عبدالملک بن مروان
From Wikipedia, the free encyclopedia
عبدالملکِ مروان یا عبدالملک بن مروان (زادهٔ ۲۶ قمری/۶۴۶ میلادی – درگذشتهٔ ۸۶ قمری/ ۸ اکتبر ۷۰۵ میلادی) پنجمین خلیفه از خلفای اموی در دمشق بود. او یکی از قدرتمندترین خلفای اموی بود و توانست بر مشکلات سیاسی که در عهدش پیش آمد، فائق آید. در دوران او، دیوانهای مهم شعر و کتب علمی از زبانهای گوناگون قدیم به عربی برگردان شد[1][2] و دانشمندان از دیگر سرزمینها به سوی دربار دمشق روی آوردند. در سال ۶۹۱ میلادی، عبدالملک بن مروان مسجدالاقصی را در مساحت فعلی آن توسعه داد و مهمترین بنای آن معروف به قبةالصخره را ساخت.[3]
عبدالملک بن مروان | |||||
---|---|---|---|---|---|
پنجمین خلیفه خلافت اموی | |||||
خلافت | ۱۲ آوریل ۶۸۵ – ۹ اکتبر ۷۰۵ | ||||
پیشین | مروان بن حکم | ||||
جانشین | ولید بن عبدالملک | ||||
زاده | جولای/آگوست ۶۴۴ یا ژوئن/ژوئیه ۶۴۷ مدینه | ||||
درگذشته | ۹ اکتبر ۷۰۵ دمشق | ||||
فرزند(ان) | |||||
| |||||
دودمان | امویان | ||||
پدر | مروان بن حکم | ||||
مادر | عایشه بنت معاویه بن مغیره |
عبدالملک برای نخستین بار واحد پول برای جهان اسلام تعیین کرد[4] و سکههای درهم و دینار به نام او ضرب شد. او کعبه را با دیبا و حریری که در دمشق بافته و به مکه فرستاده میشد، پوشانید. وی قلمرو امویان را از خاور به نزدیکی مرز چین گسترش داد، او حجاج بن یوسف ثقفی را به مکه فرستاد تا عبدالله بن زبیر را سرکوب کند. سرانجام حجاج کعبه را با منجنیق ویران کرد و عبدالله بن زبیر را در کعبه گردن زد و همانجا تمامی خدام مسجدالحرام را کشت و حجرالاسود معروف را چهارپاره کرد و مسجدالحرام را آتش زد.
پژوهشگران بسیاری نقش او را در شکلگیری قرآن و اسلام رسمی مهم میدانند. بسیاری از تاریخنگاران عبدالملک را بنیانگذار واقعی اسلام بهعنوان یک نهاد دینیِ خلافت عربی میدانند.[5]
عبدالملک، شهر واسط را در کرانهٔ باختری رود دجله بنیان نهاد و مردمی از شهر شام را در آن جای داد و خود چندی در آنجا سکونت گزید. در دوران وی چندین شورش سیاسی-دینی بهوقوع پیوست. وی برای جلوگیری از شورشها نیازمند به شامیان بود، پس شخصی به نام مهلب بن ابیصفره را به جنگ با خوارج واداشت؛ سرانجام خوارج سرکوب شده و نفوذ خود را از دست دادند. قیام و سرکوب مختار ثقفی در زمان او روی داد. او همچنین قبةالصخره را در بیتالمقدس بنا نهاد. و به فرماندهی برادرزادهٔ حجاج بن یوسف ثقفی، محمد بن قاسم ثقفی، هند را گشود. عبدالملک، از نظر حکومتداری شخصی لایق ولی بسیار بیرحم و خونریز بود. پس از مرگش ولید بن عبدالملک جانشین وی شد. ابن خلدون نوشتهاست: «عبدالملک بن مروان از خلفای بنیامیه و عرب و جهان اسلام است. او در امور مملکت به سیرهٔ خلیفهٔ دوم، عمر بن خطاب، عمل مینمود.»
ابن طقطقی، عبدالملک بن مروان را اولین کسی میداند که مردم را از امر به معروف نهی کرد. او در نخستین خطبهٔ خود گفت: «شما دیگران را به تقوا فرامیخوانید اما خود را فراموش میکنید؛ به خدا سوگند از این پس کسی مرا به تقوا فرابخواند گردن او را قطع خواهم کرد». او به مردمی که انتظار آن داشتند تا او همچون مهاجران نخست عمل کند میگفت: «چنین چیزی را از ما نخواهید که خود نیز همانند آن عمل نمیکنید».[6] او در سال ۷۱ هجری کوفه را تصرف و مصعب بن زبیر را کشت.