Համազասպ Բաբաջանյան

Համազասպ Խաչատուրի Բաբաջանյան (ռուս.՝ Амазасп Хачатурович Бабаджанян, փետրվարի 18, 1906(1906-02-18)^[1], Չարդախլու, Ելիզավետպոլի գավառ, Ելիզավետպոլի նահանգ, Կովկասի փոխարքայություն, Ռուսական կայսրություն^[2][1] - նոյեմբերի 1, 1977(1977-11-01)^[3], Մոսկվա, ԽՍՀՄ), Խորհրդային Միության զրահատանկային զորքերի գլխավոր մարշալ, Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի հերոս ԽՍՀՄ կողմից։

Վիքիպեդիայում կան հոդվածներ Բաբաջանյան ազգանունով այլ մարդկանց մասին։

Համազասպ Խաչատուրի Բաբաջանյան
Амазасп Хачатурович Бабаджанян
Փետրվարի 18, 1906 - Նոյեմբերի 1, 1977
Ծննդավայր	գ. Գանձակ
Մահվան վայր	Մոսկվա, Ռուսաստան
Գերեզման	Նովոդեվիչյան գերեզմանոց
Քաղաքացիություն	ԽՍՀՄ
Զորատեսակ	Հետևազոր, Զրահատանկային զորքեր
Ծառայության տարիներ	1925-1977
Կոչում
Հրամանատարն էր	395-րդ հրաձիգային գունդ, 20-րդ գվարդիական մեքենայացված բրիգադ, 11-րդ տանկային կորպուս, 11-րդ գվարդիական տանկային դիվիզիա, 2-րդ գվարդիական մեքենայացված բանակ, 8-րդ մեքենայացված բանակ, Օդեսայի զինվորական օկրուգ, Զրահատանկային ուժերի ռազմական ակադեմիա, ԽՍՀՄ զրահատանկային զորքեր (1969- ից)
Պաշտոն	ԽՍՀՄ Զրահատանկային զորքերի գլխավոր մարշալ (1975)
Մարտեր/ պատերազմներ	Խորհրդա-ֆիննական պատերազմ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ
Կրթություն	ՌԴ ԶՈւ Գլխավոր շտաբի զինվորական ակադեմիա
Պարգևներ	Խորհրդային Միության Հերոս

Կենսագրություն

Համազասպ Խաչատուրի Բաբաջանյանը ծնվել է 1906 թվականին՝ Խաչիսար (Չարդախլու) գյուղում։ Սովորել է ծննդավայրի դպրոցում, 1925 թվականին ընդունվել է Երևանի Մյասնիկյանի անվան ռազմական դպրոց։ 1938 թվականին նշանակվել է գնդի հրամանատարի տեղակալ (Լենինգրադ), մասնակցել է ֆիննական պատերազմին, ծառայել Կովկասյան ռազմական օկրուգում՝ որպես գնդի հրամանատար։ 1941-1942 թթ. մասնակցել է Վիտեբսկ, Սմոլենսկ, Ելնյա քաղաքների, Հարավային ռազմաճակատի գործողություններին։ Եղել է մեքենայացված կորպուսի բրիգադի հրամանատար։ Դնեստրի գետանցման ժամանակ, հրամանատարական հմուտ գործողությունների համար (1944), արժանացել է Խորհրդային Միության հերոսի կոչման։ Պատերազմից հետո ավարտել է ռազմական ակադեմիան (1948)։ 1956 թվականի նոյեմբերին, ղեկավարել է Հունգարիա ներխուժած խորհրդային բանակի 38-րդ տանկային դիվիզիան՝ որը ներխուժել էր Բուդապեշտ Հունգարական հակակոմունիստական հեղափոխությունը ճնշելու նպատակով։ Եղել է Օդեսայի ռազմական օկրուգի զորքերի հրամանատար, զրահատանկային զորքերի ակադեմիայի պետ, ԽՍՀՄ տանկային զորքերի պետ։ 1975 թ. նրան շնորհվել է զրահատանկային զորքերի գլխավոր մարշալի կոչում։ Վախճանվել է 1977 թվականին, Մոսկվայում։

Համազասպ Բաբաջանյանի հուշարձանը Երևանի Ավան վարչական շրջանում

Նրա պատվին անվանվել է փողոց մայրաքաղաք Երևանի Ավան վարչական շրջանում։ 2016 թվականի մայիսի 23-ին, տեղադրվել է Մարշալ Բաբաջանյանի արձանը համանուն փողոցի կից գտնվող այգու տարածքում^[4]։

Զինվորական կոչումներ

• մայոր (11.12.1939)
• փոխգնդապետ (1941)
• գնդապետ (22.05.1943)
• տանկային զորքերի գեներալ-մայոր (11.07.1945)
• տանկային զորքերի գեներալ-լեյտենանտ (3.08.1953)
• գեներալ-գնդապետ (28.12.1956)
• զրահատանկային զորքերի մարշալ (28.10.1967)
• զրահատանկային զորքերի գլխավոր մարշալ (29.04.1975)

Պարգևներ

• Խորհրդային Միության հերոս (26.04.1944)
• Լենինի չորս շքանշաններ (26.04.1944, 15.11.1950, 17.02.1966, 15.09.1976)
• Հոկտեմբերյան հեղափոխության շքանշան (4.05.1972)
• Կարմիր դրոշի չորս շքանշաններ (17.02.1942, 13.06.1943, 6.11.1945, 30.12.1956)
• Սուվորովի 1-ին աստիճանի շքանշան (29.05.1945)
• Կուտուզովի 1-ին աստիճանի շքանշան (18.12.1956)
• Սուվորովի 2-րդ աստիճանի շքանշան (6.04.1945)
• Հայրենական պատերազմի 1-ին աստիճանի շքանշան (3.01.1944)
• Կարմիր աստղի երկու շքանշաններ (24.06.1943, 3.11.1944)
• «ԽՍՀՄ զինված ուժերում Հայրենիքին ծառայության համար» 3-րդ աստիճանի շքանշան (1975)
• Մեդալներ

