Río Rin

O Rin^[1] (Rhein en alemán, Rhin en francés, Rijn en neerlandés, Rain en retorrománico) é un dos ríos máis longos e importantes de Europa sendo a vía fluvial máis utilizada da Unión Europea (UE).^[2] Cunha lonxitude de 1230 km (14° máis longo de Europa),^[3] é navegable nun tramo de 883 km entre Basilea (Suíza) e o seu delta no mar do Norte.^[2] O seu caudal medio é de 2100 m³/s, e forma un delta común co río Mosa.^[4] Entre as cidades máis grandes e importantes do Rin atópanse Basilea (Suíza), Estrasburgo (Francia), Colonia, Düsseldorf (Alemaña) e Rotterdam (Países Baixos).

Río Rin

(de) Rhein
Tipo	río principal vía navegable rede federal de vías navegables de Alemaña río
Parte de	conca do Rin Fronteira entre a Unión Europea e Suíza Fronteira entre Alemaña e Suíza Fronteira entre Liechtenstein e Suíza fronteira entre Alemaña e Francia Fronteira entre Austria e Suíza
Inicio
Continente	Europa
País da cunca	Suíza, Liechtenstein, Alemaña, Países Baixos e Francia
División administrativa	Tujetsch, Suíza
Final
División administrativa	Países Baixos
Localización	Holanda Meridional
Desembocadura	Mar do Norte
46°37′57″N 8°40′20″L B 51°58′51″N 4°05′35″L
Afluente	156
Distributario	Río IJssel, río Waal e río Nederrijn
Conca hidrográfica	conca do Rin
Características
Tamaño	1.232,7 () km
Superficie da cunca hidrográfica	185.000 km²
Medicións
Caudal	2.200 m³/s
Historia
Código do catálogo	ThurGIS: 01. ,Geoportale des Kantons St.Gallen: 10506.

Xunto co río Danubio, o Rin constituía a maior parte da fronteira setentrional (o limes) do Imperio romano. Os romanos denominábano Rhēnus. Máis tarde, franceses e alemáns loitaron neste río para afirmar o seu poder.^[5] O Rin tamén serviu como unha importante ruta para o comercio, xerando riqueza para varios pobos, desde frisóns e viquingos até os mercadores da Liga Hanseática e a Idade de Ouro de Ámsterdam.^[6]

Inicialmente, foi a industria téxtil a que descubriu os beneficios do Rin. Despois veu a industria química, e nas últimas décadas construíronse a beiras do río algunhas das plantas siderúrxicas, automotrices, téxtiles e químicas máis grandes do mundo, con canles que conectan o Rin co mar Báltico, o mar Mediterráneo e o océano Atlántico. Con todo, os embarques de mercadorías libres ao longo do Rin só foi posible desde 1868, cando se asinou a convención de Mannheim.^[7]

O Rin atravesa rexións moi diferentes, o que afecta o seu réxime e as súas posibilidades de uso.^[8] Ademais conta con puntos destacados dentro da xeografía europea como as cataratas do Rin en Schaffhausen que constitúen o salto de auga de maior #caudal media do continente.^[9]

O río tamén xogou un papel central na configuración da cultura de Europa.^[6] Así, entre as variadas actividades culturais e de esparexemento, durante os meses máis cálidos, miles de persoas báñanse nas súas augas ao seu paso por Suíza.^[10]

Etimoloxía

As variantes do nome do Rin (latín Rhenus; francés Rhin, italiano Reno, romanche Rain ou Rein, neerlandés Rijn, alemánico Ry, ripuario Rhing)^[11] nas linguas modernas derivan todos do nome en gaulish Rēnos, que foi adaptado na xeografía da época romana (século I a.C.) como grego Ῥῆνος. (Rhēnos), latín Rhenus.^{[n. 1]}

A grafía con Rh- en inglés Rhine, así como en alemán Rhein e francés Rhin débese á influencia da ortografía grega, mentres que a vocalización -i- débese á adopción polo protoxermánico do nome galo como *Rīnaz, vía fráncico antigo dando no inglés antigo Rín,^[12] no antigo alto alemán Rīn, no neerlandés medio temperán (c. 1200) Rijn (entón tamén escrito Ryn ou Rin).^[13]

O ditongo do alemán moderno Rhein (tamén usado en romanche) Rein, Rain é un desenvolvemento do alemán central do período moderno temperán, co nome do alemánico R(n) mantendo o vocalismo máis antigo. En alemánico, a supresión da terminación -n en pausa é un desenvolvemento recente; a forma Rn consérvase en gran medida nos dialectos do lucernés.^[14] Rhing en ripuario está ditongado, do mesmo xeito que Rhei, Rhoi en palatino. Mentres que no galego o igual que no castelán adoptou o vocalismo xermánico Rin-, o italiano, o occitano e o portugués conservaron o latín Ren-.

