Remove ads
From Wikipedia, the free encyclopedia
Գուլնարա Իսլամովնա Քարիմովա (ուզբ.՝ Gulnora Islomovna Karimova, Гулнора Исломовна Каримова, հուլիսի 8, 1972, Ֆերգանա, Ուզբեկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ), Ուզբեկստանի առաջին նախագահ Իսլամ Քարիմովի ավագ դուստրը (1990-2016) և Լոլա Քարիմովայի քույրը։ 2010 թվականի հունվարից մինչև 2012 թվականի հուլիսը Իսպանիայում եղել է Ուզբեկստանի դեսպանը[1]։
Գուլնարա Քարիմովա | |
Կրթություն՝ | Ուզբեկստանի ազգային համալսարան, Հարվարդի համալսարան և Տեխնոլոգիայի նորաձևության ինստիտուտ |
---|---|
Մասնագիտություն՝ | դիվանագետ, քաղաքական գործիչ, ձեռնարկատեր և երգչուհի |
Ծննդյան օր | հուլիսի 8, 1972 (52 տարեկան) |
Ծննդավայր | Ֆերգանա, Ուզբեկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ |
Քաղաքացիություն | ԽՍՀՄ և Ուզբեկստան |
Հայր | Իսլամ Քարիմով |
Մայր | Tatyana Karimova? |
Քարիմովին, 2008 թվականին «Իզվեստիա» թերթի գնահատմամբ, հոր հնարավոր հետնորդ էին համարում երկրի նախագահի պաշտոնում, սակայն 2013 թվականից հետո Գուլնարայի մոտ հոր հետ շփում է առաջացել, և նա սկսել է արագորեն կորցնել իր ազդեցությունը Ուզբեկստանում[2][3]։
Քարիմովան մասնագիտորեն զբաղվել է ոսկերչական իրերի դիզայնով, հայտնի է եղել որպես երգչուհի Googoosha բեմական կեղծանվամբ, եղել է «Ուզբեկստանի մշակույթի և արվեստի ֆորում» ոչ կառավարական հիմնադրամի հոգաբարձուների խորհրդի նախագահը և մի շարք այլ հասարակական կազմակերպություններ[4]։
2013 թվականից գտնվել է տնային կալանքի տակ։ 2015 թվականին Տաշքենդի շրջանային դատարանը 5 տարվա ազատազրկման է դատապարտվել դրամական միջոցների հափշտակման և շորթման համար։ 2017 թվականին նրան նոր մեղադրանքներ են առաջադրվել, և նա կալանավորվել է։ 2019 թվականի մարտի 6-ին ընդհանուր ռեժիմի գաղութ է տեղափոխվել պատիժը կրելու պայմանների խախտման պատճառով[5]։
2019 թվականի օգոստոսին Ուզբեկստանի Գլխավոր դատախազությունը նոր քրեական գործեր է հարուցել Քարիմովայի նկատմամբ՝ պետական միջոցների հափշտակման և Ուզբեկստանի Հանրապետության շահերին հակառակ գործարքներ կնքելու, ինչպես նաև ուրիշի գույքը առանձնապես խոշոր չափերով շորթելու միջոցով յուրացնելու փաստերով[6]։
Գուլնարան Իսլամի և Տատյանա Քարիմովի ավագ դուստրն է, ծնվել է Ֆերգանում։ 1988 թվականին ավարտել է Տաշքենդի պատանեկան մաթեմատիկական ակադեմիան, 1994 թվականին՝ Տաշքենդի պետական համալսարանի փիլիսոփայության-տնտեսագիտական ֆակուլտետի միջազգային տնտեսագիտության բաժինը՝ բակալավրի աստիճանով։ 1992 թվականին սովորել է նաև Նյու Յորքի համալսարանի նորաձևության տեխնոլոգիական ինստիտուտում։ 1996 թվականին Կարիմովան ավարտել է Ուզբեկստանի Հանրապետության Գիտությունների ակադեմիային կից Տնտեսագիտության ինստիտուտի մագիստրատուրան, 2000 թվականին Հարվարդի համալսարանում ստացել է արվեստի մագիստրոսի աստիճան։ 2001 թվականին նա դարձել է քաղաքական գիտությունների դոկտոր՝ Տաշքենդի համաշխարհային տնտեսության և դիվանագիտության համալսարանում, իսկ 2009 թվականին ստացել է նաև պրոֆեսորի գիտական կոչում։ 2006 թվականին Կարիմովան ստացել է կապի բնագավառում բակալավրի աստիճան Տաշքենդի տեղեկատվական տեխնոլոգիաների համալսարանում[7]։
