Առաքել Սյունեցի
հայ փիլիսոփա From Wikipedia, the free encyclopedia
հայ փիլիսոփա From Wikipedia, the free encyclopedia
Առաքել Սյունեցի (գրաբ.՝ Առաքել Սիւնեցի[1], մոտ 1350[2][3] - 1425[2][3]), հայ վարդապետ[1], եկեղեցական գործիչ, արքեպիսկոպոս[1], Սյունյաց մետրոպոլիտ (1407-1425)[1], Տաթևի վանքի վանահայր[1], մատենագիր[1], տաղասաց[1], ծաղկող[1], տաղասաց[1], փիլիսոփա, քերական, երաժշտության տեսաբան։
| Առաքել Սյունեցի | |
 | |
| Ընդհանուր տեղեկություններ | |
| Ավազանի անունը | Առաքել արքեպիսկոպոս Սյունեցի |
| Եկեղեցի |  Հայ Առաքելական եկեղեցի |
| Տիտղոս | Սյունիքի մետրոպոլիտ |
| Կառավարման սկիզբ | 1407 |
| Կառավարման ավարտ | 1425 |
| Ծնվել է | 1350 |
| Մահացել է | 1425 |
| Ազգություն | հայ |
| Կրթություն | Տաթևի համալսարան |
| Հոգևոր աստիճան | արքեպիսկոպոս |
Գրիգոր Տաթևացու քրոջ որդին[1]։
Կրթությունը ստացել է Տաթևի համալսարանում, աշակերտել Հովհան Որոտնեցուն և իր մորեղբայր[1] Գրիգոր Տաթևացուն։ 1407 թվականից Սյունյաց մետրոպոլիտն էր։ Մեծապես նպաստել է Տաթևի գիտական-լուսավորական կենտրոնի բարգավաճմանը։ 1407 թվականին Առաքել Սյունեցին ծաղկել է իր եղբոր՝ նահատակ Բարսեղ քահանայի գրած ավետարանը[1]։
Առաքել Սյունեցու ստեղծագործությունը գաղափարական տեսակետից բարդ և հակասական է։ Նա անհրաժեշտ է համարել հայ ժողովրդի ազգային ավանդներն ու լուսավորչական դավանանքն անաղարտ պահելը, բայց և իր երկերում արտացոլել է քրիստոնեական դավանանքի նկատմամբ այն թերահավատությունը, որ ծլարձակել էր իրականության մեջ։ Առաքել Սյունեցու գեղարվեստական լավագույն գործը «Ադամգիրք»-ն է (1403 թվական, վերահրատարակվել է 1799 թվականին), որը պարունակում է երեք պոեմ։ Հենքը Ադամի ու Եվայի մեղանչման, դրախտից նրանց արտաքսման աստվածաշնչային ավանդությունն է։ Առաքել Սյունեցու քնարերգությամբ, հոգեբանական անցումներով է պատկերել առաջին զույգի մարդկային տառապանքն է։ «Ադամգիրք»–ը կորսված դրախտի արևելյան մի տարբերակ է. այդ տեսակետից ունի համաշխարհային նշանակություն։
Այդ երկին սերտ աղերսվում է «Դրախտագիրք»-ը։ Երկրային դրախտից արտաքսված, տառապանքի դատապարտված մարդկությանը Առաքել Սյունեցին ցանկանում է առաջնորդել երկնային վայելքների հավիտենական դրախտը։ Հակադիր պատկերների զուգորդմամբ ձգտում է սեր արթնացնել բարու և արգահատանք՝ մեղքի նկատմամբ։ Առաքել Սյունեցին գործածել է ժողովրդական բառաձևեր, տաղաչափական հնարանքներ։ Նա ակրոստիքոսի վարպետ էր։ Փիլիսոփայության մեջ շեշտված է կրոնա-իդեալիստական կողմը. գտնում էր, որ առանց Աստծո գաղափարի փիլիսոփայությունը չի կարող գոյություն ունենալ։ Դա նահանջ էր Տաթևի դպրոցի աշխարհիկ գիտա–փիլիսոփայական առաջավոր դիրքերից։ Իմացաբանության մեջ Առաքել Սյունեցին պաշտպանել է Տաթևի դպրոցի զարգացրած առաջադեմ նոմինալիստական և սենսուալիստական գաղփարները։ Ըստ Առաքել Սյունեցու, աշխարհի ճանաչումն առանց զգայարանների հնարավոր չէ։
Առաքել Սյունեցին զբաղվել է նաև երաժշտության տեսության հարցերով։ Նրա «Ադամգիրք»-ը հորինվածքով դրամատիկական երկ է, որը, ենթադրվում է, ունեցել է երաժշտական ձևավորում, ներկայացվել որպես միստերիա։ Նրանից մեզ հասած հոգևոր տաղերը երաժշտական առումով վերջնականապես ուսումնասիրված չեն։
Առաքել Սյունեցու գլուխգործոցն է՝ Ադամագիրքը (Կողգիրք), որը ունի 1740 տուն ոտոնավոր և գրվել է 1401-1402 թվականներին։ Տառերի սկզբնատառերը հոդում են իր անունը[1]։
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
