Հրաքոտ-Պերոժ

Հրաքոտ-Պերոժ (Հրաքոտպերոժ կամ Ռոտստակ), գավառ Մեծ Հայքի Փայտակարան նահանգի կազմում՝ ըստ Աշխարհացույցի։ Վարչական կենտրոնը եղել է Փայտակարան քաղաքը, որը համապատասխանում է ժամանակակից Ադրբեջանի տարածքում գտնվող Բեյլագանին, այլ բնակավայրերի մասին տեղեկություններ չեն պահպանվել։

Հրաքոտ-Պերոժ
Երկիր	Մեծ Հայք
Կարգավիճակ	գավառ
Մտնում է	Փայտակարան
Վարչկենտրոն	Բեյլագան
Հիմնական լեզու	գրաբար, պահլավերեն
Ազգային կազմ	կասպեր, հայեր
Կրոնական կազմ	զրադաշտականություն

Աշխարհագրություն

Հրաքոտ-Պերոժը եղել է Փայտակարանի տասներեք գավառներից մեկը։ Որոշ ուսումնասիրողներ առանձնացրել են Հրաքոտը և Պերոժը որպես գավառներ։ Հարավում սահմանակցել է Ռոտիբաղա, հարավ-արևմուտքում՝ Վարդանակերտ, իսկ արևմուտքում՝ Յոթնփորակյան Բագինք գավառներին։ Լինելով սահմանային վարչական միավոր՝ հյուսիսում Կուր գետից այն կողմ, սահմանակցել է Աղվանքին։

Ունի հարթավայրային ռելիեֆ, նպաստավոր երկրագործության և այգեգործության համար, քանի որ դրա տարածքով էր անցնում Արաքս և Կուր գետերի դելտաները՝ նախքան Արաքսի հունի փոփոխումը և Կասպից ծովի ջրի մակարդակի իջեցումը։ Որպես գավառ՝ իր սահմաններով հեռու է Կասպից ծովից, քանի որ ջրերի մակարդակի իջոցման հետևանքով ցամաքն ընդլայնվել է։ Տարածքով է անցել Աղվանքն ու Ատրպատականը իրար կապող ճանապարհը, իսկ կենտրոն Փայտակարանը, որը եղել է նաև նահանգի կենտրոնը, կառուցված էր Արաքսի գետաբերանին՝ Կասպից ծովի ափին։

Գավառի տարածքը համապատասխանում է ներկայիս Ադրբեջանի Սաբիրաբադի շրջանի մի մասին։

Պատմություն

Գավառը Փայտակարան նահանգի կազմում եղել է Մեծ Հայքի թագավորության մեջ՝ Արտաշես Ա Բարեպաշտի (մ․թ․ա․ 189 - մ․թ․ա․ 160)՝ հայկական հողերի միավորման արդյունքում, մինչև Հայաստանի առաջին բաժանումը (387)՝ ավելի քան կես հազարամյակ։ Տարածքը, Պարսկահայքի մի շարք գավառների և ամբողջ Փայտակարանի հետ միասին, հաշվի առնելով այդ գավառներում հայ բնակչության սակավությունը կամ բացակայությունը, անցել է Ատրպատականին (Սասանյան Պարսկաստան)։

Ինչպես գավառը, այնպես էլ Փայտակարան նահանգը, հայկական պետության մեջ չեն մտել՝ դրանում հայկական իշխանության կամ վարչական այլ միավորի բացակայության պատճառով։ Դրանում բնակվող զրադաշտականություն դավանող կասպերը և մյուս բնակիչները 7-րդ դարի կեսերին արաբական նվաճումների արդյունքում ընդունել են իսլամ, ապա և դարձել Ատրպատականում ձևավորվող տարբեր պետական կազմավորումների բնակիչներ։

Ռուս-պարսկական պատերազմների (1804-1813, 1826-1828) Փայտակարանի մեծագույն մասի հետ անջատվում է Իրանից, հայտնվում նախ Ռուսական կայսրության, ապա՝ Ադրբեջանի կազմում։

Գրականություն

• Розалия Габриелян Армения и Атропатена / М.Э. Авакян. — Ереван: Издательство Российской-Армянского (Славянского) университета, 2002. — С. 318. — ISBN 99930-928-3-6
• Пайтакаран. - "Вестник общественных наук" АН Арм.ССР, т. ХП, с. 301-302 (հայ.)
• Ինճիճյան Ղ., Ստորագրութիւն հին Հայաստանեայց, Վնտ., 1822
• Հարությունյան Բ., Մեծ Հայքի վարչա-քաղաքական բաժանման համակարգն ըստ “Աշխարհացոյց”-ի
• Երեմյան Ս., Հայաստանը ըստ “Աշխարհացոյց”-ի, Երևան, 1963
• Ուլուբաբյան Բ.Ս., Դրվագներ Հայոց Արևելից կողմանց պատմության IV-VII դդ., Երևան, 1981
• Арутюнян, Б. Система политико-административного деления Великой Армении = Մեծ Հայքի վարչա-քաղաքական բաժանման համակարգն ըստ Աշխարհացույցի. — Ереван, 1998.

Այս հոդվածի նախնական տարբերակը կամ նրա մասը վերցված է Հայկական համառոտ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են՝ Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 6, էջ 625)։