جنبش احیای اسلام
From Wikipedia, the free encyclopedia
احیای اسلامی (به عربی: تجدید یا صحوة بمعنای بیداری) به احیای دین اسلام اشاره دارد. احیاگران در اسلام به مجدّد معروفند.
در سنت اسلامی، تجدد مفهوم دینی مهمی بودهاست که در طول تاریخ اسلام در دعوتهای دورهای برای تجدید تعهد به مبانی اسلام و بازسازی جامعه مطابق با قرآن و سنت تجلی یافتهاست. همچنین تجدد در دوران معاصر نقش برجسته ای داشتهاست.[1]
در ادبیات دانشگاهی، «احیای اسلامی» اصطلاحی است که شامل «طیف گستردهای از جنبشها، برخی نابردبار و انحصاری گرا، برخی کثرت گرا، برخی علمی، برخی ضد علم، برخی عبادی، و برخی عمدتاً سیاسی، برخی دموکراتیک، برخی اقتدارگرا، برخی آرام، برخی خشونتآمیز» میشود.[2]
در دهه ۱۹۷۰، یک احیای جهانی اسلامی پدید آمد که ناشی از ناامیدی از دولت-ملتهای عرفی و نخبگان غربزده بود که در دهههای قبل بر جهان اسلام تسلط یافته بودند و بهعنوان اقتدارگرا، بیاثر و فاقد اصالت فرهنگی تلقی میشدند.[3]همچنین انگیزه آن میل به «بازگرداندن اسلام به تعالی در دنیایی که از خدا رویگردان شده بود».[4]
این احیا با رشد جنبشهای سیاسی ـ اصلاحطلبی مختلف با الهام از اسلام (که اسلامگرا نیز نامیده میشوند)،[5] و با «اسلامیسازی مجدد» جامعه از بالا و پایین،[6] با جلوههایی از شریعت همراه بودهاست. اصلاحات حقوقی مبتنی بر[7] برای تقوای بیشتر و پذیرش فزاینده فرهنگ اسلامی (مانند افزایش حضور در حج[8]) در میان عموم مسلمانان.[9] در میان مهاجران در کشورهای غیراسلامی، این شامل احساس «هویت اسلامی جهانشمول رو به رشد» یا اسلام فراملی است،[10] که با ارتباطات، رسانهها و سفر آسانتر به وجود میآید.[11] این احیاء همچنین با افزایش نفوذ واعظان بنیادگرا[12] و حملات تروریستی انجام شده توسط برخی گروههای اسلامگرای رادیکال در مقیاس جهانی همراه بودهاست.[13]
واعظان و علمایی که در تاریخ اسلام به وسیله فرقهها و گروههای مختلف به احیاگر (مجدد) یا مجدّین معرفی شدهاند عبارتند از احمد بن حنبل، ابن تیمیه، شاه ولیالله دهلوی، احمد سیرهندی، احمدرضا خان بریلوی، محمد بن عبدالوهاب محمد بن علی سنوسی و محمد احمد.
در قرن بیستم، چهرههایی مانند سید رشید رضا، حسن البنا، ابوالعلا مودودی، مالکوم ایکس و روحالله خمینی چنین توصیف شدهاند و دانشگاهیان اغلب از اصطلاحات «اسلامگرا» و «احیاگر اسلامی» به یک معنی استفاده میکنند.[14][15] جریانهای احیاگر معاصر شامل لیبرالیسم اسلامی است که به دنبال تطبیق باورهای اسلامی با ارزشهای مدرن است. نو تصوف که معنویت مسلمانان را پرورش میدهد. و نوبنیادگرایی، که بر اطاعت از شریعت (قوانین اسلامی) و رعایت مناسک تأکید دارد.