فهرست آثار ملی شهرستان دزفول
From Wikipedia, the free encyclopedia
آثار ثبت ملی شهرستان دزفول در زیر فهرست شدهاند. تا سال ۱۳۹۸، صد و پنجاه و پنج اثر ملی در شهرستان دزفول ثبت شدهاند که از این میان ۸۴ تا خانه، ۱۷ تا مسجد، ۴ تا به صورت تپهٔ باستانی، و ۲ تا به صورت محوطهٔ باستانی هستند. عمدهٔ این آثار در بافت تاریخی شهر دزفول قرار گرفتهاند؛ بهویژه در محلهی قلعه. شاخصترین اثر تاریخی شهرستان دزفول پل ساسانی است که دومین اثر ثبتشدهٔ کل شهرستان نیز هست؛ این اثر در ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شمارهٔ ۸۴ با عنوان «پل ساسانی» ثبت شد که آن را به یکی از اولین آثار ملی ثبتشده در ایران مبدل کرد.
دزفول از معدود شهرهای ایران است که منابع و بافت تاریخیاش هنوز از بین نرفتهاست، ولی به واسطه ۸ سال جنگ تحمیلی، اکنون به شدت نیاز به مرمت و رسیدگی دارد. اگرچه ارزش فرهنگی بناهای تاریخی درک میشود، دولت به دلایل مالی یا حقوقی از پس نگهداری آنها بر نمیآید. بهطور خاص، خانههای قدیمی که مالکیت خصوصی دارند تحت خطر تخریب قرار دارند[1] و دستکم سه خانهٔ تاریخی پاکارزاده[2]، معزی و فیروزی[3] که هر سه ثبت ملی نیز شده بودند در دههٔ ۱۳۹۰ تخریب شدند. خانههای تاریخی دزفول به شیوهٔ ساسانیان بنا شدهاند و به دلیل دوری شهر از پایتخت، گذار از معماری سنتی به مدرن در سبزوار تا قبل از دورهٔ پهلوی اول اتفاق نیفتاد. قدیمیترین خانهٔ دزفول، خانه رخشانفر است که قدمتش به دورهٔ صفویه بازمیگردد. شهر دزفول که در حاشیهٔ رود دز واقع شده، بر روی شبکهای از قناتها و قمشها ساخته شدهاست. همزمان با بزرگ شدن شهر و تبدیل مزارع کشاورزی و باغها به مناطق مسکونی، دهانه برخی از آنها پوشیده شده و یا به طور کلی از بین رفته است. ساخت کانالهای فاضلاب و شهرسازی و ساختوسازهای غیراصولی باعث انسداد قمشها شده و آنها را در معرض نابودی قرار دادهاست.
در اطراف شهر دزفول کنونی سایتهای باستانی بسیاری شناسایی و در برخی از آنها حفاری انجام شدهاست. چهار تپهٔ باستانی در شهرستان دزفول ثبتِ ملی شده که مهمترینشان تپه چغامیش است. در کاوشهای باستانشناسی از این تپه، نشانههای شهرنشینی در منطقهٔ از حدود نه هزار سال پیش یافت شدهاست. با این حال، فعالیتهای باستانشناسی در پهنهٔ شهرستان محدود و اجمالی بودهاست.