Մինչդեռ Ուզբեկստանի գիտությունների ակադեմիան տեղեկացրել է, որ էկոնոմիկայի ինստիտուտում երբեք մագիստրոսություն չի եղել[8], ինչը կասկածի տակ է դնում Գուլնարա Քարիմովայի դիպլոմի լեգիտիմությունը։ Բացի այդ, Ուզբեկստանում բակալավրի և մագիստրոսի աստիճանների պետական ստանդարտները սկսել են շնորհվել 2001 թվականից հետո, նախարարների կաբինետի 2001 թվականի օգոստոսի 16-ի որոշման համաձայն[9]։ Հարցականի տակ է դրվում նաև այն, որ Գուլնարա Քարիմովան կարող էր միաժամանակ սովորել Տաշքենդում և Նյու Յորքի նահանգի համալսարանում, որոնք գտնվում են տարբեր մայրցամաքներում։
1995 թվականի հունիսին Քարիմովան սկսել է աշխատել Ուզբեկստանի արտաքին գործերի նախարարությունում, զբաղեցնում էր նախարարի խորհրդականի պաշտոնը։ 2003 թվականի սեպտեմբերից մինչև 2005 թվականի ապրիլ նա աշխատել է Ռուսաստանում Ուզբեկստանի դեսպանատան խորհրդական-դեսպանորդ, մինչ այդ եղել է Նյու Յորքում ՄԱԿ-ի կենտրոնակայանում Ուզբեկստանի մշտական ներկայացուցչության խորհրդական։ 2008 թվականի փետրվարին նա նշանակվել էր Ուզբեկստանի արտաքին գործերի նախարարի տեղակալ մշակութային-հումանիտար ոլորտում միջազգային համագործակցության հարցերով[4]։ 2008 թվականի սեպտեմբերին Քարիմովան նշանակվել է ՄԱԿ-ում և Ժնևում այլ միջազգային կազմակերպություններում Ուզբեկստանի Հանրապետության մշտական ներկայացուցիչ[10]։ 2013 թվականի հունիսին «Ֆրանս Պրեսս» գործակալությունը, վկայակոչելով Ուզբեկստանի ԱԳՆ-ին, հաղորդել էր, որ Քարիմովան այլևս այդ պաշտոնը չի զբաղեցնում[11]։
2010 թվականի հունվարին Քարիմովան նշանակվել է Իսպանիայում Ուզբեկստանի դեսպան[1]։ 2012 թվականի հուլիսի սկզբին Քարիմովան լքել էր այդ պաշտոնը[12]։
2008 թվականից ի վեր փորձագետները և քաղաքագետները Քարիմովի աշխարհիկ, հարուստ և ազդեցիկ ժառանգորդուհուն դիտարկել են որպես Ուզբեկստանի նախագահի պաշտոնում հոր հնարավոր իրավահաջորդ։ Գուլնարան, 2012 թվականին պատասխանելով այն հարցին, թե ինքն իրեն համարում է պետության պոտենցիալ ղեկավար, պարզաբանել է, որ իրեն տեսնում է հավակնոտ մարդ, իսկ «պետության պոտենցիալ ղեկավար կարող է լինել յուրաքանչյուր ոք, ով հավակնություններ ունի և միևնույն ժամանակ դեռ ինչ-որ ուղեղ և ձգտում»։ Սակայն 2013 թվականին, իրավապահ մարմինների տեսադաշտում հայտնվելուց հետո (ինչպես Արևմուտքում, այնպես էլ հայրենիքում), հոր և ընտանիքում այլ հակամարտությունների հետ վեճերը, Քարիմովան սկսել է կորցնել ազդեցությունն ու հենարանը Ուզբեկստանում, իսկ հետո, փաստորեն, հայտնվել է մեկուսացման մեջ[3][13][14][15]։