O nome galo Rēnos (protocelta ou precéltico)^{[n. 2]} *Reinos) pertence a unha clase de nomes de ríos construídos a partir da raíz PIE *rei- «moverse, fluír, correr», que tamén se atopa noutros nomes como o do Reno en Italia.^{[n. 3]}

O xénero gramatical do nome celta (así como da súa adaptación grega e latina) é masculino, e o nome segue sendo masculino en alemán, holandés, francés, español, galego e italiano. O nome do río en inglés antigo flexionábase en masculino ou feminino; e a súa adopción en islandés antigo flexionábase en feminino.^[16]

Xeografía

Mapa do Rin coas diferentes seccións:      Delta Rin-Mosa-Escalda      Rin Inferior       Rin Medio      Rin Superior      Rin Superior      Lago Constanza (Lago Inferior, Seerhein, Lago Superior)      Rin Alpino, Vorderrhein, Hinterrhein      Fontes do Rin Para ver o mapa interactivo, pulse aquí: Mapa.

O Rin só ten unha escala de lonxitude oficial (Rheinkilometer) augas abaixo de Constanza. A súa lonxitude total está suxeita á definición do Rin alpino. En 2010, os medios de comunicación informaron de que a lonxitude do Rin sobreestimarase sistematicamente nas enciclopedias do século XX e, a petición dos xornalistas, o Rijkswaterstaat holandés deu unha lonxitude de 1.232 km.^[17][18]

O río acurtouse considerablemente respecto do seu curso natural debido a unha serie de proxectos de canalización completados nos séculos XIX e XX.^{[n. 4]} A «lonxitude total do Rin», incluíndo o lago de Constanza e o Rin Alpino, é máis difícil de medir obxectivamente; o Rijkswaterstaat holandés cifrouna en 1232 km en 2010.

O seu curso divídese convencionalmente do seguinte xeito:

Lonxitude	Sección	Descarga media	Elevación	Afluentes esquerdos [lower-alpha 1]	Afluentes dereitos [lower-alpha 1]
76 km [lower-alpha 2]	As diversas fontes e cabeceiras que forman o Rin anterior e o Rin posterior dentro dos Grisóns, Suíza	116 m3/s [lower-alpha 3]	584 m	Aua Russein, Schmuèr[20]	Rein da Tuma, Rein da Curnera, Rein da Medel, Rein da Sumvitg (Rein da Vigliuts), Glogn (Valser Rhine), Rabiusa, Rein Posteriur/Hinterrhein (entre cuxos afluentes atopase o Ragn da Ferrera, Albula/Alvra, Gelgia, e Landwasser)[20]
c. 90 km [lower-alpha 4]	O Rin alpino que atravesa o val do Rin Grisón e San Galo (formando en parte a fronteira suíza con Liechtenstein e Austria)	245 m3/s [lower-alpha 5]	400 m	Tamina, Saar[22]	Plessur, Landquart,[22] Liechtenstein inland canal, Ill, Frutz
c. 60 km [lower-alpha 6]	Lago Constanza, incluída a curta canle chamada Seerhein en Constanza , que conecta Obersee e Untersee.	364 m3/s [lower-alpha 7]	395 m	Alter Rhein (Rheintaler Binnenkanal), Goldach, Aach[24]	Dornbirner Ach, Bregenzer Ach, Leiblach, Argen, Schussen, Rotach, Brunnisach, Lipbach, Seefelder Aach, Stockacher Aach, Radolfzeller Aach[lower-alpha 8][24]
c. 150 km [lower-alpha 9]	O Alto Rin desde a saída do lago Constanza até Basilea, que forma unha parte substancial da fronteira xermano-suíza.	1,089 m3/s [lower-alpha 10]	246 m	Thur, Töss, Glatt, Aare,[lower-alpha 11] Sissle. Möhlinbach, Ergolz, Birs[29]	Biber, Durach, Wutach, Alb, Murg, Wehra[29]
362 km [lower-alpha 12]	O Alto Rin' desde Basilea até Bingen formando a Chaira do Alto Rin e no seu curso superior a fronteira franco-alemá.		79 m	Birsig, Ill, Moder, Lauter, Nahe	Wiese, Kander, Elz, Kinzig, Rench, Acher, Murg, Alb, Pfinz, Neckar, Main
159 km [lower-alpha 13]	O Rin Medio entre Bingen e Bonn ou Colonia transcorre integramente en Alemaña, pasando polo Desfiladeiro do Rin;		45 m	Moselle, Nette, Ahr	Lahn, Wied, Sieg
177 km [lower-alpha 14]	O Baixo Rin ou Niederrhein augas abaixo de Bonn, ao seu paso pola rexión do baixo Rin de Renania do Norte-Westfalia.		11 m	Erft	Wupper, Düssel, Ruhr, Emscher, Lippe
c. 50 km [lower-alpha 15]	O Baixo Rin ou Nederrijn (curso abreviado de Oude Rijn dentro do delta do Rin-Mosa-Escalda nos Países Baixos)	2,900 m3/s [lower-alpha 16]	0 m	Mosa	Oude IJssel, Berkel

