درگیری نیابتی ایران و عربستان سعودی

درگیری نیابتی ایران و عربستان سعودی یک جنگ نیابتی فعال بین جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی است برای نفوذ بیشتر در خاورمیانه،^[۷۸] که بیشتر در جنگ داخلی یمن^[۷۹][۸۰] و جنگ داخلی سوریه در جریان است.^{[۸۱][۸۲][۸۳][۸۴][۸۵][۸۶][۸۷][۸۸][۸۹][۹۰]}

درگیری نیابتی ایران و عربستان سعودی
بخشی از زمستان عربی
نقشه وضعیت کنونی درگیری:      ایران     عربستان سعودی     مکان‌های اصلی درگیری نیابتی
تاریخ ۱۱ فوریه ۱۹۷۹ – اکنون[۱][۲] (۴۵ سال، ۹ ماه و ۵ روز) موقعیت مختلف (عمدتا خاورمیانه)
طرف‌های درگیر
ایران نائبان: حزب‌الله عربستان[۳] سازمان انقلاب اسلامی در شبه جزیره عربستان[۴] (۱۹۷۹–۱۹۹۱)[۵] لشکر فاطمیون[۶]  حوثی‌ها[۷] حشد شعبی[۸][۹][۱۰] گردان‌های الاشتر[۱۱] گردان‌های المختار[۱۲] حزب‌الله لبنان[۱۳][۱۴] حماس (بعضی اوقات)[۱۵][۱۶] جنبش مقاومت اسلامی آذربایجان[۱۷] اخوان المسلمین (بعضی اوقات)[۱۸] لشکر زینبیون[۱۹] جنبش اسلامی نیجریه[۲۰][۲۱] جبهه پولیساریو حمایت:  سوریه[۲۲][۲۳]  قطر (۲۰۱۷–۲۰۲۱، بعضی اوقات)[۲۴][۲۵]  لبنان[۲۶][۲۷]  عراق (از ۲۰۰۶) لیبی (تا سال ۲۰۱۱، ادعا شده)[۲۸][۲۹]  سودان (تا ۲۰۱۵)[۳۰]  ونزوئلا (دولت مادورو)[۳۱][۳۲][۳۳][۳۴]  کره شمالی[۳۵]  عمان (ادعا شده، توسط عمان تکذیب شده)[۳۶]	عربستان سعودی نائبان: ارتش آزاد سوریه[۲۳] حزب دموکرات کردستان ایران[۳۷][۳۸] جیش‌العدل[۳۹] پژاک[۴۰] حزب کومله کردستان ایران[۴۰] مقاومت ملی اهواز[۴۱] جنبش مبارزه عربی برای آزادی اهواز[۴۲] حزب آزادی کردستان[۴۳] ارتش مردان نقشبندیه[۴۴][۴۵][۴۶] حرکت مشابه[۴۷][۴۸][۴۹][۵۰] نیروهای لبنانی[۵۱][۵۲] حمایت:  ایالات متحده آمریکا[۵۳][۵۴]  اسرائیل[۵۵][۵۶][۵۷]  بریتانیا[۵۸]  عراق (تا سال ۱۹۹۰)[۵۹]  مصر (۲۰۱۳–اکنون)[۶۰]  امارات متحده عربی[۶۰][۶۱]  اردن[۶۲]  بحرین[۶۱][۶۳]  مراکش[۶۴][۶۵]  یمن[۶۶]  سودان (۲۰۱۶–۲۰۱۹)[۶۷]  کویت[۶۱]  قطر (تا ۲۰۱۷)[۶۸][۵۹]
فرماندهان و رهبران
علی خامنه‌ای (رهبر جمهوری اسلامی ایران) مسعود پزشکیان (رئیس‌جمهور ایران) اسماعیل قاآنی (فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی) بشار اسد (رئیس‌جمهور سوریه) سید حسن نصرالله (دبیرکل حزب‌الله لبنان) هادی الامیری (فرمانده سپاه بدر) عبدالملک حوثی (رهبر انصارالله یمن) قیس خزعلی (دبیرکل عصائب اهل حق)[۶۹] اکرم الکعبی (دبیرکل جنبش مقاومت اسلامی نجباء)[۷۰] نوری مالکی (دبیرکل حزب الدعوه اسلامی، نخست‌وزیر اسبق عراق)[۷۱] ابوعلی الوالی (دبیرکل کتائب سید الشهداء)[۷۲]	سلمان بن عبدالعزیز آل سعود (پادشاه عربستان سعودی) محمد بن سلمان آل سعود (ولیعهد عربستان سعودی و نخست‌وزیر عربستان سعودی) عبدالعزیز بن سعود آل‌سعود (وزیر کشور عربستان سعودی)[۷۳] ثامر السبهان (وزیر امور خلیج فارس)[۷۴] عبید فضل الشمری (فرمانده نیروهای عربستان سعودی در یمن)[۷۵] فهد بن ترکی بن عبدالعزیز آل سعود (فرمانده ستاد مشترک)[۷۶] حسن بن حمزه الشهری (نیروی دفاعی شبه‌جزیره)[۷۷] رشاد العلیمی (رئیس شورای رهبری ریاست جمهوری یمن)