2005 թվականի ապրիլին իր գործունեությունն է սկսել քաղաքական հետազոտությունների կենտրոնը՝ Քարիմովայի տնօրինության ներքո։ Գտնվելով Հայրենական վերլուծական քաղաքագիտության կայացման ակունքներում՝ նա հիմնադրել է Ուզբեկստանում առաջին անկախ «ուղեղային կենտրոնը», որի շրջանակներում ստեղծել է հայեցակարգային նոր տեղեկատվական և վերլուծական գործունեության բազա, որը նպաստում է առաջատար գիտահետազոտական ինստիտուտների և Եվրոպայի, Ասիայի և ԱՄՆ-ի վերլուծական կենտրոնների հետ համագործակցության զարգացմանը[16]։ Կենտրոնն իրականացնում է խոշոր միջազգային կոնֆերանսներ և կլոր սեղաններ էներգետիկայի և տարանցման տարածաշրջանային հրատապ խնդիրների վերաբերյալ։ Հանդիսանում է «Uzbekistan & Central Asia» տեղեկատվական-վերլուծական ամսագրի գլխավոր խմբագիրը, որը լույս է տեսնում ՀՊՄՀ-ի շրջանակներում[17]։
2013 թվականին Պեկինում կայացել է ՀԿԿ-ի բանավիճային ակումբի թվով հինգերորդ նիստը։ Նիստը դարձել է բանավեճի ակումբի պատմության մեջ առաջինը, որն անցկացվել է արտասահմանում[18][19]։
Քարիմովան տարիներ շարունակ եղել է «Ուզբեկստանի մշակույթի և արվեստի Ֆորում» հիմնադրամի կազմակերպիչն ու հոգաբարձուն, որն իր գոյության ութ տարիների ընթացքում ավելի քան մեկուկես հազար նախագիծ է կազմակերպել Ուզբեկստանում և արտասահմանում։ Հիմնադրամը եղել է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի պաշտոնական գործընկերներից մեկը, ինչը Ուզբեկստանի հասարակական կազմակերպությունների առաջին օրինակն է։ Հիմնադրամն ունի պաշտոնական ներկայացուցչության Չինաստանում, Ճապոնիայում, Ֆրանսիայում, Ավստրիայում, Շվեյցարիայում, Իսպանիայում, ԱՄՆ-ում, Մեծ Բրիտանիայում և Գերմանիայում։ Ֆրանսիայում ներկայացուցչության բացման կապակցությամբ Քարիմովան ուզբեկ դիզայներների դեֆիլեն է անցկացրել Լուվրում[20], իսկ Գլազգոյում կազմակերպել է ուզբեկական սյուզանի ցուցահանդեսը[21]։ Ամեն տարի Մոսկվայում տեղի է ունեցել Ուզբեկական մշակույթի ավանդական երեկոն, որը կազմակերպել է Ֆորում հիմնադրամը[22]։ 2012 թվականի մայիսին Կարիմովա GULI հեղինակային դիզայներական բրենդը Մոնտե Կարլոյում (Nights in Monaco) բարեգործական գալա երեկոյի տիտղոսային հովանավորն էր, որը կազմակերպել էր Մոնակոյի արքայազն Ալբերտ II հիմնադրամը և ԱՄՆ-ի 42-րդ նախագահ Բիլ Քլինթոնի հիմնադրամը[23]։
2010 թվականին հիմնադրամը համագործակցության հուշագիր է ստորագրել Ճապոնիայի առաջատար բուհերից մեկի՝ Նագոյայի համալսարանի հետ։ Գործընկերության շրջանակներում նախատեսվում էր փոխադարձ աջակցություն ցուցաբերել Ուզբեկստանում և Ճապոնիայում կրթական նախագծերի իրականացմանը։
Համաժողովը դարձել է տարածաշրջանի առաջին հասարակական կազմակերպությունը, որն ընդունվել է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի գիտության, կրթության և մշակույթի կազմակերպության պաշտոնական գործընկերների կողմից, այդ մասին հուշագիրը ստորագրվել է 2007 թվականին Փարիզում։