1. Lista parcial.
2. Lonxitude do Rin anterior, incluído o Rein da Medel; 47 mi.
3. Escorrentía media da conca do Rin entre 1961 e 1990, medida en Chur.^[19]
4. 56 mi.
5. Escorrentía media da conca do Rin entre 1961 e 1990, medida na fronteira suíza inmediatamente augas arriba do lago de Constanza.^[21]
6. 37 mi.
7. Escorrentía media da conca do Rin e do lago de Constanza entre 1961 e 1990, medida en Rheinklingen.^[23]
8. A maior parte da auga do Radolfzeller Aach procede do sumidoiro do Danubio, polo que o Danubio é indirectamente un afluente do Rin.
9. De Constanza a Basilea, Rheinkilometer 0–167; 93 mi.
10. Caudal medio dos anos 1961-1990 medido en Basilea.^[25] Alcánzanse regularmente un caudal de 2.500 m³/s durante os picos anuais, e rexistráronse caudais de máis de 4.000 m³/s durante inundacións excepcionais.^[26]
11. Na confluencia do Aare e o Rin, o Aare con 564 m³/s^[27]leva máis auga máis ou menos que o Rin con 442 m³/s,^[28] de modo que, desde o punto de vista hidrográfico, o Rin é un afluente dereito do Aar.
12. Basel to Bingen, Rheinkilometer 167–529; 225 mi.
13. Transbordador de Bingen a Colonia, Rheinkilometer 529–688; 99 mi.
14. De Colonia á fronteira xermano-holandesa, Rheinkilometer 688–865.5; 110 mi.
15. 31 mi.
16. A descarga total do Rin está suxeita a fluctuaciones significativas, e os valores medios citados varían segundo as fontes; a descarga total aquí indicada componse de: Maasmond, 1450 m³/s; Haringvliet, 820 m³/s; Den Oever, 310 m³/s; Kornwerderzand, 220 m³/s; IJmuiden, 9 m³/s; e o Scheldt–Rhine Canal, 10 m³/s.

Cabeceiras e fontes

Fontes

Lago Toma visto desde a parte alta do Rin

O Rin leva o seu nome sen accesorios distintivos só despois da confluencia dos ríos Rin Anterior/Vorderrhein e Rin Posterior/Hinterrhein na aldea de Reichenau no cantón suízo de Tamins. Por encima deste punto atópase a extensa zona de captación das cabeceiras do Rin. Esta zona pertence case exclusivamente ao cantón suízo dos Grisóns (ou Graubünden en alemán), e abarca desde o macizo de Saint-Gotthard, ao oeste, pasando por un val situado entre o cantón de Tesino e a provincia de Sondrio (Lombardía, Italia), ao sur, até o paso de Flüela, ao leste. O Rin é un dos catro grandes ríos que nacen na rexión do Gotardo, xunto co Tesino (conca hidrográfica do Po), o Ródano e o Reuss (conca do Rin). O Witenwasserenstock é a tripla divisoria de augas entre o Rin, o Ródano e o Po.

