Os arcos de illas[1] ou arcos insulares[1] son longas cadeas de illas xeralmente con volcáns activos e unha intensa actividade sísmica que se encontran ao longo dos bordos converxentes entre placas tectónicas. A maioría destas illas orixínanse sobre a codia oceánica e son o resultado do descenso da litosfera ao manto en zonas de subdución. Son a maneira principal de producirse o crecemento continental.[2]
Os arcos de illas poden ser activos ou inactivos baseándose na súa sismicidade e presenza de volcáns activos. Os arcos activos son as cristas de volcáns recentes cunha zona sísmica profunda asociada. Tamén posúen unha distintiva forma curvada, unha cadea de volcáns activos ou recentemente extintos, unha fosa oceánica profunda asociada e unha gran anomalía de Bouguer negativa no lado convexo do arco volcánico. A pequena anomalía gravitatoria positiva asociada cos propios arcos volcánicos foi interpretada por moitos autores como debida á presenza de rochas volcánicas densas baixo o arco. Os arcos inactivos son unha cadea de illas que conteñen rochas volcánicas e volcanoclásticas máis vellas.[3]
A forma curvada de moitas cadeas volcánicas e o ángulo da litosfera descendente están relacionados.[4] Se a parte oceánica da placa se representa polo leito do océano do lado convexo do arco e se a zona de flexión aparece baixo a fosa oceánica, entón a parte desviada da placa coincide aproximadamente coa zona de Benioff que hai baixo a maioría dos arcos.
Localización
A maioría dos arcos insulares modernos están preto das marxes continentais (especialmente nas marxes norte e oeste do océano Pacífico). Porén, non hai probas directas nos arcos que mostren que se encontrasen sempre na mesma posición na que están hoxe con respecto aos continentes, aínda que hai evidencias nalgunhas marxes continentais que suxiren que algúns arcos puideron emigrar cara aos continentes durante o Mesozoico tardío ou o Cenozoico temperán.[3] Tamén se encontran en zonas de converxencia oceánica-oceánica, nas cales a placa máis vella subduce baixo a máis nova, creando unha fosa, volcanismo e illas.
O movemento dos arcos de illas cara ao continente pode ser posible se, en certo momento, a antiga zona de Benioff buza cara ao océano actual en vez de cara ao continente, como está na maioría dos arcos actuais. Isto terá como resultado a perda de leito oceánico entre o arco e o continente, e consecuentemente, a migración do arco durante os episodios de extensión.[3]
As zonas de fractura nas cales terminan algúns arcos de illas activos poden interpertarse en termos de tectónica de placas como resultado de movementos ao longo de fallas transformantes,[5][6] que son marxes de placas onde a codia non está sendo destruída nin xerada. Así, a localización presente destas cadeas de illas inactivas débese á disposición actual das placas litosféricas. Porén, a súa historia volcánica, que indica que son fragmentos de antigos arcos insulares, non está relacionada necesariamente coa disposición de placas actual e pode deberse a diferenzas na posición das marxes de placas no pasado.
Formación tectónica
- Véxase tamén: Subdución.
Comprender a fonte de calor que causa a fusión do manto terrestre foi un problema moi discutido. Críase que a calor se producía pola fricción na parte superior da porción que se introduce da placa subducente. Porén, isto é improbable porque a viscosidade da astenosfera diminúe co incremento da temperatura, e ás temperaturas que cómpren para a fusión parcial, a astenosfera tería unha viscosidade tan baixa que non se podería producir fusión por cizalla ou fricción.[7]
Agora pénsase que a auga actúa como un axente principal que impulsa a fusión parcial baixo os arcos. A cantidade de auga presente na lousa subducente (slab na literatura inglesa) está relacionada coa temperatura de fusión do manto.[8] Canta maior é a cantidade de auga presente, máis se reduce a temperatura de fusión do manto. Esta auga libérase durante a transformación de minerais a medida que aumenta a presión, e o mineral que leva máis auga é a serpentinita.