2004 թվականից Գյուլնարա Քարիմովայի հիմնադրամը իրականացնում է «Յանգի ավլոդ» մանկական ստեղծագործության հանրապետական փառատոնի նախագիծը։ Ինն տարվա ընթացքում նախագծին մասնակցել են ավելի քան 128 000 տղաներ և աղջիկներ բոլոր շրջաններից։ Նրանցից 3361-ը դարձել են դափնեկիրներ, ստացել են դրամաշնորհներ, դիպլոմներ և համաժողովի հիմնադրամի հետագա աջակցությունը մասնագիտական և ստեղծագործական զարգացման գործում։ Փառատոնի հիման վրա Տաշքենդում և Սամարղանդում ստեղծվել են մանկական ստեղծագործության անվճար կենտրոններ[24]։
Կարիմովայի հիմնադրած «Քելաժակ օվոզի» շնորհալի երիտասարդության մրցույթին ութ տարվա ընթացքում մասնակցել է 388 հազար թեկնածու ամբողջ հանրապետությունում։ Մրցույթը բովանդակային փոփոխությունների է ենթարկվել երիտասարդական շարժման ժամանակ, որն ունի մասնաճյուղեր հանրապետության յուրաքանչյուր մարզում և միավորում է տարբեր ոլորտներում գործունեություն ծավալած երիտասարդներին։ Մի քանի հեղինակային նախագծերի և ծրագրերի շրջանակներում Քարիմովան կրթաթոշակներ և դրամաշնորհներ է հատկացնում շնորհալի երիտասարդների, մանկավարժների, ինչպես նաև ժառանգական արհեստավորների համար[25]։
Քարիմովան, այսպես կոչված «երրորդ սեկտորի» մասնակիցներին միավորել է սոցիալական նախաձեռնությունների աջակցության հիմնադրամի շրջանակներում։ Հիմնադրամը միավորում է ավելի քան 50 հասարակական կազմակերպությունների, այդ թվում՝ մի քանի միջազգային կազմակերպությունների (PSI, UNAIDS, DVV International)։ Այդ հիմնադրամի գործունեության շրջանակներում իրականացված նախագծերի թվում են Ուզբեկստանի հեռավոր չորային շրջաններում խմելու ջրով ապահովելու նպատակով խողովակների տեղադրումը, ինչպես նաև Ֆերգանայի հովտի մի քանի քաղաքներում ջեռուցման խողովակների տեղադրումը։ 2011 թվականի սեպտեմբերին Քարիմովայի նախաձեռնությամբ ստեղծվել է «Ուզբեկստանի սոցիալապես պատասխանատու քաղաքացիների ֆորում», որը «տեղեկատվական կենտրոնների» միջոցով մարզերում ընդունում է քաղաքացիների դիմումները, որոնք վերաբերում են հասարակական խնդիրների լուծմանը։
1991 թվականի հուլիսին իր ընկերուհու՝ Գուլնարի ծննդյան օրը ծանոթացել է Աֆղանստանից էթնիկ ուզբեկի՝ ԱՄՆ քաղաքացի Մանսուր Մաքսուդիի հետ, ում հետ հետագայում ամուսնացել է։ Ամուսնությունից հետո Գուլնարայի ամուսինը ստացել է Տաշքենդում Coca-Cola ընկերության ներկայացուցչության տնօրենի պաշտոնը։ Այդ ամուսնությունից 1992 թվականին ծնվել է Իսլամ Քարիմովի կրստսեր որդին, իսկ 1999 թվականին՝ Իմանը[26]։ 2001 թվականին ամուսնությունը փլուզվել է, Քարիմովան երեխաների հետ մեկնել է Նյու Ջերսիի ընտանեկան տնից։ Ամուսնալուծության գործընթացը տևել է երկու տարի և վերածվել միջազգային սկանդալի։ Ամերիկյան դատարանը տրամադրել է Մաքսուդիի երեխաների խնամակալությունը, Գյուլնարային պարտավորեցրել վերադարձնել երեխաների նախկին ամուսնուն և նրան ձերբակալելու թույլտվություն տվել[27]։ Ի պատասխան Ուզբեկստանի իշխանությունները Մանսուրին մեղադրել են խարդախության, հարկերը թաքցնելու, առանձնապես խոշոր չափերով կաշառք ստանալու, գույք հափշտակելու և փողերի լվացման մեջ և միջազգային հետախուզում են հայտարարել[26]։ Մաքսուդիին զրկել են բոլոր պաշտոններից ու բիզնեսներից, իսկ նրա ընտանիքին արտաքսել են Ուզբեկստանից[28]։ 2008 թվականի հուլիսի 9-ին Նյու Ջերսիի բարձրագույն դատարանը վճռել էր Քարիմովային վերադարձնել երկու երեխաների լրիվ իրավունքը[29]։
Գուլնարա Քարիմովան անշարժ գույք ունի Մեծ Բրիտանիայում, Ֆրանսիայում, Շվեյցարիայում, ԱՄԷ-ում, Հոնկոնգում, Մոսկվայում և Ղրիմում[30][31]։
Գուլնարա Քարիմովան երգում էր, գրում բանաստեղծություններ և ստեղծագործում էր Googoosha (Գուգուշա) կեղծանվամբ։ Նա մասնագիտորեն զբաղվել է վոկալով (մեցցո-սոպրանո), հետևել են ստեղծագործական դուետներն այնպիսի վարպետներով, ինչպիսիք են Խուլիո Իգլեսիասը, որի հետ նա երգել է Besame Mucho-ն[32][33][34]։
2012 թվականի հունիսին Googoosha-ն (Գուգուշա) թողարկել է առաջին անգլալեզու ալբոմը ԱՄՆ-ում, ինչպես նաև միջազգային վաճառքում iTunes-ի, Amazon-ի և այլնի միջոցով։ Ալբոմը ստեղծվել է ռուս պրոդյուսեր և երաժիշտ Մաքսիմ Ֆադեևի հետ համատեղ և բաղկացած է 12 երգերից և ամերիկյան DJ White Shadow-ի Round Run սինգլի ռեմիքսից[35][36]։
2012 թվականին ռադիոկայաններում կայացել է Googoosha-ի նոր՝ «Երկինքը լռում է» երգի ռուսերեն պրեմիերան։ Կոմպոզիցիան ձայնագրվել է ֆրանսիացի հայտնի դերասան Ժերար Դեպարդիեի հետ միասին։
2005 թվականին Գուլնարան ստեղծել է «GULI» դիզայներական ապրանքանիշը, որի շրջանակներում ներկայացրել է ոսկերչական զարդեր, հագուստի հեղինակային հավաքածուներ և աքսեսուարներ[37][38]։
2010 թվականին ստեղծվել է GULI Collection of well-being for Soul&Body բնական կոսմետիկան[39]։
2012 թվականին գործարկվել է GULI պարֆյումերային գիծը՝ ներկայացված «Mysteriouse» և «Victorious» բույրերով[40]։ Բույրերի ստեղծմանը մասնակցել է հայտնի պարֆյումեր Բերտրան Դյուսաֆուրը (Bertrand Duchaufour)[41]։ Victorious-ի տղամարդու դեմքը դարձել է թուրք հայտնի դերասան Հալիտ Էրգենչը[42]։
2012 թվականին Պեկինում «Mercedes-benz China fashion week»-ի շրջանակներում ցուցադրվել է GULI Collections-ը։ Ավելի վաղ բրենդի հավաքածուները ներկայացվել էին Մոսկվայում, Միլանում և Նյու Յորքում նորաձևության շաբաթների ընթացքում[43][44]։
2011 թվականի սեպտեմբերի 15-ին Նյու Յորքի նորաձևության շաբաթվա շրջանակներում տեղի է ունեցել Քարիմովայի գարնանային-աշնանային հավաքածուի ցուցադրությունը[45], սակայն սեպտեմբերի 11-ին շաբաթվա կազմակերպիչները փորձել են այն չեղարկել Human Rights Watch իրավապաշտպան կազմակերպության ճնշման ներքո, որը Ուզբեկստանի իշխանություններին մեղադրում է մարդու իրավունքների զանգվածային խախտումների մեջ[46]։ Քարիմովայի ցուցադրությանը դեմ է հանդես եկել նաև աշխատավորների իրավունքների պաշտպանության միջազգային համաժողովը, որի ակտիվիստներն Ուզբեկստանին մեղադրում են անչափահասների աշխատանքն օգտագործելու մեջ[47]։
