Remove ads
Unha hélice superenrolada (en inglés coiled coil) é un motivo estrutural das proteínas, no que se enrolan xuntas de dúas a sete hélices alfa[1], orixinando como formas máis comúns dímeros e trímeros. Moitas proteínas do tipo de hélice superenrolada están implicadas en importantes funcións biolóxicas tales como a regulación da expresión xénica, como é o caso dos factores de transcrición. Exemplos notables son as oncoproteínas c-fos e jun, e a proteína muscular tropomiosina.
Remove ads
A posibilidade da existencia dun motivo estrutural en hélice superenrollada foi proposta para a α-queratina por Francis Crick en 1952, xunto co desenvolvemento dos métodos matemáticos necesarios para determinar a súa estrutura.[2] Isto ocorreu pouco despois de que Linus Pauling et al. propuxesen a estrutura da hélice alfa en 1951.[3]
As hélices superenroladas xeralmente posúen un patrón repetido do tipo hpphppp, de residuos de aminoácidos hidrofóbicos (h) e polares (p), chamado héptada repetitiva. As posicións da héptada repetitiva están marcadas como abcdefg, onde a e d son as posicións hidrofóbicas, ocupadas frecuentemente por isoleucina, leucina ou valina. Pregar unha secuencia con este patrón repetitivo nunha estrutura secundaria en hélice alfa fai que os residuos hidrofóbicos se presenten como unha "banda" que xira suavemente ao longo da hélice en sentido antihorario, formando unha estrutura anfipática. A forma máis favorable para que dúas destas hélices se organicen no medio acuoso do citoplasma é envolver as zonas hidrófobas entre si de modo que queden rodeados dos aminoácidos hidrofílicos, que se sitúan no exterior. Debido a isto, a posición interior das superficies hidrófobicas, proporciona a forza termodinámica impulsora para a oligomerización. A ensamblaxe en hélice superenrollada (coiled coil) é moi compacto, interaccionando entre si practicamente todas as cadeas laterais dos residuos a e d por medio de forzas de van der Waals. Esta ensamblaxe tan compacta foi predita por Francis Crick en 1952 [4] e coñécese como ensamblaxe "botón en ollal" ("knobs into holes" en inglés).
As hélices alfa poden ser paralelas ou antiparalelas, e adoitan adoptar un enrolamiento en sentido antihorario. Aínda que o enrolamento en sentido horario non sexa tan termodinamicamente favorable, tamén se atoparon na natureza algúns exemplos e tamén o adoptan algunhas proteínas sintéticas.[5]
Remove ads
Un paso chave para a entrada do VIH nas células humanas é a exposición dunha hélice superenrolada trimérica paralela coñecida como gp41. O trímero de gp41 normalmente está cuberto por outra glicoproteína de superficie chamada gp120, a cal o protexe dos anticorpos. Despois de unirse á célula diana, a gp120 experimenta un cambio conformacional que expón o trímero gp41, cuxa cola hidrofóbica N-terminal atravesa a membrana celular da célula destino. Outras tres hélices de gp41 préganse nos sucos da hélice superenrolada do trímero de gp41, formando un hexámero, achegando a cápside viral e a membrana da célula diana o suficientemente como para a fusión. O virus entra na célula e comeza a replicarse. Desenvolvéronse fármacos inhibidores que se unen nos sucos da hélice superenrolada de gp41 tales como Fuzeon.
Remove ads
O problema xeral de predicir a estrutura pregada dunha proteína tendo soamente a súa secuencia de aminoácidos non está resolto. Porén, a hélice superenrolada é un dos poucos motivos de pregamento para o cal foi resolta a relación entre a secuencia de aminoácidos e a estrutura pregada final.[6] Harbury et al. realizaron o estudo do arquetipo de hélice superenrollada, GCN4, no que estableceron as normas que determinan a forma en que a secuencia peptídica afecta ao estado oligomérico (é dicir, o número de hélices alfa na ensamblaxe final).[7][8] O GCN4 é unha hélice superenrolada de 31 aminoácidos (o que equivale a pouco máis de catro héptadas) paralela, dimérica e posúe unha repetición de isoleucinas e leucinas nas posicións a e d, respectivamente. Cando se intercambian os aminoácidos nas posicións a e d obtense un trímero de hélice superenrolada. Ademais, mutando ambos os aminoácidos das posicións a e d a leucina isto dá lugar á formación dun tetrámero de hélice superenrolada. Estas regras representan un conxunto asombrosamente simple de normas para a determinación do estado oligomérico da hélice superenrolada. Outro aspecto da ensamblaxe relativamente ben coñecido, polo menos no caso dos dímeros, é que colocar un residuo polar (en particular asparaxina) en posicións a opostas forza a ensamblaxe de hélices paralelas. Este efecto débese ao establecemento dun enlace de hidróxeno autocomplementarios entre estes residuos, o cal quedaría insatisfeito se unha asparaxina se enlazase, por exemplo, cunha leucina da outra hélice.[9]
Remove ads
Remove ads
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads