فیل در تاریکی
From Wikipedia, the free encyclopedia
فیل در تاریکی رمانی در سبک جنایی و نوآر از نویسندهٔ ایرانی قاسم هاشمینژاد است که سال ۱۳۵۸ در شمارهٔ ۱۹ داستانهای زمان انتشارات کتاب زمان به چاپ رسید. این اثر از مهمترین آثار در ادبیات پلیسی ایران محسوب میشود. این رمان در سال ۱۳۵۵ نوشته شده و همان سال به صورت پاورقی در روزنامهٔ رستاخیز جوان منتشر شدهاست.
نویسنده(ها) | قاسم هاشمینژاد |
---|---|
کشور | تهران |
زبان | فارسی |
مجموعه | کتاب زمان ۱۹ |
موضوع(ها) | ادبیات |
گونه(های) ادبی | جنایی، نوآر، دلهرهآور |
ناشر | کتاب زمان |
تاریخ نشر | ۱۳۵۸ خورشیدی |
گونه رسانه | چاپی (شومیز) |
شمار صفحات | ۱۵۳ |
۸فا۳/۶۲ | |
کتابخانه کنگره | PIR۸۲۹۹ /الف۷۳ف۹ ۱۳۵۸ |
کتابخانه ملی ایران | ۲۰۴۴۲۳۰[1] |
جلال امین شخصیت اصلی داستان، گاراژداری قدیمی است که برادرش حسین در آلمان تحصیل میکند. حسین در بازگشت برای جلال یک اتومبیل بنز آخرین مدل میآورد. شبکهای تبهکار بدون اطلاع حسین در ماشینش هروئین جاسازی کردهاند و پس از ورود اتومبیل به ایران به دنبال آن هستند. حسین به دست تبهکاران به قتل میرسد و جلال برای گرفتن انتقام او، به مقابله با آنها میپردازد.
عنوان داستان هاشمینژاد اشاره مستقیم به تمثیل فیل در تاریکی مولوی در مثنوی معنوی دارد. نثر هاشمینژاد نثری است حسابشده و شاعرانه که حاصل سالها مصاحبت او با ادبیات فارسی و پرسهزدن در متون قدیمی و عرفانی است. هاشمینژاد در این رمان، به خلق لهجههای مختلف در زبان فارسی دست زدهاست و تصویری مدرن اما ترسناک از تهران به دست دادهاست.
هاشمینژاد خشونت باندهای مواد مخدر را با احساس شاعرانهای دربارهٔ زندگی که رابطه اجتماع و خشونت را آشکار میکند درآمیخته است و بنیانهای پوسیده یک دوران رفاه و افتخار را نشان میدهد. رابطه اجتماع و خشونت بهتصویر درآمده در فیل در تاریکی بر خلاف آنچه در رمانهای پلیسی مرسوم است، به دنبال کشف معما نیست. فیل در تاریکی بسیاری از خصوصیات داستان نوآر – از جمله تضاد نیروهای خیر و شر، لحن بدبینانه و تلخ، تقدیرگرایی، شخصیتی که ناخواسته درگیر حل معما میشود و زن افسونگر («فِمفَتال») – را دارد و توانسته به شکلی بومی، تنشها و تضادهای اجتماعی ایران را در قالب داستان و جدال خیر و شر به تصویر درآورد. فیل در تاریکی از نمونههای آمریکایی ادبیات نوآر بهره گرفته و به جای تمرکز بر قتل و جنایت، به انگیزههای درونی شخصیتها و تأثیر محیط و جامعه بر رفتار آنها توجه دارد.
نوشتهشدن فیل در تاریکی واکنش و توصیهٔ هاشمینژاد به اصحاب اصفهان و نویسندگانی چون هوشنگ گلشیری دانسته شدهاست چراکه برخلاف اصحاب اصفهان او فرم را مهمتر از محتوا نمیدانست و به اندامواری و درآمیختگی آنها قائل بود. از آنجا که در سالهای پس از نوشتهشدن فیل در تاریکی در داستاننویسی ایران غلبه با فرمگراهای اصفهان بودهاست، میتوان فیل در تاریکی و پیشنهادش به ادبیات فارسی مبتنی بر درآمیختگی فرم و محتوا و اهمیت پلات را شکستخورده دانست. فیل در تاریکی به خاطر وجود دو نوع سانسور پیش از انقلاب ۱۳۵۷، نادیده گرفته شده و دیده نشد: یکی سانسور حکومتی و دیگری سانسوری در سوی دیگر طیف سیاسی از سوی روشنفکران چپ که هر اثری را که به زعم آنان در خدمت تودهها نبود، برنمیتافتند. پس از انقلاب نیز به گفته خود نویسنده، با ممنوعیت انتشار آثار پلیسی عملاً شانس کتاب برای دیده شدن، از بین رفت.
چاپ دوم این رمان قرار بود در دهه ۱۳۹۰ خورشیدی از سوی نشر هرمس منتشر شود اما نویسنده به دلیل مشکلاتی از جمله نارضایتی از ویراستار کتاب، از چاپ مجدد کتاب صرف نظر کرد. این کتاب سرانجام در سال ۱۳۹۸ خورشیدی از سوی نشر هرمس تجدید چاپ شد.