پیشینه

مقالهٔ اصلی: روابط ایران و جهان عرب

موارد

به مجموعه تحولات روابط ایران با برخی کشورهای عربی نظیر عربستان سعودی، عراق و امارات می‌گویند که بیشتر ناشی از اختلافات مذهبی، جغرافیایی، تاریخی و امنیتی و رقابت‌های ژئوپلتیک است. متهم شدن ایران به اقدام برای ترور سفیر عربستان،^[۹۱][۹۲] تحریف نام خلیج فارس،^{[۹۳][۹۴][۹۵]} مناقشه جزایر سه‌گانه ایرانی در خلیج‌فارس،^{[۹۵][۹۶][۹۷]} ماجرای اعدام ابوطالب یزدی،^{[۹۸][۹۹][۱۰۰][۹۹][۱۰۱]} ماجرای منصور ارباب‌سیر،^{[۱۰۲][۱۰۳][۱۰۴]} کشتار حاجیان در مکه در سال ۱۳۶۶^{[۱۰۵][۱۰۶][۱۰۷][۱۰۸]} از جمله اتفاقاتی است که ناشی از جنگ سرد میان ایران و برخی کشورهای عربی است.

• تحریف نام خلیج فارس: با وجود مدارک تاریخی در خصوص نام خلیج فارس، برخی کشورهای عربی به ویژه کشورهای عرب حاشیه این خلیج مدعی هستند که نام این منطقه آبی خلیج عربی است. تا پیش از دهه ۶۰ قرن بیستم میلادی، کشورهای عربی از عبارت خلیج فارس در مکاتبات رسمی خود استفاده می‌کردند. دربارهٔ نام خلیج فارس تا اوایل دههٔ ۱۹۶۰ میلادی هیچ گونه بحث و جدلی در میان نبوده و در تمام منابع اروپایی و آسیایی و آمریکایی و دانشنامهها و نقشه‌های جغرافیایی این کشورها نام خلیج فارس در تمام زبان‌ها به همین نام یاد شده‌است.
• مناقشه جزایر سه‌گانه ایرانی در خلیج‌فارس: حاکمیت ایران بر جزایر سه‌گانه ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک ریشه در دورهٔ امپراطوری‌های عیلامی، ماد، هخامنشی، اشکانی و ساسانی دارد. در این دوران نظم و امنیت ایرانی بر سراسر این پهنه آبی خلیج فارس و جزایر آن حکم‌فرما بود. جزایر سه‌گانه در سال ۱۹۰۸ به‌طور کامل تحت اشغال بریتانیا به عنوان قیم رسمی امارات متصالحه درآمد اما تا سال ۱۹۷۱ هیچ‌یک از دولت‌های وقت ایران این اشغال را قبول نداشته و ابوموسی به همراه تنب بزرگ و کوچک در تقسیمات کشوری ایران قرار داشتند. در سال ۱۹۷۱ پس از توافق ایران و بریتانیا و پیش از خروج نیروهای نظامی انگلستان از منطقه و تأسیس کشور امارات متحده عربی، ابوموسی به همراه تنب بزرگ و تنب کوچک پس از نزدیک به ۷۰ سال شکایت‌های مداوم دولت ایران علیه اشغال گری انگلیس سرانجام به ایران بازگردانده شد.
• متهم شدن ایران به اقدام برای ترور سفیر عربستان: توطئه ترور عادل الجبیر، سفیر عربستان در خاک آمریکا توسط سپاه قدس در ۱۹ مهر ۱۳۹۰ (۱۱ اکتبر ۲۰۱۱ میلادی) توسط اریک هولدر وزیر دادگستری آمریکا اعلام گردید. وزارت دادگستری ایالات متحده آمریکا در تاریخ ۱۱ اکتبر ۲۰۱۱ میلادی، یک شهروند ایرانی-آمریکایی به نام منصور ارباب‌سیَر را به عنوان متهم اصلی و یک شهروند دیگر ایرانی به نام علی غلام شکوری که افسر ارشد نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران معرفی شده‌است را به ارتباط‌گیری، طراحی و پرداخت پول به کارتل لوس زتاس جهت ترور عادل الجبیر، سفیر ریاض در واشینگتن متهم کرده‌است. دولت ایران در نخستین واکنش این اتهام را سناریوی تبلیغاتی آمریکا و اسرائیل دانست.
• اعدام ۱۸ ایرانی: برابر اخبار خبرگزاری‌ها عربستان ۱۸ ایرانی را در زندان دمام به جرم مواد مخدر گردن زده‌است.^[۱۰۹]
• فاجعه منا (۱۳۹۴): که طی آن تعداد زیادی از حاجیان ایران کشته شدند. ایران و برخی از کشورهای اسلامی، عربستان سعودی را برای مدیریت حج ناتوان خواندند.
• حمله به تأسیسات نفتی آرامکو (۲۰۱۹): در ۱۴ سپتامبر ۲۰۱۹ حمله به تأسیسات نفتی آرامکو در شرق عربستان سعودی موجب مختل شدن صادرات نفت عربستان سعودی و سقوط بازار سهام سعودی شد. جنبش انصارالله یمن مسئولیت این حمله را بر عهده گرفت و آن را حمله‌ای پهپادی نامید. از سویی ایالات متحده و عربستان سعودی، جمهوری اسلامی ایران را مسئول این حملات قلمداد نمود که ایران این اتهام را رد کرد.

جستارهای وابسته

• درگاه ایران
• درگاه آسیا
• درگاه سیاست

• اتحاد اعراب و اسرائیل علیه ایران
• روابط ایران و عربستان سعودی
• درگیری نیابتی ایران و اسرائیل
• مداخله عربستان سعودی در جنگ داخلی یمن
• جنگ نیابتی
• بهار عربی

منابع

1. Joyner, Alfred (4 January 2016). "Iran vs Saudi Arabia: The Middle East cold war explained". International Business Times. Retrieved 11 August 2017.
2. Poole, Thom (20 October 2017). "Iran and Saudi Arabia's great rivalry explained". BBC News. Retrieved 23 September 2016.
3. Daoud, David (March 2015). "Meet the Proxies: How Iran Spreads Its Empire through Terrorist Militias". The Tower Magazine. No. 24. Retrieved 18 August 2016.
4. Hashim, Ahmed Salah (29 January 2016), "Saudi-Iranian Rivalry and Conflict: Shia Province as Casus Belli?" (PDF), RSIS Commentary, S. Rajaratnam School of International Studies (22), retrieved 18 August 2016
5. Abedin, Mahan (26 October 2006). "Saudi Shi'ites: New light on an old divide". Asia Times. Archived from the original on 18 March 2017. Retrieved 24 April 2017.
6. Mashal, Mujib; Faizi, Fatima (11 November 2017). "Iran Sent Them to Syria. Now Afghan Fighters Are a Worry at Home". The New York Times. Retrieved 4 February 2019.
7. "Exclusive: Iran Steps up Support for Houthis in Yemen's War – Sources". U.S. News & World Report. 21 March 2017. Archived from the original on 22 March 2017. Retrieved 30 March 2017.
8. "Will Saudi Arabia become a new drone battleground?". Deutsche Welle. An Iraqi militia has claimed responsibility for two suicide drones fired at Riyadh earlier this week — and vowed to do it again. The new group suggested Saudis should be sleeping with one eye open from now on.
9. "Iran's Guards Renew Pledge To Support Iraqi Shiite Militias". 9 August 2021.
10. Friedman, George (19 March 2018) https://geopoliticalfutures.com/role-militias-irans-strategy-iraq/ The Role of Militias in Iran's Strategy for Iraq Geopolitical Futures Retrieved on 12 August 2021
11. Wess, Caleb (February 23, 2018). "Bahraini militant group adopts IRGC branding". At the same time, Saraya al Ashtar reaffirmed its loyalty to the Islamic Republic of Iran. "We believe that the commander and ruler of the Islamic religion is the line of the two imams, Khomeini and Khamenei, which is in the original Muhammad approach in confronting the oppressors and fighting back against the tyrants," the group's statement reads.
12. "Iran's Islamist Proxies in the Middle East". Wilson Center. Retrieved 14 July 2022.
13. https://www.aljazeera.com/news/2022/1/3/hezbollahs-nasrallah-accuses-saudi-arabia-of-terrorism Hezbollah's Hassan Nasrallah accuses Saudi Arabia of 'terrorism' "Hassan Nasrallah accuses Saudi Arabia of spreading ISIL ideology across the region amid rising political tensions". Al Jazeera.
14. Sapir, Teddy (6 February 2022). "Hezbollah and Saudi Arabia – a routine of clashes". Alma, Research and Education Centre. During the Syrian civil war, the conflict between Saudi Arabia and Hezbollah escalated due to the Saudi-Iranian rivalry.
15. "Exclusive: Hamas Official Discusses Decline of Iranian Support". موقع الدکتور عدنان ابو عامر. Archived from the original on 26 January 2023. Retrieved 14 April 2023.
16. https://www.aljazeera.com/opinions/2019/9/23/what-is-behind-the-saudi-campaign-against-hamas What is behind the Saudi campaign against Hamas? "By launching arrests of its supporters and cutting off financial flows to Gaza, Riyadh aims to corner Hamas."
17. "The Huseynyun: Iran's new IRGC-backed movement in Azerbaijan". October 9, 2021.
18. Fouad, Ahmed. "Iran's relationship with Egypt's Muslim Brotherhood comes under renewed scrutiny". The Arab Weekly. The Muslim Brotherhood may not be the only extremist Sunni group in Egypt supported by IRGC.
19. "Kashmir – The New Battlefield For Saudi-Iran Proxy War – Israel Media Reports". 22 July 2019. Retrieved 29 August 2021.
20. Bahi, Riham (2018). "Iran-Saudi Rivalry in Africa: Implications for Regional Stability". Middle East Policy (به انگلیسی). 25 (4): 33. doi:10.1111/mepo.12374. S2CID 159397471.
21. Tangaza, Haruna Shehu (5 August 2019). "Islamic Movement in Nigeria: The Iranian-inspired Shia group". BBC News. Nigeria's government has taken the controversial decision to ban a pro-Iranian Shia group, accusing it of unleashing violence and being an "enemy of the state".
22. Benedetta Berti; Yoel Guzansky (October 2012). "The Syrian Crisis and the Saudi-Iranian Rivalry". Foreign Policy Research Institute. Archived from the original on 20 May 2013. Retrieved 11 August 2013.
23. Awaad, Aboubakr Fathy (1 January 2020). "Iranian Saudi rivalry over the regional role … Syria as a model". Review of Economics and Political Science. ahead-of-print (ahead-of-print). doi:10.1108/REPS-07-2019-0094. S2CID 219777144.
24. "Arab powers sever Qatar ties, citing support for militants". Reuters. The Arab world's biggest powers cut ties with Qatar on Monday, accusing it of support for Islamist militants and Iran, and reopening a festering wound two weeks after U.S. President Donald Trump's demand for Muslim states to fight terrorism.
25. "Qatari Emir Calls for Promotion of Ties". Financial Tribune. Retrieved 4 October 2021.
26. "Saudi Arabia says Lebanon has declared war on it". Reuters. 6 November 2017. Retrieved 10 November 2017.
27. Perry, Tom; Ghantous, Ghaida (2 November 2021). "Analysis: Lebanon is dragged back into eye of Iranian-Saudi storm". Reuters.
28. "Mana'a and al-Ahmar received money from Gaddafi to shake security of KSA, Yemen". 4 September 2011. Archived from the original on 10 February 2013. Retrieved 2 March 2021.
29. "Former Revolutionary Guards minister: Gaddafi supplied Iran with missiles, asked to target Saudi Arabia". Mehr News Agency.
30. Youssef, Fatah Al-Rahman (12 October 2014). "Omar Al-Bashir: We cannot allow Shi'ite presence in Sudan". Asharq al-Awsat. Archived from the original on 1 April 2016. Retrieved 18 May 2016.
31. "Zarif sends warning letter to UN chief about US threats to Iran oil tankers". Irna. 17 May 2020. Retrieved 24 May 2020.
32. "Iran Supports Maduro as the President of Venezuela". Iran International. 24 January 2019. Archived from the original on 25 February 2022. Retrieved 1 January 2021.
33. "Iran, Venezuela in "axis of unity" against U.S". Reuters. 2 July 2007.
34. Gokay, Bulent (9 August 2017). "In Saudi Arabia's quest to debilitate the Iranian economy, they destroyed Venezuela". The Independent. Retrieved 4 March 2022. Venezuela is the most disastrously oil-dependent state in the world. Oil accounts for 96 per cent of exports and more than 40 per cent of government revenues
35. "The September 14 drone attack on Saudi oil fields: North Korea's potential role | NK News". NK News – North Korea News. September 30, 2019.
36. "قیادی حوثی منشق أرتمی فی أحضان السعودیة یهاجم سلطنة عمان: مسقط العربیة تحولت إلی مشهد الإیرانیة!" (به عربی). 16 August 2018.
