غزوه بدر
نبردی در صدر اسلام / From Wikipedia, the free encyclopedia
غَزوهٔ بَدْر یا بَدْرُ الْکُبریٰ، نخستین نبرد بزرگِ محمد، پیامبر اسلام، در مواجهه با مشرکان مکه بود که در ۱۷ تا ۲۱ رمضان سال دوم ه.ق (۱۳ تا ۱۷ مارس ۶۲۴ میلادی) رخ داد. این، نخستین نبردی بود که مسلمانان مدینه، موسوم به انصار، نیز در آن شرکت داشتند. این نبرد با پیروزی قاطع مسلمانان و کشته و اسیر شدن جمع زیادی از سپاه مکه به پایان رسید.
غزوهٔ بدر | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
بخشی از درگیریهای مسلمانان و مکیان | |||||||
تصویری از محمد، مسلمانان و فرشتگان، در بدر | |||||||
| |||||||
طرفهای درگیر | |||||||
مسلمانان مدینه | اهل مکه | ||||||
فرماندهان و رهبران | |||||||
محمد | عمرو ابن هشام † | ||||||
قوا | |||||||
حدود ۳۰۰–۳۱۷ سرباز، ۲ اسب و ۷۰ شتر | حدود ۹۵۰ سرباز (شامل ۱۰۰ سوارهنظام و ۶۰۰ سرباز زرهپوش) و تعداد زیادی شتر | ||||||
تلفات و خسارات | |||||||
۱۴ کشته و بدون اسیر | ۵۰ تا ۷۰ کشته و ۷۰ اسیر |
منطقهٔ بدر واحهای در میان مکه و مدینه است که شهرتش بهخاطر وجود چاههای آب در آن است. بازاری که در پیش از اسلام در منطقهٔ بدر برقرار میشد، هر ساله از اول تا هشتم ذیقَعده و با مراسم عبادی در برابر بُتها و برنامههای تفریحی همراه بود. سالانه دو کاروان تجاریِ بزرگ از مکه خارج میشد و سود حاصل از آن، بخش عمدهٔ درآمد اهل مکه را شامل میشد و همهٔ تاجران مکه در آن سهیم بودند و تقریباً برای هر کس از اهل مکه اهمیت داشت. در جمادی الْاوّل یا جمادیالثّانی سال دوم ه.ق، ابوسفیان کاروان تجاری بزرگی را بهمقصد شام رهبری کرد و محمد از این موضوع باخبر شد. ۱۵۰ تا ۲۰۰ تن از مسلمانان برای حمله به آن در ذِیالْعَشیره کمین کردند و کمی بعد دریافتند که کاروان چند روز پیش از آنجا گذشتهاست؛ پس تصمیم گرفتند هنگام بازگشتِ کاروان به مکه به آن حمله کنند. از سوی دیگر، ابوسفیان که شرایط منطقه را بهخوبی زیر نظر داشت، گویا از مأموران محمد آگاهی یافت و برای مقابله با این اقدام، کسی را به مکه فرستاد تا مکیان را از قصد مسلمانان آگاه سازد. این خبر موجب تلاطم در مکه شد اما در ابتدا چندان جدی تلقی نشد. بهرامیان در دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، احتمال میدهد که این جدی تلقی نشدن، بهجهت در نظر گرفتن شرایط مسلمانانِ مدینه بودهاست. در مکه، ابوجهل مسئول تجهیز سپاه مکیان بود و احتمالاً این فرصت را برای از بین بردن محمد مناسب میدید.
هنگام بازگشت کاروان از شام به مکه، محمد از طریق دو فرستاده خود مطلع شد که کاروان با ۴۰ نفر و نزدیک به پنجاه هزار دینار طلا عازم مکه است. سپاه مسلمانان متشکل از ۳۰۰ تا ۳۱۷ تن (۸۲ تا ۸۶ تن از مهاجرین، ۶۱ تن از اوس و ۱۷۰ تن از خزرج) و ۲ یا ۳ اسب و ۷۰ شتر بهسمت منطقهٔ بدر حرکت کردند. دربارهٔ علت ورود سپاهیان مسلمان به منطقهٔ بدر، این احتمال داده میشود که مسلمانان تصور داشتند کاروان تجاری قریش برای معامله و داد و ستد، به بازار بدر مراجعه خواهد کرد. این درحالی است که آنان از مواجهه با سپاه مکیان اطلاعی نداشتند و اصحاب محمد انتظار نداشتند که در این نبرد، با جنگی سخت مواجه شوند. در مقابل، سپاه مکه متشکل از ۹۵۰ سرباز، شامل ۱۰۰ سوارهنظام و ۶۰۰ سرباز زرهپوش و تعداد زیادی شتر، بهرهبری عمرو ابن هشام (ابوجهل) بود.
در ابتدای درگیری، اَسوَد بن عبدالْاسد کنارِ آبانباری رفت که مسلمانان ساخته بودند و حَمزَة بن عبدالْمطّلب وی را کشت. سپس عُتبه پیش آمد و برای نبرد تنبهتن مبارز طلبید؛ میان عتبه و شیبه (برادر عتبة) و ولید (پسر عتبه) از قریش، و عُبَیْدَة بن حُرَیْث و حمزه و علی از مسلمانان، نبردی سه به سه درگرفت و هنگامی که شیبه توسط حمزه، و ولید توسط علی کشته شدند، عتبه عبیدة را زخمی کرد. سپس حمزه پیش رفت و عتبه را کشت و با کمک علی، عبیده را به لشکرگاه بازگرداند و وی چند روز بعد درگذشت. کمی بعد از سوی سپاه مکه چند تیر انداخته شد و دو مسلمان کشته شدند؛ و آنگاه نبرد اصلی آغاز شد. در نبرد عمومی که ظاهراً با تیراندازی آغاز شد، مسلمانان با قدرت حمله کردند و صفوف مکیان را درهم کوبیدند و خیلی زود شکست در لشکرِ قریش افتاد و اکثرشان حین نبرد گریختند. منابع در آمار تلفات و اسیرانِ این جنگ دچار اختلاف هستند؛ با این وجود قریب به ۷۰ تن از سپاه مکه کشته، و تقریباً به همین تعداد اسیر شدند و بسیاری از بزرگان قریش مانند ابوجهل و اُمَیَّةِ بن خَلَف نیز کشته یا اسیر شدند. بهگزارش منابع اسلامی، ۱۴ مسلمان در این غزوه کشته شدهاند. غزوهٔ بدر تأثیراتی را برای سالها در میان دو طرف داشت. مسلمانان همواره این پیروزی را بهعنوان افتخاری در میان خود میدانستند و حتی پس از درگذشت محمد، صحابهٔ شرکتکننده در نبرد بدر، بر دیگر صحابه برتری داشتند. پیروزی مسلمانان در این نبرد، نفوذ مکه را تا حد زیادی کاهش داد و جایگاه سیاسیِ مسلمانان را در مدینه مستحکم کرد. ابوسفیان پیروزی مکیان در غزوهٔ اُحُد را در برابر جنگ بدر دانست.