Tradicionalmente, o lago Toma, cerca do paso de Oberalp, na rexión de San Gotardo, considérase o nacemento do Rin Anterior e do Rin no seu conxunto. O Rin posterior nace no val de Rheinwald, baixo a montaña de Rheinwaldhorn.

Loreley

Rin anterior e Rin posterior

A confluencia do Rin anterior, abaixo á esquerda, e do Rin posterior, ao fondo, forma o Rin Alpino (á esquerda) a altura de Reichenau.

O nacemento do río considérase xeralmente ao norte de Lago da Tuma/Tomasee en Rein Anteriur/Vorderrhein,^[30] aínda que o seu afluente meridional Rein dá Medel] é en realidade máis longo antes da súa confluencia co Rin Anterior preto de Disentis.

O Rin Anterior (romanche: Rein Anteriur, alemán: Vorderrhein) nace no Lago da Tuma/Tomasee, cerca do porto de Oberalp e pasa pola impresionante garganta de Ruinaulta formada polo maior desprendemento de rochas visible dos Alpes, o desprendemento de rochas de Flims.

O Rin Posterior (romanche: Rein Posteriur, alemán: Hinterrhein) nace no Glaciar Paradies, cerca do Rheinwaldhorn. Un dos seus afluentes, o Reno di Lei, drena o Val di Lei en territorio politicamente italiano. Tras tres vals principais separados polas dúas gargantas, Roflaschlucht e Viamala, chega a Reichenau en Tamins.

Mapa do Rin alpino

Delta

Desauga no mar do Norte mesturando as súas augas coas do río Mosa no gran delta. Atravesa ou acompaña seis países: Suíza, Austria, Liechtenstein, Alemaña, Francia e os Países Baixos. Constitúe a fronteira natural entre Suíza e Liechtenstein, entre Alemaña e Suíza e entre Alemaña e Francia.

Nos Países Baixos, o Rin divídese para formar un delta:

• Preto de Noviomago o Rin divídese no Rin Baixo (ou Nederrijn en neerlandés), o Linga (ou Linge en neerlandés) e o Vales (ou Waal en holandés)
• En Arnhemia, o Rin Baixo divídese no Rin Baixo e o Isala (ou IJssel en neerlandés)
• Preto de Gorinchen, o Vales xúntase cun brazo da Mosa e continúa baixo o nome Merivido (ou Merwede en neerlandés)
• Despois Wijk bij Duurstede, o Rin Baixo divídese na Leica (ou Lek en neerlandés), no Rin Vello (ou Oude Rijn en neerlandés) e no Rin Curvado (ou Kromme Rijn en neerlandés).

Historia

Esta característica de fronteira nacional é relativamente recente, con excepción do período durante o cal o Imperio romano o transformou nunha barreira ao norte contra os bárbaros, cunha fronteira (limes) enchida de fortificacións, como Colonia ou Estrasburgo. Entre a caída do Imperio romano e a conquista da Alsacia por Lois XIV, o Rin era parte do mundo xermánico, que o denominaba Vater Rhein, o Rin paternal.

Acontecementos históricos

• No ano 9 transcorre a Batalla da fraga de Teutoburgo, entre as tropas romanas do norte do Rin, compostas por tres lexións e os queruscos de Arminio. Marcou o fin da expansión romana ao norte do río.
• No ano 406 os suevos, alanos e vándalos cruzan o río Rin, conxelado á altura de Maguncia, invadindo o Imperio Romano.

Hidroloxía

Canón ou Ruinaulta, entre Ilanz/Glion e Chur, Suíza.

Con 14.000 á 17.000 anos de idade, as cataratas do Rin teñen unha altura de 23 metros (desnivel total de 33 metros) e unha largura de 150 metros, cun fluxo medio de 373 m³/s.

O fluxo medio anual na fronteira franco-alemá é de 1.240 m³/s, en Estrasburgo de 1.080 m³/s, e en Basilea de 1062 m³/s. A maior seca foi de 202 m³/s, e a maior enchente de 5.700 m³/s.

