![cover image](https://wikiwandv2-19431.kxcdn.com/_next/image?url=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/BorzuyaArtwork.png/640px-BorzuyaArtwork.png&w=640&q=50)
Բորզույա
From Wikipedia, the free encyclopedia
Բորզույա, Բուրզոյ կամ Բորզույ (պարս.՝ برزویه, անգլ.՝ Borzuya, 5-րդ դար կամ 6-րդ դար, Ապար, Սասանյան Պարսկաստան - 6-րդ դար, Սասանյան Պարսկաստան), Սասանյան դարաշրջանի պարսիկ բժիշկ[1], Խոսրով Անուշիրվանի ժամանակակիցը[2]։ Հայտնի է հնդկական «Պանչատանտրա» առակների ժողովածուի փահլավերեն (միջին պարսկերեն) թարգմանությամբ։ Սակայն, ինչպես նրա թարգմանությունը, այնպես էլ տեքստի բնօրինակ սանսկրիտ (Հնդկաստանի հին գրական լեզու) տեքստը կորել են։ Այնուամենայնիվ պահպանվել է տեքստի փահլավի տարբերակի արաբերեն թարգմանությունը, որի հեղինակն է Իբն ալ-Մուկաֆան՝ այն անվանելով «Կալիլա և Դիմնա» կամ «Հեծանիվներ Բիդպայ»։ Ստեղծագործությունը դարձել է արաբական արձակի դասական գործ։ Գիրքը պարունակում է առակներ, որոնցում կենդանիների միջև փոխկապակցված համագործակցություն կա, որով այլաբանորեն ուղղորդում են երեք իշխաններին, թե ինչպես կառավարել պետությունը։
Բորզույա | |
---|---|
![]() | |
Ծնվել է | 5-րդ դար կամ 6-րդ դար |
Ծննդավայր | Ապար, Սասանյան Պարսկաստան |
Վախճանվել է | 6-րդ դար |
Վախճանի վայր | Սասանյան Պարսկաստան |
Մասնագիտություն | թարգմանիչ, ֆիզիկոս, գրող և քաղաքական գործիչ |
![]() |
«Կալիլա և Դիմնա» պատմողական արձակ ստեղծագործության նախաբանը ներկայացնում է Բորզույայի ինքնակենսագրությունը։ Մարդասիրական դրդապատճառների վրա հիմնված բժշկական փորձի վերաբերյալ նրա պատկերացումներից բացի, Բորզույան ճշմարտություն է որոնում։ Տեքստն արտացոլում է նրա թերահավատությունը կրոնական մտքի նկատմամբ և հետագայում նրա ասկետիզմը[3]։
Ի սկզբանե Բորզույան եկել է Հնդկաստան մ.թ. 570 թվականին՝ մահացածներին վերակենդանացնելու էլիքսիր գտնելու համար։ Հետագայում փիլիսոփայից պարզել է, որ էլիքսիրըՊանչատատրայի փոխաբերական իմաստն է[4]։ Դրանից հետո Հնդկաստանի թագավորից գիրքը կարդալու թույտվություն է ստացել, սակայն չէր կարող այն պատճենել։ Չհնազանդվելով այս ցուցումներին, Բորզույան ամեն օր կարդում էր գրքի մի գլուխ և օրագրում գրում էր իր կարդացածի մասին՝ ըստ էության Panchatantra- ի կրկնօրինակն անելով։ Հետագայում նա այն ուղարկել է Հնդկաստան, որպեսզի այն թարգմանվի[2]։
Տեսակետ կա, որ Բորզույան Սասանյան ազնվական Բոզորգմեհրն (Bozorgmehr) է[3][5]։ Թեև աղբյուրները ցույց են տվել, որ սրանք երկու տարբեր մարդիկ են, բայց Բորզույան կարող է լինել Բորզոգոմեհրի կրճատ տարբերակը[6]։