غز
اقوام ترکتبار / From Wikipedia, the free encyclopedia
ترکهای اوغوز یا غُز (به خط اورخون: 𐰆𐰍𐰔، ترکی میانه: ٱغُز) (به انگلیسی: Oghuz Turks) بخشی از اقوام تُرک هستند که به شاخه اوغوز از خانواده زبانهای ترکی صحبت میکنند. سنگنبشته اورخون که تُرکمانان اولیه را توصیف میکند، احتمالاً به اغوز اشاره دارد. این لغت در نظم و نثر فارسی هم داخل شده و آن طایفهٔ تُرکماناناند. در قرن هشتم میلادی، آنها یک کنفدراسیون قبیلهای تشکیل دادند که به نام دولت «اوغوز یبغو» در آسیای میانه شناخته میشد. در قرن دهم، منابع اسلامی آنها را ترکمانان مسلمان خطاب میکردند تا از ترکان غیرمسلمان (شمنها و بوداییها) متمایز باشند.[1] اصطلاح «اوغوز» از اواسط قرن دهم به بعد با عنوان «تُرکمان» یا «تُرکمن» جایگزین شد.[2] امپراتوری سلجوقی،[3] امپراتوری عثمانی،[4] سلطنت روم[5] و سلسلههای آققویونلو،[6] قراقویونلو،[7] افشاریان،[8] خوارزمشاهیان،[9] اتابکان فارس،[10] قاجاریان،[11] دودمان زنگیان[12] و خاندان رسولی یمن[13] از تُرکان اغوز یا ترکمانان بودند. تُرکمان در مجموع یک اصطلاح است که از دورههای میانه، به همراه نام باستانی و آشنای تُرک و نام قبیلههایی مانند (افشار، بیات، بایندر، قایی، بیگدلی، سالور و…) برای اشاره به تُرکان اغوز که در آناتولی (ترکیه کنونی)، آذربایجان، ایران و ترکمنستان ساکن شدهاند استفاده شدهاست.[14] در قرن یازدهم با پیروزی تُرکها، موج وسیعی از ترکان اوغوز ابتدا خراسان، سپس تمام ایران و سرانجام آناتولی را دربرگرفت که پایگاه فتوحات بعدی آنها شد. اوغوزها همیشه مهمترین و پرجمعیتترین گروه ترکها بودهاند و در ایران بسیاری از سایر ترکها و ایرانیان را با خود همگون ساختهاند.[15]
اوغوز تورکلری | |
---|---|
مناطق با جمعیت چشمگیر | |
پیش از قرن ۱۱ میلادی: آسیای میانه پس از قرن ۱۱ میلادی: آناتولی • قفقاز جنوبی • خراسان بزرگ • آذربایجان • بینالنهرین • بالکان • شمال آفریقا تاریخی: یدیسان • شبهجزیره کریمه | |
زبانها | |
زبانهای اوغوز | |
دین | |
عموماً اسلام (سنی • شیعه • علوی) تاریخی: شمنباوری • تنگریباوری | |
قومیتهای وابسته | |
سایر مردمان ترک |