Afluentes principais

Os principais afluentes do Rin, por orde de confluencia desde o nacemento ata a desembocadura, son:

• Aar: nace nos Alpes berneses e desemboca no Rin pola súa esquerda en Suíza. O seu curso está completamente en territorio suízo e ten unha lonxitude de 291 km. Pasa por Berna, a capital do país.
• Neckar: nace na Selva Negra e únese ao Rin pola súa marxe dereita en Mannheim despois de percorrer 367 km. do estado alemán de Baden-Württemberg. Baña a cidade universitaria de Heidelberg.
• Main (Río Meno): é un dos afluentes máis caudalosos do Rin. Nace na Selva de Franconia no estado alemán de Baviera preto da fronteira con Chequia. Atravesa territorio alemán en dirección leste-oeste ao longo dos seus 524 km. pasando polos estados federados de Baviera e Hessen, para unirse ao Rin pola súa dereita fronte á cidade de Maguncia. No seu curso áchanse a cidade operística de Bayreuth e a cosmopolita Frankfurt.
• Lahn: nace na rexión montañosa de Sauerland no estado federado alemán de Renania do Norte-Westfalia, para entrar pronto en Hessen e rematar o seu curso na marxe dereita do Rin preto de Coblenza no estado federado de Renania-Palatinado. Ten unha lonxitude de 242 km.
• Mosela: ao longo dos seus 545 km. atravesa tres países: Francia, Luxemburgo e Alemaña. Nace no macizo francés dos Vosgos e discorre en dirección norte ata ser fronteira natural entre Luxemburgo e Alemaña. A partir de aquí toma a dirección nordeste, xa en territorio alemán, no estado de Renania-Palatinado, ata confluír co Rin pola súa esquerda en Coblenza. Cidades importantes polas que pasa son a francesa de Metz e a alemá de Tréveris.
• Ruhr: coma o Lahn, nace na rexión de Sauerland e o seu curso de 221 km. discorre enteiramente polo estado federado alemán de Renania do Norte-Westfalia. O seu val está densamente poboado e industrializado, sendo unha das rexións máis urbanizadas de Europa. Baña as importantes cidades de Dortmund, Bochum, Essen e Duisburgo, pouco despois da cal desemboca no Rin pola dereita.
• Mosa: do mesmo xeito co Mosela, percorre tres países nos seus 950 km.: Francia, Bélxica e os Países Baixos. Nace no planalto francés de Langres e discorre en dirección norte pasando polas cidades francesas de Verdun e Sedan. Ao chegar á cidade belga de Namur xira ao leste ata Liexa onde retoma o norte para entrar nos Países Baixos por Maastricht. Na súa desembocadura mestúrase co Rin pola súa marxe esquerda para formaren o Hollandsch Diep, un río, esteiro e delta común.

O río Mosa nas Ardenas francesas.

Economía

Buque mercante no Rin, preto de Karlsruhe.

Entre Basilea e o seu estuario, o Rin atravesa unha das zonas máis densamente poboadas da Europa occidental, historicamente rica en comercio e trocas. O Val do Rin tamén foi o berce dunha das principais rexións da Revolución Industrial, a rexión do Ruhr, que se beneficia dunha importante reserva de recursos minerais, de fácil acceso e favorábeis ao desenvolvemento da industrialización.

Desde a «Convención de Mannheín» de 1868, o Rin considérase unha rexión de "augas internacionais" da última ponte da Basilea até o mar do Norte, asegurándolle a Suíza un acceso libre ao mar. A sede da Comisión central pola Navegación do Rin está en Estrasburgo. Fundada en 1815 durante o Congreso de Viena, é a máis antiga organización internacional.

En 2000, a Organización das Nacións Unidas para a Educación, Ciencia e Cultura (UNESCO) inscribiu os 65 km do Val Medio do Rin na lista do Patrimonio da Humanidade, xuntamente co rochedo da Lorelei, preto da cidade de Saint-Goar, en Alemaña.

Toponimia

O Rin deu o seu nome aos dous departamentos franceses da rexión de Alsacia:

• Baixo Rin (Bas Rhin, cuxa capital é Estrasburgo)
• Alto Rin (Haut Rhin, cuxa capital é Colmar)

Dá tamén o seu nome a dous Estados de Alemaña:

• Renania-Palatinado (Rheinland-Pfalz)
• Renania do Norte-Westfalia (Nordrhein-Westfalen)

Canais

Gran Canal da Alsacia.