«Ֆրանս պրեսս» գործակալության հաղորդմամբ՝ 2012 թվականի օգոստոսին Քարիմովան ընդլայնված մամուլի ասուլիս է տվել լրագրողների համար, որտեղ հերքել է արևմտյան մամուլում, մասնավորապես, Նյու Յորքի իրադրության վերաբերյալ նրա դեմ մեղադրանքները[48]։
2013 թվականի հուլիսի 13-ին լրատվական գործակալությունները, ինչպես նաև BBC-ի ռուսական ծառայությունը հայտնել էին, որ Ուզբեկստանի իշխանությունները Քարիմովին զրկել են դիվանագիտական անձեռնմխելիությունից։ Պատճառը հուլիսի սկզբին Ֆրանսիայում իր բնակարանում կատարված խուզարկությունների հետ կապված սկանդալն է եղել։ Քարիմովայի օգնական Ալիշեր Էրգաշևը 2013 թվականին Շվեդիայում փողերի լվացման և պաշտոնատար անձանց կաշառելու քրեական գործի ֆիգուրանտ է[11][49]։
2014 թվականի մարտի 12-ին Շվեյցարիայի դատախազությունը հայտարարել էր Քարիմովայի դեմ գործի հետաքննության մասին, որին կասկածում էին փողերի լվացման մեջ[50]։
2015 թվականին The Organised Crime and Corruption Reporting Project-ի հետազոտության մեջ հաղորդվել էր, որ Քարիմովան ավելի քան 1 միլիարդ դոլար է ստացել Սկանդինավյան և ռուսական հեռահաղորդակցային ընկերություններից՝ Ուզբեկստանի շուկա դուրս գալու համար[51]։
2013 թվականի երկրորդ կեսից Քարիմովայի մոտ խնդիրներ են առաջացել նրա հետ կապված, ինչպես Ուզբեկական հատուկ ծառայությունները համարում էին, քաղաքական ամբիցիաներ և Ուզբեկստանը ղեկավարելու ցանկություն[14][15][52][53]։ Ուզբեկական հատուկ ծառայությունները նրա 75-ամյա հորը՝ նախագահ Քարիմովին, տեղեկացրել են դստեր մտադրությունների մասին և նրան ներկայացրել են ժառանգուհու նկատմամբ ֆինանսական կոմպրոմատ ունեցող դոսյեն և նրա պահվածքի մասին փաստերը, որն անհարիր է մուսուլման կնոջը[15][52][53][54]։ Այդ իրադարձություններից հետո Գուլնարան, ըստ էության, հայտնվել է տնային կալանքի տակ, նրան արգելվել է օգտվել ինտերնետից և շփվել արտաքին աշխարհի հետ, նրա Twitter միկրոբլոգը դադարել է թարմացվել, տեղեկատվական հարթակից անհետացել են նրա լուսանկարները։
2017 թվականի հուլիսին Ուզբեկստանի Հանրապետության Գլխավոր դատախազությունը հայտնել էր, որ Քարիմովան Տաշքենդի շրջանային դատարանի կողմից դատապարտվել է 5 տարվա ազատազրկման՝ դրամական միջոցների հափշտակման և շորթման համար[58]։ Ընդ որում, գլխավոր դատախազությունը ճշտել է, որ Քարիմովայի դատավճիռը կայացվել է դեռ 2015 թվականի օգոստոսի 21-ին[59]։ Տեղեկացվել է նաև, որ Քարիմովան կալանքի տակ է վերցվել մեկ այլ քրեական գործով՝ Ուզբեկստանի քրեական օրենսգրքի 168, 178, 182, 189, 228 և 243 հոդվածներով՝ ուրիշի գույքին տիրանալու, արտարժույթի ծածկման համար՝ 1,942 միլիարդ դոլար և 29,1 միլիոն եվրո գումարի օֆշորների հաշիվներին «ատկատներ» ստանալու միջոցով, մաքսային օրենսդրության և առևտրի կանոնների խախտում, փաստաթղթերի կեղծում և եկամուտների օրինականացում[59]։
2017 թվականի դեկտեմբերի 18-ին ևս մեկ քրեական գործի շրջանակներում նրան վերջնականապես նշանակել են 10 տարվա ազատազրկման պատիժ[60]։
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.