37. Iddon, Paul (28 July 2016). "Erbil is not another front in the Saudi-Iran regional proxy war". Rudaw. Retrieved 20 June 2017.
38. Dehghanpisheh, Babak (4 September 2016). "To Iranian eyes, Kurdish unrest spells Saudi incitement". Reuters. Retrieved 2 November 2017.
39. Merat, Arron (28 March 2014). "Iran calls for return of abducted border guards held in Pakistan". The Daily Telegraph. Archived from the original on 12 January 2022. Retrieved 20 October 2014.
40. "Iran Guards' Commander Says US, Saudis Supplying Arms To Militant Groups". Radio Farda. Retrieved 17 July 2022.
41. "Lebanese Hezbollah: Ahvaz crime reaction to Resistance victories". Islamic Republic News Agency. 23 September 2018. Retrieved 4 February 2019.
42. Rasmussen, Sune Engel (25 November 2018), "Dissidents Call for United Front Against Iran After Assassination Attempts", The Wall Street Journal, retrieved 17 July 2020
43. "Iranian Kurds Return to Arms" (Analysis). Stratfor. 29 ژوئیه 2016. Archived from the original on 30 July 2016. Retrieved 29 September 2016.
44. "Saudis reportedly funding insurgents". The Seattle Times. September 8, 2006. Private Saudi citizens are giving millions of dollars to Sunni insurgents in Iraq and much of the money is used to buy weapons
45. "Former Saddam aide seeks to reshape Iraq's Sunni insurgency". Reuters. 10 April 2016. Retrieved 2 August 2018.
46. "Saddam's 'king of clubs' reappears on Baath anniversary". Rudaw. 8 April 2018.
47. "Iraq's Muqtada al-Sadr makes rare Saudi visit". Al Jazeera. 31 July 2017.
48. Haddad, Fanar (August 10, 2017). "Why a controversial Iraqi Shiite cleric visited Saudi Arabia". The Washington Post.
49. "Sadr becomes first Iraqi Shi'ite leader to urge Assad to step down". Reuters. 9 April 2017. Retrieved 29 May 2017.
50. "Powerful Iraqi Shite cleric Muqtada al-Sadr calls for Assad to step sown following chemical attack". Newsweek. 10 April 2017. Retrieved 29 May 2017.
51. "Lebanon vote deals blow to Hezbollah, preliminary results show". Reuters.
52. "Factbox: What is the Lebanese Forces?". Reuters. 16 May 2022. Retrieved 12 July 2022.
53. "How the Trump administration got into a showdown with Iran that could lead to war". Business Insider. 25 May 2019.
54. "The Tension Between America and Iran, Explained". The New York Times. 16 May 2019. Retrieved 25 May 2019.
55. Hitchens, Theresa (16 August 2019). "Israel Meets With UAE, Declares It's Joining Persian Gulf Coalition". Archived from the original on 21 August 2019. Retrieved 7 September 2019.
56. Tibon, Amir (13 February 2019). "Warsaw Summit Will Test U.S. Gamble on Israeli-Arab Pact Against Iran". Haaretz. Retrieved 4 February 2021.
57. "The enemy of my enemy is my friend — an alliance that may save the Middle East". The Hill. 23 August 2019. Archived from the original on 3 September 2019. Retrieved 16 September 2019.
58. "Royal Navy destroyer returns from defending British shipping in Hormuz Strait". BT Group. 28 September 2019. Archived from the original on 28 September 2019. Retrieved 28 September 2019.
59. Vatanka, Alex (22 March 2012). "The Odd Couple". The Majalla. Saudi Research and Publishing Company. Archived from the original on 29 November 2014. Retrieved 7 November 2012.
60. Dunne, Charles W. (26 June 2019). "Saudi-Emirati-Egyptian Alliance Steering US Middle East Policy". Retrieved 4 October 2021.
61. "Saudi Arabia, Kuwait, UAE reiterate support for Bahrain's fiscal programme". Reuters. 20 October 2021.