O curso do Rin está afectado por diversos canais, de varias naturezas, que discorren paralelos (o gran canal da Alsacia) ou que o unen co curso doutros ríos (o Canal Saint-Symphorien que o une co Ródano-Saona).

Gran Canal da Alsacia

Comezou a construírse no ano 1920 no lado francés da Alsacia, o que permitiu a este país construír no seu territorio centrais hidroeléctricas e presas. Estas construcións fixeron baixar ostensibelmente o caudal do río e que o río Rin pasase a ser un dos máis contaminados do continente europeo, como consecuencia en 1935 o salmón desapareceu das súas augas.

Grazas ó labor conxunto dos países polos que trascorre o río este recobrou parte da súa pureza e o salmón ao igual que algunha outra especie volve ter presenza nel.

Canal Rin-Meno-Danubio

Comezou a construírse despois da segunda guerra mundial e rematouse en 1993. Con 677 quilómetros de lonxitude percorre a parte meridional de Alemaña, esténdese polo Estado federado de Baviera dende Aschaffenburg ata as proximidades da fronteira con Austria. Pasa polos vales dos ríos Meno, Regnitz e Altmül, permitindo a navegación ata o Danubio e polo tanto ata o Mar Negro dende o Mar do Norte.

Cita

«Toda a historia de Europa (...) está resumida neste río de guerreiros e de pensadores, nesta onda inmensa que sacode Francia, neste murmurio profundo que fai soñar a Alemaña. O Rin reúne todo ^[31]» Le Rhin, Victor Hugo, 1842.

Galería de imaxes

• 
  O Rin por Düsseldorf.
• 
  O Rin en Colonia.
• 
  As cataratas do Rin, Schaffhausen (Suíza).
• 
  Ponte sobre o Rin en Karlsruhe.

Notas

1. O Rin non era coñecido na época helenística. Menciónao Cicerón, In Pisonem 33.81. Estrabón (1.4.3) menciona os países «na desembocadura do Rin» αἱ τοῦ Ῥήνου ἐκβολαί; «afirma que os países “máis aló do Rin e até Escitia”. καὶ τὰ πέραν τοῦ Ῥήνου τὰ μέχρι Σκυθῶ deben considerarse descoñecidos, xa que o relato de Piteas sobre nacións remotas non é de fiar.
2. Krahe (1964) reivindica o hidrónimo como «europeo antigo», é dicir, pertencente á capa indoeuropea máis antiga de nomes anteriores á expansión celta do século VI a.C. (Hallstatt D).^{[15][cómpre nº de páxina]}
3. En albanés/ilirio rrhedh tamén significa «moverse, fluír, correr». No dicionario etimolóxico do indoeuropeo, (1959) «3. “”*er- : or- : r-“” “mover, pór en movemento”» (pp. 326-32), na teoría das laringais *h₁reiH-, cun sufixo -n-; reflexos celtas: Lingua irlandesa antiga renn «rápido», rīan «mar», irlandés medio “”rian“” “río, camiño”. A raíz dá o verbo xermánico rinnan (' ← *ri-nw-an) de onde o inglés run (dun causativo *rannjanan, inglés antigo eornan); gótico rinnan «correr, fluír,» inglés antigo rinnan, nórdico antigo rinna «correr,», rinno «arroio»; c. f. sánscrito rinati «fai fluír»; os cognados de raíz sen o sufixo -n- inclúen o baixo alemán medio ride «arroio», inglés antigo riþ «arroio», neerlandés “”ril“” “arroio corrente”, latín “”rivus“” “arroio”, antigo eslavo eclesiástico “”reka“” “río”; véxase tamén"Rhine". Online Etymology Dictionary. Douglas Harper. novembro de 2001. Consultado o 25 de setembro do 2024.
4. máis notablemente o endereitamento do Alto Rin planeado por Johann Gottfried Tulla, completado durante 1817-1876.

