From Wikipedia, the free encyclopedia
O ariki é o xefe tradicional hereditario dunha tribo[1] (vaka) nas Illas Cook, traducido por fontes occidentais como soberano ou rei, está relacionado con outros xefes tradicionais da Polinesia como o ‘ariki (Illa de Pascua), aliki (Tokelau, Tuvalu), ali‘i (Samoa, Hawai), ari'i (Illas da Sociedade) ou ‘eiki (Tonga).
Cada illa estaba gobernada por varios ariki, en Rarotonga había cinco ou seis, mentres que nas outras illas había normalmente tres ou un, por baixo deles estaba a nobreza menor, mataiapo e rangatira. O control sobre os membros da tribo víñalle polo seu mana, poder, que non só derivaba do seu nacemento senón tamén polas súas habilidades e status, que podía gañar ou perder, facendo que declinase o seu mana ata perder o control da tribo. Ademais o ariki tiña o control do tapu (tabú) que prohibía a realización de determinadas actividades. A conxunción da crenza no mana e o control do tapu permitíalle o control dos súbditos sen precisar uso ningún da forza [2]. En principio reservado aos homes a partir de mediados do século XIX permitiuse ao acceso ás mulleres. O título de ariki preservouse ata a actualidade, e as súas cerimonias e tradicións aínda se practican con vigor no arquipélago e manteñen un lugar importante na vida social insular, e unha certa influencia política que se manifesta na Cámara dos Ariki (Are Ariki), unha segunda cámara do parlamento con poder limitado establecida en 1967 e composta polos arikis
Rarotonga subdivídese en tres "vaka" (Tribos) aos que corresponden 6 ariki.
Título | Titular actual | Tribo |
---|---|---|
Pa Ariki | Pa Tepaeru Teariki Upokotini Marie Ariki Presidente da Cámara dos Ariki de 1992 a 2002 |
Takitumu |
Kainuku Ariki | Kainuku Kapiriterangi Ariki | Takitumu |
Makea Nui Ariki | título vacantes desde 1994, con varias liñas en disputa | Teauotonga |
Makea Karika Ariki | Makea Karika Margaret Ariki | Teauotonga |
Makea Vakatini Ariki | Makea Vakatini Joseph Ariki | Teauotonga |
Tinomana Ariki | Tinomana Ruta Tuoro Ariki | Puaikura |
Historicamente tres xefaturas (os Ngati Te Akatauira, os Ngati Nurau e os Ngati Paruarangi) gobernaban as illas de Atiu, Mauke, Mitiaro e Takutea designadas coa apelación xenérica de Ngaputoru, cada un dos xefes de Atiu era ariki, mentres que os xefes das outras illas eran representantes destes)[3], pero hoxe están considerados ariki por dereito propio.
Título | Titular actual | Tribo |
---|---|---|
Ngamaru ariki | Henry Ngamaru Ariki | Ngati Te Akatauira |
Rongomatane ariki | Rongomatane Ada Teaupurepure Tetupu Ariki. Presidente da Cámara dos Ariki de 2006 a 2008 |
Ngati Paruarangi |
Parua ariki | Mataio Kea Ariki | Ngati Nurau |
Título | Titular actual | Tribo |
---|---|---|
Te Maeu o te Angi | Temaeu Teikamata Mii Ariki | Ngati Te Akatauira |
Tava | Tetava Poitirere Ariki | Ngati Paruarangi |
Tou | Tou Travel Ariki Presidente da Cámara dos Ariki de 2002 a 2006 e de novo desde decembro de 2008 |
Ngati Nurau |
Título | Titular actual | Tribo |
---|---|---|
Te Au | Te Au Marae | Ngati Te Akatauira |
Tararo | Tararo Temaeva Ariki | Ngati Paruarangi |
Tamuera | ??? | Ngati Nurau |
As catro xefatura proveñen dunha migración de Ruatapu pola liña de Marouna
Título | Titular actual | Tribo |
---|---|---|
Vaeruarangi Ariki | Vaeruarangi Teaukura Ariki | |
Teurukura Ariki | Título vacante | |
Manarangi Ariki | Manarangi Tutai Ariki | |
Tamatoa Ariki | Tamatoa Purua Ariki |
Título | Titular actual | Tribo |
---|---|---|
Numangatini ariki | Numangatini Nooroa Ariki | Nga Ariki |
Dúas illas separadas por trinta quilómetros que están constituídas por catro tribos e dous ariki.
Título | Titular actual | Tribo(s) |
---|---|---|
Te Faingaitu Ariki | Vacante, en disputa por varias liñas | Heahiro ; Mokopuwai |
Te Fakaheo Ariki | Te Fakaheo Trainee Ariki | Numatua ; Tiangarotonga |
Título | Titular actual | Tribo |
---|---|---|
Tetio Kaitara Pakitonga Ariki | Pukapuka |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.