62. "Jordan and Saudi Arabia draw closer". Country.eiu.com. Archived from the original on 6 December 2018. Retrieved 19 March 2019.
63. "Bahrain Jails 169 For Founding 'Iran-Linked Terror Group'". RFE/RL.
64. "Why did Morocco cut its diplomatic ties with Iran? -". 30 May 2019.
65. "Diplomatic relations between Morocco and Iran sour over Western Sahara dispute". 16 July 2018.
66. "Yemen cuts diplomatic relations with Iran: spokesman". Xinhua. 2 October 2015. Archived from the original on 4 October 2015. Retrieved 9 August 2022.
67. "Mideast tensions soar as Saudi Arabia rallies countries to cut ties with Iran". The Washington Post. Archived from the original on 4 January 2016. Retrieved 4 January 2016.
68. "Qatar recalls envoy to Iran after attacks on Saudi missions: State News". Reuters. 6 January 2016. Retrieved 2016-01-27.
69. Bowen, Jeremy (7 July 2014). "The fearsome Iraqi militia vowing to vanquish Isis". BBC News. Retrieved 3 August 2018.
70. "قائد النجباء یکشف مخططات السبهان للعراق". alkawthartv.com | قناة الکوثر. Archived from the original on 5 July 2018. Retrieved 5 July 2018.
71. "Al-Maliki Accuses Saudi Arabia of Supporting Terrorism". AlahedNews. 22 April 2014. Retrieved 4 February 2019.
72. "الولائی یدین الاعتداءات الجبانة من ال سعود علی اطفال الیمن ویعلن تطوعه مرة آخری لنصرة اهل الیمن – الحاج ابو الاء الولائی". 11 October 2018. Archived from the original on 2018-10-11. Retrieved 24 July 2022.
73. "PROFILE: New Saudi Interior Minister Prince Abdulaziz bin Saud bin Nayef". Al Arabiya English. 21 June 2017. Retrieved 15 November 2017.
74. Frantzman, Seth J. (8 November 2017). "Riyadh's 'anti-Hezbollah minister'". The Jerusalem Post. Retrieved 24 May 2018.
75. تعیین المقدم عبید فاضل الشمری بدلًا من السهیان (به عربی). Alweeam.com.sa. 15 December 2015. Retrieved 24 May 2018.^{[پیوند مرده]}
76. Tawfeeq, Mohammed (27 February 2018). "Saudi Arabia replaces military commanders in late-night reshuffle". CNN. Retrieved 24 May 2018.
77. "BDF Commander-in-Chief meets new Joint Peninsula Shield Forces Commander". Bahrain News Agency. 21 May 2014. Retrieved 22 March 2018.
78. The Iran-Saudi Arabia proxy war
79. Tisdall, Simon (25 March 2015). "Iran-Saudi proxy war in Yemen explodes into region-wide crisis". The Guardian.
80. Browning, Noah. "The Iran-Saudi Arabia proxy war in Yemen has reached a new phase". Business Insider.
81. Gerges, Fawaz (15 December 2013). "Saudi Arabia and Iran must end their proxy war in Syria". The Guardian.
82. Rogin, Josh (4 November 2015). "Iran and Saudi Arabia Clash Inside Syria Talks". Bloomberg View. Archived from the original on 4 May 2016. Retrieved 9 March 2016. ...Iran and Saudi Arabia to discuss anything civilly, much less come to an agreement on Syria, where both sides have proxy forces in the fight.
83. Loewenstein, Jennifer. "Heading Toward a Collision: Syria, Saudi Arabia and Regional Proxy Wars". CounterPunch. Saudi Arabian and Iranian-backed factions are contributing to the proxy war in Syria...
84. «Analysis: Cold War with Iran heats up across Mideast | Reuters». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ ژوئیه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲۷ ژوئن ۲۰۱۲.
85. «Everything in Syria Is Going to Plan - By Aaron David Miller | Foreign Policy». بایگانی‌شده از اصلی در ۱ ژوئیه ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۹ مارس ۲۰۱۶.