Referencias

1. "Rin". Diciopedia do século 21 3. Edicións do Cumio, Galaxia e do Castro. 2006. p. 1814.
2. "El río Rin". Deutsche Welle. 22 de febreiro de 2020. Consultado o 18 de setembro do 2024.
3. Sinnhuber, Karl A. "Rhine River". Encyclopædia Britannica (en inglés). Consultado o 18 de setembro do 2024. A lonxitude do Rin foi de 1320 km, pero en 2010 propúxose unha distancia máis curta de aproximadamente 1230 km.
4. "Río Rin". La fundación del Agua. Consultado o 18 de setembro do 2024.
5. "Le Rhin dans la Bundeskunsthalle". Deutschland (en franés). 21 de novembro de 2016. Consultado o 18 de setembro do 2024.
6. "A Rhine romance: following the mighty river". The Guardian (en inglés). 29 de xuño de 2019. Consultado o 18 de setembro do 2024.
7. "The Rhine river: Lifeline, transportation way and origin of legends". BASF (en inglés). Consultado o 18 de setembro do 2024.^{[Ligazón morta]}
8. "Rhin". Larousse (en francés). Consultado o 18 de setembro do 2024.
9. "Las cataratas del Rin". Switzerland Tourism.
10. "Basilea: Nadar en el Rin". Basel Tourismus.
11. "Length of the Rhine (Update 2015) | International Commission for the Hydrology of the Rhine basin (CHR)". www.chr-khr.org.
12. Bosworth and Toller, An Anglo-Saxon Dictionary (1898), p. 799. Sió eá ðe man hǽt Rín Orosius (ed. J. Bosworth 1859) 1.1
13. Rijn, Vroegmiddelnederlands Woordenboek
14. Schweizerisches Idiotikon s.v. Rī(n) (6,994).
15. Krahe, H. (1964). Unsere ältesten Flussnamen [Our Oldest River Names] (en alemán). Wiesbaden: O. Harrassowitz. OCLC 10374594. hdl:2027/mdp.39015055266442.
16. Bosworth and Toller, An Anglo-Saxon Dictionary (1898), p. 799: Rín; m.; f. The Rhine [...] O. H. Ger. Rín; m.: Icel. Rín; f.
17. Schrader, C.; Uhlmann, B. (28 de marzo de 2010). "Der Rhein ist kürzer als gedacht – Jahrhundert-Irrtum" [The Rhine is Shorter Than Expected – The Mistake of the Century]. Süddeutsche Zeitung (en alemán) (München).
18. "Rhine River 90 km shorter than everyone thinks". The Local. 27 de marzo de 2010. Arquivado dende o orixinal o 19 de agosto de 2022. "Comprobámolo e chegamos a 1.232 quilómetros», dixo Ankie Pannekoek, portavoz da oficina de hidrología do goberno holandés..
19. Schädler & Weingartner 2002, Table 1, row 10-4.
20. "Maps of Switzerland – Swiss Confederation – GEWISS" (online map). Vorderrhein. Gewässernetz 1:2 Mio. National Map 1:200 000 (en alemán). Cartografado por Swiss Federal Office of Topography swisstopo. Berne, Switzerland: Federal Office for the Environment FOEN. 2014. Consultado o 30 de setembro do 2024 – vía map.geo.admin.ch.
21. Schädler & Weingartner 2002, Table 1, row 10-6.
22. "Maps of Switzerland – Swiss Confederation – GEWISS" (online map). Alpenrhein. Gewässernetz 1:2 Mio. National Map 1:2 Mio (en alemán). Cartografado por Swiss Federal Office of Topography swisstopo. Berne, Switzerland: Federal Office for the Environment FOEN. 2014. Consultado o 30 de setembro do 2024 – vía map.geo.admin.ch.
23. Schädler & Weingartner 2002, Table 1, row 10-7.
24. "Maps of Switzerland – Swiss Confederation – GEWISS" (online map). Lake Constance. Gewässernetz 1:200 000, Flussordnung. National Map 1:2 Mio (en alemán). Cartografado por Swiss Federal Office of Topography swisstopo. Berne, Switzerland: Federal Office for the Environment FOEN. 2014. Consultado o 30 de setembro do 2024 – vía map.geo.admin.ch.
25. Schädler & Weingartner 2002, Table 1, row 10-12 "Rhein–Landesgrenze (Gesamtgebiet)".
26. Scherrer, S.; Petrascheck, A.; Hode, H. (2006). "Extreme Hochwasser des Rheins bei Basel – Herleitung von Szenarien" [Extreme Flooding of the Rhine near Basel - Derivation of Scenarios] (PDF). Wasser Energie Luft (en alemán) (Baden: Schweizerischer Wasserwirtschaftsverband) 98 (1): 43. ISSN 0377-905X.
27. Schädler & Weingartner 2002, Table 1, row 20-10.
28. Schädler & Weingartner 2002, Table 1, row 10-10.
29. "Maps of Switzerland – Swiss Confederation – GEWISS" (online map). High Rhine. Gewässernetz 1:2 Mio. National Map 1:2 Mio (en alemán). Cartografado por Swiss Federal Office of Topography swisstopo. Berne, Switzerland: Federal Office for the Environment FOEN. 2014. Consultado o 30 de setembro do 2024 – vía map.geo.admin.ch.
30. "Atlas der Schweiz Switzerland maps by Swiss Federal Office of Topography". Arquivado dende o orixinal o 9 de xuño de 2011.
31. Il y a toute l'histoire de l'Europe (...) dans ce fleuve des guerriers et des penseurs, dans cette vague superbe qui fait bondir la France, dans ce murmure profond qui fait réver l'Allemagne. Le Rhin réunit tout.