Ուշագրավ փաստեր

• Համազասպ Բաբաջանյանին անվանում էին «Ծիտիկ», «Լեռնային արծիվ», «Երկաթե սև գեներալ» և «Սև վագր»^[5]։
• ԽՍՀՄ մարշալ Հովհաննես Բաղրամյանը գրեթե բոլոր խնջույքներին առաջինը Բաբաջանյանի կենացն էր խմում^[5]։
• Հայրենական մեծ պատերազմի ավարտից հետո Համազասպ Բաբաջանյանը Գերմանիայում ծառայել է իբրև բանակի շտաբի պետ, այնուհետև`հրամանատար^[5]։
• Բաբաջանյանին է պատկանում հետևյալ խոսքը. «Թո՛ւյլ տվեք, և ես կվերադարձնեմ Արևմտյան Հայաստանը»^[5]։

1970 թվականին նկարահանվել է «Հանդիպում մարշալի հետ» վավերագրական կինոնկարը նրա` Երևան կատարած այցի մասին^[5]։

Մատենագիտություն

• Бабаджанян А. Х. Дороги победы / Литературная запись Я. Садовского. — М.: Молодая гвардия, 1972. — 287 с. — 150 000 экз.^[6]
• Бабаджанян А. Х. Танковые рейды 1941—1945. — М.: Яуза; Эксмо, 2009.
• Бабаджанян А. Х. Детство и отрочество [литературная обработка: Лариса Бабаджанян]. — Ереван: Зангак, 2012. — 151 с.
• Бабаджанян А. Х., Попель Н. К., Шалин М. А., Кравченко И. М. Люки открыли в Берлине: Боевой путь 1-й гвардейской танковой армии. — Москва: Воениздат, 1973.
• Бабаджанян А. Х. Бронетанковые и механизированные войска. // Военно-исторический журнал. — 1975. — № 5. — С.64-70.

Տես նաև

• Համազասպ Բաբաջանյանի հուշարձան (Երևան)

Ծանոթագրություններ

1. Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
2. Бабаджанян Амазасп Хачатурович // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
3. Munzinger Personen (գերմ.)
4. «Մայրաքաղաքում բացվել է ԽՍՀՄ հերոս, մարշալ Համազասպ Բաբաջանյանի հուշարձանը». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 30-ին. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 28-ին.
5. «Հաղթանակի գեներալները». Համազասպ Բաբաջանյան
6. Գիրքը հետագայում վերահրատարակվել է 1975 և 1981 թվականներին։

Գրականություն

• Герои Советского Союза: Краткий биографический словарь / Пред. ред. коллегии И. Н. Шкадов. — М.: Воениздат, 1987. — Т. 1 /Абаев — Любичев/. — 911 с. — 100 000 экз. — ISBN отс., Рег. № в РКП 87-95382.
• Коллектив авторов. Великая Отечественная: Комкоры. Военный биографический словарь / Под общей редакцией М. Г. Вожакина. — М.; Жуковский: Кучково поле, 2006. — Т. 2. — С. 101—103. — ISBN 5-901679-12-1.
• Бабаджанян Амазасп Хачатурович // Советская военная энциклопедия в 8 томах. — М.: Воениздат,1976-1980,том 1,С.234.
• Бабаджанян Амазасп Хачатурович // Великая Отечественная война 1941—1945: энциклопедия /главный редактор генерал армии, профессор М. М. Козлов и др. — М.: Советская энциклопедия, 1985.-C.73
• Садовский Я. Г. Такая служба — побеждать. — М., Политиздат, 1983. (Герои Советской Родины)
• Калашников К. А., Додонов И. Ю. Высший командный состав Вооружённых сил СССР в послевоенный период. Справочные материалы (1945—1975 гг.). Том 3. Командный состав танковых войск. Усть-Каменогорск: «Медиа-Альянс», 2017. — ISBN 978-601-7887-15-5. — С. 35—38.
• Калашников К. А., Додонов И. Ю. Высший командный состав Вооружённых сил СССР в послевоенный период. Справочные материалы (1945—1975 гг.). Том 1. Усть-Каменогорск: «Медиа-Альянс», 2013. — ISBN 978-601-7378-16-5. — С. 20—22.
• Арутюнян К. А. Главный маршал бронетанковых войск А. Х. Бабаджанян. — Ереван: Гитутюн, 2009. — 259 с.
• Орлов Н. Г. Сталинская бронетанковая: из истории Военной академии бронетанковых войск. — Москва: Военное издательство, 2008.
• Гетман А. Л. Главный маршал бронетанковых войск А. Х. Бабаджанян (К 70-летию со дря рождения). // Военно-исторический журнал. — 1976. — № 2. — С.50-53.

Արտաքին հղումներ

• ՔԱՋԵՐԻՑ ՔԱՋԸ՝ «ԵՐԿԱԹԵ ՍԵՎ ԳԵՆԵՐԱԼԸ» 102 ՏԱՐԵԿԱՆ Է(չաշխատող հղում)
• Համազասպ Բաբաջանյան Արխիվացված 2007-02-19 Wayback Machine
• Մարշալ Բաբաջանյանի կենսագրությունը Չարդախլու գյուղի կայքում

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Համազասպ Բաբաջանյան» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 2, էջ 188)։