86. «The Saudi-Iran Cold War: From Bahrain to the Murder Plot - TIME». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ ژوئن ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲۷ ژوئن ۲۰۱۲.
87. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ مارس ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۹ مارس ۲۰۱۶.
88. جنگ سرد اعراب با ایران؛ مسئله‌ای برای انحراف اذهان / نباید بازی خورد!^{[پیوند مرده]}
89. BBC فارسی - ایران - هشدار وزیر خارجه بریتانیا نسبت به 'آغاز جنگ سرد جدید' از سوی ایران
90. احتمال تداوم جنگ سرد عربستان با ایران؟^{[پیوند مرده]}
91. «سناریوی جدید خبری تبلیغاتی آمریکا علیه ایران». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ اکتبر ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۹ مارس ۲۰۱۶.
92. پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست‌جمهوری اسلامی ایران
93. «کتاب اسناد نام خلیج فارس؛ میراثی کهن و جاودان منشر شد». بایگانی‌شده از اصلی در ۳ آوریل ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۱۰ ژوئن ۲۰۱۲.
94. «Sahab Geographic & Drafting Institute - Sahab News (Persian)». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ مه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۹ مارس ۲۰۱۶.
95. http://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=الخليج_العربي&oldid=5370435
96. بحرین: قویا سفر احمدی‌نژاد به جزیره ابوموسی و نقض حاکمیت امارات را محکوم می‌کنیم! / از امارات که به دنبال حفظ ثبات در خلیج ع ر ب ی است حمایت می‌کنیم!
97. «ایران هرگاه صلاح بداند می‌تواند یادداشت تفاهم ۱۹۷۱ را فسخ کند». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ اوت ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۹ مارس ۲۰۱۶.
98. «منظومه طالب‌نامه در ماجرای شهادت ابوطالب یزدی اردکانی/ رجبعلی تجلی سبزواری، به کوشش: رسول جعفریان». بایگانی‌شده از اصلی در ۹ نوامبر ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۱۰ ژوئن ۲۰۱۲.
99. کتابخانه اینترنتی تبیان - چگونگی حج گزاری در دیروز و امروز - علم الهدی، جواد
100. کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران^{[پیوند مرده]}
101. «ماجرای قطع رابطه ایران و عربستان پس از گردن زدن یک ایرانی». بایگانی‌شده از اصلی در ۹ نوامبر ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۱۰ ژوئن ۲۰۱۲.
102. «منصور ارباب سیار کیست؟». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ ژانویه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۰ ژوئن ۲۰۱۲.
103. جزئیاتی جدید درباره «ارباب سیار» - Tabnak.IR | تابناک
104. «پایگاه خبری تحلیلی اعتدال - جزییاتی تازه از شخصیت منصور ارباب سیر». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ ژانویه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۰ ژوئن ۲۰۱۲.
105. «Khomeini's Messengers in Mecca (Hajj) by Martin Kramer». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۹ اکتبر ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۱۰ ژوئن ۲۰۱۲.
106. K. McLachlan, Iran and the Continuing Crisis in the Persian Gulf. GeoJournal, Vol.28, Issue 3, Nov. 1992, p.359
107. By Farhang Rajaee (۱۹۹۷)، Iranian perspectives on the Iran-Iraq war، گینزفیل-فلوریدا: University Press of Florida، شابک ۹۷۸-۰۸۱۳۰۱۴۷۶۰
108. «خاطرات آیت‌الله منتظری». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ ژانویه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۰ ژوئن ۲۰۱۲.
109. «تنفیذ شرع الله بقصاص ثمانیة عشر إیرانی بسجن الدمام - اخباریة عرعر». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ آوریل ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۹ مارس ۲۰۱۶.

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Iran–Saudi Arabia proxy conflict». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۹ مارس ۲۰۱۶.