ایل بیات
از اقوام ترک ایرانی From Wikipedia, the free encyclopedia
از اقوام ترک ایرانی From Wikipedia, the free encyclopedia
بیات یکی از قبیله‌های تُرک‌تبار است که عمدتاً در ایران، ترکیه، عراق و سوریه سکنی گزیده‌اند.[1]
این قبیله به احتمال بسیار زیاد با مهاجرت‌های ترکان سلجوقی در نیمهٔ اول قرن ۱۱ میلادی وارد فلات ایران شده‌اند. بیات‌ها یکی از ۲۲ قبیلهٔ غز هستند که محمود کاشغری آن‌ها را در کتاب دیوان لغات دیوان لغات الترک، نام ایشان را شرح داده و ذکر کرده‌است.[2] این قوم نشان علم و پرچم خاص خود را داشته‌است و توتم آن شاهین بوده‌است.[2] وجه تسمیه خود این کلمه به جمع باقاعدهٔ «بایان» به معنی «دارا» و «با مکنت و ثروت» بر می‌گردد و در این حالت عقیدهٔ خواجه رشیدالدین فضل الله در کتاب جوامع التواریخ مبنی بر معنای بیات به عنوان «با دولت» می‌تواند صحیح باشد.
قبیله بیات یکی از قبیله‌های تاریخی ترکان هستند که در ایران در نقاط متعددی از جمله خراسان، آذربایجان شرقی و غربی، اردبیل، چهارمحال و بختیاری (اشکفتک)، زنجان، اراک، خمین، همدان، ،فریدن اصفهان، ملایر، زرندیه و فارس و لرستان سکنیٰ گزیده‌اند. شاخهٔ از قوم بیات در منطقه جاپلق واقع در شهرستان ازنا و الیگودرز به مرکزیت روستای طازران ساکن هستند.
شاخهٔ دیگری قوم بیات در منطقهٔ سرولایت شهرستان نیشابور به مرکزیت روستای عبدالله گیو (نیشابور) ساکن است.
این روستا در فاصلهٔ ۱۱۵ کیلومتری غرب شهر مشهد مرکز استان خراسان رضوی، و در بین سه شهر بزرگ نیشابور، قوچان و سبزوار واقع است. فاصلهٔ این روستا از سه شهر فوق به ترتیب ۷۰، ۵۸ و ۹۰ کیلومتر است. کار مردم کشاوررزی و دامپروری است. این روستا هم‌اکنون در مرکز دهستانهای ساقبیک، بیدخان و کوهسخت و … قرار داردو از توابع شهرستان نیشابور می‌باشد و به علت مرکزیت محلی و دسترسی به سه شهر بزرگ اطراف، و همچنین دارا بودن زمین‌های مسطح و مناسب، از روستاهای مستعد پیشرفت برای انجام امورات اداری مردم دهستان‌ها و بخش‌های اطراف است.
در زمان حملهٔ قوم مغول به ایران، قوم بیات با جمعیتی در حدود ۵٬۵۰۰٬۰۰۰ نفر که ۹۰۰٬۰۰۰ نفر [نیازمند منبع]؟ مرد جنگجو را شامل می‌شدند با آن‌ها وارد جنگ شدند و پسر چنگیز خان را زخمی کردند. پس از آن چنگیز خان با تمام قوا به نیشابور حمله کرده بسیاری از آن قوم را به قتل رسانید. قوم بیات به کوه‌های اطراف نیشابور فراری شدند. یک گروه به سمت هند و افغانستان، یک گروه به سمت اصفهان، شیراز و اراک و گروهی دیگر به سمت آذرباییجان، سوریه و لبنان پراکنده شدند. عده‌ای که به سمت شیراز رهسپار شدند در روستای بیدزرد (۱۵ کیلومتری شیراز-جهرم) و عده‌ای نیز در شهرستان سرچهان (روستاهای، چنارویه، مروشکان، نویه) سکنیٰ گزیده‌اند که نام خانوادگی آن‌ها بیات می‌باشد. بعد از انقلاب سفید محمدرضا شاه لقب خان برداشته شد.
به نوشتهٔ کتاب «تاریخ قوم بیات» اثر نادر بیات، قوم بیات ناحیهٔ خراسان، در زمان نادر شاه افشار از منطقهٔ کرکوک عراق کوچ کرده و در مناطقی از جلگهٔ نیشابور و به‌طور عمده در روستای عبدالله گیو (نیشابور) و برخی از روستاهای همجوار آن ساکن گردیده‌اند.