Véxase tamén

Commons ten máis contidos multimedia sobre:  Río Rin

Bibliografía

• Berendsen, H. J. A.; Stouthamer, E. (2001). Palaeogeographic Development of the Rhine-Meuse Delta, the Netherlands. Assen: Koninklijke Van Gorcum. ISBN 978-90-232-3695-5. OCLC 48632545.
• Blackbourn, D. (2006). The Conquest of Nature: Water, Landscape, and the Making of Modern Germany (1st American ed.). New York: W. W. Norton & Company. ISBN 978-0-393-06212-0. OCLC 63244666. OL 7452134M.
• Cioc, M. (2002). The Rhine: An Eco-Biography, 1815–2000. Seattle: University of Washington Press. ISBN 978-0-295-98254-0. JSTOR j.ctvcwndcf. OCLC 50041291.
• Cohen, K. M.; Stouthamer, E.; Berendsen, H. J. A. (febreiro de 2002). "Fluvial Deposits as a Record for Late Quaternary Neotectonic Activity in the Rhine-Meuse Delta, the Netherlands". Netherlands Journal of Geosciences 81 (3–4). pp. 389–405. Bibcode:2002NJGeo..81..389C. ISSN 0016-7746. doi:10.1017/S0016774600022678.
• Coolidge, William Augustus Brevoort; Muirhead, James Fullarton; Ashworth, Philip Arthur (1911). "Rhine". En Chisholm, Hugh. Encyclopædia Britannica 23 (11ª ed.). Cambridge University Press (en inglés). pp. 240–242.
• Frijters, I. D.; Leentvaar, J. (2003). Rhine Case Study (PDF). Technical Documents in Hydrology, PCCP series 17. París: UNESCO International Hydrological Programme. OCLC 55974122. SC/2003/WS/54.
• Gouw, M. J. P.; Erkens, G. (marzo de 2007). "Architecture of the Holocene Rhine-Meuse delta (the Netherlands) – A result of changing external controls". Netherlands Journal of Geosciences 86 (1). pp. 23–54. Bibcode:2007NJGeo..86...23G. ISSN 0016-7746. doi:10.1017/S0016774600021302.
• Hoffmann, T.; Erkens, G.; Cohen, K.; Houben, P.; Seidel, J.; Dikau, R. (2007). "Holocene Floodplain Sediment Storage and Hillslope Erosion Within the Rhine Catchment". The Holocene 17 (1). pp. 105–118. Bibcode:2007Holoc..17..105H. doi:10.1177/0959683607073287.
• Ménot, G.; Bard, E.; Rostek, F.; Weijers, J. W. H.; Hopmans, E. C.; Schouten, S.; Sinninghe Damsté, J. S. (15 de setembro de 2006). "Early Reactivation of European Rivers During the Last Deglaciation". Science 313 (5793). pp. 1623–1625. Bibcode:2006Sci...313.1623M. PMID 16973877. doi:10.1126/science.1130511. hdl:1874/22529.
• Schädler, B.; Weingartner, R. (2002). "Plate 6.3: Components of the Natural Water Balance 1961–1990" (PDF). Hydrological Atlas of Switzerland.

Outros artigos

• Comisión Central para a Navegación do Rin

Ligazóns externas

• Axencia hidrográfica Rhin-Meuse, en francés
• Datos hidrolóxicos, en francés