Estas reaccións metamórficas entre minerais causan a deshidratación da parte superior da lousa subducente a medida que a lousa hidratada se introduce cada vez máis profundamente. A calor tamén chega a ela transmitida pola astenosfera que a rodea. A medida que a calor se transfire á lousa subducente, os gradientes de temperatura estabilízanse de maneira que a astenosfera veciña á lousa subducente arrefría e faise máis viscosa que as áreas circundantes, especialmente preto da parte superior da lousa subducente. Esta astenosfera máis viscosa é despois arrastrada cara a abaixo xunto coa lousa subducente causando que o manto menos viscoso flúa detrás dela. É a interacción deste manto con fluídos acuosos que ascenden da lousa subducente que se introduce o que se cre produce a fusión parcial do manto a medida que traspasa o seu punto de sólidus húmido.[9] Ademais, algunhas fusións poden ser o resultado do ascenso de material quente do manto dentro da cuña do manto.[10] Se o material quente ascende o bastante rápido como para que se perda pouca calor, a redución da presión pode causar liberación da presión ou fusión parcial por descompresión.
O lado en subdución do arco de illas é unha fosa oceánica profunda e estreita, que é o trazo sobre a superficie da Terra do límite entre a placa subducente e a non subducente ou acabalgante. Esta fosa créase polo pulo gravitacional cara a abaixo da placa subducente relativamente densa sobre o bordo de avance da placa. Ao longo do límite de subdución ocorren multitude de terremotos cos seus hipocentros situados a unhas profundidades crecentes baixo o arco de illas: estes tremores de terra definen a zona de Benioff.[11][12]
Os arcos de illas poden formarse en zonas intraoceánicas ou en fragmentos de codia continental que migraron dunha masa continental adxacente ou en volcáns activos relacionados coa subdución nas marxes dos continentes.
Características
A continuación sinálanse algunhas características xeneralizadas presentes na maioría dos arcos de illas.
O antearco é a rexión que comprende a fosa, o prisma de acreción e a cunca ante arco. Presenta unha protuberancia ou elevación na fosa no lado oceánico (Barbados nas Antillas Menores é un exemplo). Fórmase unha cunca ante arco entre a crista ante arco e o arco de illas; é unha rexión de sedimentación de capas planas non alterada. Sen volcáns.
As fosas son os elementos máis profundos das cuncas oceánicas; a máis profunda de todas é a fosa das Marianas (de aproximadamente 11.000 m de profundidade). Fórmase pola flexión da litosfera oceánica que subduce, que se desenvolve no lado oceánico do arco de illas.
O arco volcánico ou magmático, formado polas illas volcánicas do arco.
A cunca tras arco tamén se denomina mar marxinal e fórmase no lado interno cóncavo dos arcos de illas ligado a dorsais tras arco. Desenvólvense en resposta á tectónica tensional debido ao rifting dun arco de illas existente.
A zona de Benioff ou de Wadati–Benioff é o plano que forma a lousa de placa subducente ao introducirse baixo a placa non subducente acabalgante, na cal hai unha intensa actividade volcánica, que se define pola localización de eventos sísmicos baixo o arco. Ocorren terremotos desde preto da superficie ata ~660 km de profundidade cos hipocentros sobre o plano de Benioff. O ángulo que forma o plano de Benioff adoita ser desde arredor de 30° ata case ser vertical.[13]
Pode formarse unha nova cunca oceánica entre a marxe continental e os arcos illa no lado cóncavo do arco. Estas cuncas teñen unha codia que é oceánica ou intermedia entre a codia oceánica normal e a típica dos continentes; o fluxo de calor nas cuncas é maior que a normal nas áreas continentais ou oceánicas.[3]
Algúns arcos, como o das illas Aleutianas, pasan lateralmente á plataforma continental no lado cóncavo do arco,[14] mentres que a maioría dos arcos están separados da codia continental.
O movemento entre as placas litosféricas explica as principais características dos arcos de illas activos. O arco illa e a pequena cunca oceánica están situadas sobre a placa que non subduce, que se encontra coa placa subducente que contén codia oceánica normal en toda a zona de Benioff. A curvatura que experimenta a placa subducente ao meterse por debaixo orixina a fosa.[15]
Rochas volcánicas nos arcos de illas
Nos arcos de illas fórmanse tres series de rochas volcánicas:[16][17]
- A serie toleítica: andesitas basálticas e andesitas.
- A serie calcoalcalina: andesitas.
- A serie alcalina: subgrupos de basaltos alcalinos e as raras lavas cun contido moi alto en potasio (é dicir, shoshoníticas).
