինքը վիպասան է, ոչ թե քաղաքական կամ դիսիդենտ գրող։ Քաղաքական մեկնաբանություններն անհետացել են նրա վեպերից (հատկապես «Կեցության անտանելի թեթևությունից» հետո), բացի այն դեպքերից, երբ անդրադառնում է ավելի լայն փիլիսոփայական թեմաների։ Կունդերայի ոճը՝ խառնված փիլիսոփայական շեղումներով, ազդված է Ռոբերտ Մուզիլի և Նիցշեի փիլիսոփայությունից[28]։ Կունդերան, ինչպես ինքն է հաճախ գրում, ոգեշնչվում է ոչ միայն Վերածննդի գրողներ Ջովանի Բոկաչոյից և Ֆրանսուա Ռաբլեից, այլև Լորենս Սթեռնից, Հենրի Ֆիլդինգից, Դենի Դիդրոյից, Ռոբերտ Մուզիլից, Վիտոլդ Գոմբրովիչից, Հերման Բրոխից, Ֆրանց Կաֆկայից, Մարտին Հայդեգերից և, հավանաբար ամենակարևորը, Միգել դե Սերվանտեսից, որի ժառանգն է ինքն իրեն համարում։
Սկզբնական շրջանում գրել է չեխերեն։ 1993 թվականից սկսած անցել է ֆրանսերենի։ 1985 թվականի և 1987 թվականի միջև վերանայել է իր ավելի վաղ գործերի ֆրանսերեն թարգմանությունները։ Արդյունքում, նրա բոլոր գրքերի ֆրանսերեն տարբերակները համարվում են բնօրինակներ։ Նրա գրքերը թարգմանվել են բազմաթիվ լեզուներով։
Վեպեր
- «Կատակը» (Žert) (1967)
- «Հրաժեշտի վալսը» (Valčík na rozloučenou) (1972)
- «Կյանքն այլուր է» (Život je jinde) (1978)
- «Կեցության անտանելի թեթևությունը» (Nesnesitelná lehkost bytí) (1984)
- «Անմահություն» (Nesmrtelnost) (1990)
- «Դանդաղություն» (La Lenteur) (1995)
- «Ինքնություն» (L'Identité) (1998)
- «Անտեղյակություն» (L'Ignorance) (2000)
Պատմվածքների ժողովածու
- «Ծիծաղելի սերեր» (Směšné lásky) (1969)
Բանաստեղծությունների ժողովածուներ
Էսսեներ
- «Ժառանգության վեճերի մասին» (O sporech dědických) (1955)
- «Վեպի արվեստը․ Վլադիսլավ Վանչուրայի ուղին դեպի մեծն դյուցազներգություն» (Umění románu։ Cesta Vladislava Vančury za velkou epikou) (1960)
- «Ռադիկալիզմ և էքսհիբիցիոնիզմ» (Radikalizmus a expozice) (1969)
- «Գողացված արևմուտքը կամ կենտրոնական Եվրոպայի ողբերգությունը» (Únos západu aneb Tragédie střední Evropy) (1983)
- «Վեպի արվեստը» (L'art du Roman) (1986)
- «Դավաճանված կտակարաններ․ էսսե ինը մասից» (Les testaments trahis։ essai) (1993)
- D'en bas tu humeras les roses. հազվագյուտ ֆրանսերեն գիրք, Էռնեստ Բրելերի պատկերազարդմամբ (1993)
- «Վարագույրը» (Le Rideau) (2005)
- «Հանդիպում» (Une rencontre) (2009)
Դրամա
Հայերեն լեզվով
Ծանոթագրություններ
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.