Esta serie volcánica está relacionada coa idade da zona de subdución e coa profundidade. A serie de magma toleítico está ben representada en zonas de subdución novas formados por magma procedente dunha profundidade relativamente pequena. As series calcoalcalina e alcalina atópanse en zonas de subdución maduras, e están relacionadas con magma procedente de grandes profundidades. A andesita e a andesita basáltica son as rochas volcánicas máis abundantes nun arco de illas, o cal é indicativo de magmas calcoalcalinos. Algúns arcos de illas presentan unha distribución característica das series volcánicas, como pode verse no sistema do arco do arquipélago do Xapón, onde as rochas volcánicas cambian na serie toleítas—calcoalcalinas—alcalinas conforme se incrementa a distancia á fosa.[16]
No magmatismo do arco están implicados varios procesos, que dan lugar a un grande espectro na composición das rochas. Estes procesos son, entre outros, a mestura de magmas, o fracionamento, variacións na profundidade e grao de fusión parcial e asimilación. Por tanto, as tres series volcánicas orixinan unha ampla variedade na composición das rochas e non corresponden a tipos absolutos de magma ou rexións fonte.[7]
Lista de arcos illa modernos
| Arco de illas | País | Fosa | Cunca ou mar marxinal | Placa que non sobduce | Placa subducente |
|---|---|---|---|---|---|
| Illas Aleutianas | Estados Unidos | Fosa das Aleutianas | Mar de Bering | Placa norteamericana | Placa pacífica |
| Illas Kuriles | Rusia | Fosa de Kuriles–Kamchatka | Mar de Okhotsk | Placa norteamericana | Placa pacífica |
| Arquipélago xaponés | Xapón | Fosa do Xapón, fosa de Nankai | Mar do Xapón | Placa norteamericana, placa eurasiática | Placa pacífica, placa das Filipinas |
| illas Ryukyu | Xapón | Fosa de Ryukyu | Mar da China Oriental (fosa de Okinawa) | Placa eurasiáica | Placa das Filipinas |
| Illas Filipinas | Filipinas | Fosa de Filipinas | Mar da China Meridional, mar de Célebes | Placa eurasiática | Placa das Filipinas |
| Arco da Sonda | Indonesia | Fosa de Xava | Mar de Xava, mar de Flores | Placa eurasiática | Placa australiana |
| Illas Andaman e Nicobar | India | Fosa do norte de Xava | mar de Andaman | Placa eurasiática | Placa indoaustraliana |
| Illas Izu e illas Bonin (ou Ogasawara) | Xapón | fosa de Izu–Ogasawara | Océano Pacífico | Placa das Filipinas | Placa pacífica |
| Illas Marianas | Estados Unidos | Fosa das Marianas | Océano Pacífico, mar das Filipinas | Placa das Filipinas | Placa pacífica |
| Arquipélago Bismarck | Papúa Nova Guinea | Fosa de Nova Bretaña | Océano Pacífico, mar de Bismarck, mar de Salomón | Placa pacífica | Placa australiana |
| Illas Salomón | Illas Salomón | Fosa de San Cristóbal | Océano Pacífico, mar de Salomón | Placa pacífica | Placa australiana |
| Novas Hébridas | Vanuatu | fosa de Novas Hébridas | Océano Pacífico | Placa pacífica | Placa australiana |
| Illas Tonga | Tonga | Fosa de Tonga | Océano Pacífico | Placa australiana | Placa pcífica |
| Antillas | diferentes países das Antillas | Fosa de Porto Rico | mar Caribe | Placa do Caribe | Placa norteamericana, Placa suramericana |
| Illas Sandwich do Sur | Territorio Británico de Ultramar | Fosa de Sandwich do Sur | mar de Escotia | Placa de Escotia | Placa Suramericana |
| Arco Exeo ou Helénico | Grecia | Fosa do Mediterráneo Oriental | mar Exeo | Placa do mar Exeo ou placa helénica | Placa africana |
Exemplos de arcos de illas antigos
Identificáronse restos de arcos de illa antigos nalgunhas partes do mundo. Uns exemplos son:
| Arco de illas | País | Resultado final |
|---|---|---|
| Chaitenia | Chile, Arxentina | Acrecionado á Patagonia no Devoniano.[18] |
| Illas insulares | Canadá, Estados Unidos | Acrecionadas a Norteamérica no Cretáceo. |
| Illas intermontanas | Canadá, Estados Unidos | Acrecionados a Norteamérica no Xurásico. |
Notas
Véxase tamén
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
