سازمان اسلامگرای سیاسی-نظامی فلسطینی From Wikipedia, the free encyclopedia
جنبش مقاومت اسلامی (به عربی: حركة المقاومة الإسلامية) با نام اختصاری حَماس، سازمان سیاسی-نظامی اسلامگرای سنی و فلسطینی است که بر نوار غزه در سرزمینهای فلسطینی حکومت می‌کند.[۴۷] با وجود اینکه مقر حماس در شهر غزه است، در کرانه باختری که سازمان فتح کنترل آن را اعمال می‌کند، نیز حضور دارد.[۴۸][۴۹][۵۰]
جنبش مقاومت اسلامی حرکة المقاومة الإسلامیة | |
|---|---|
 نشان شاخه سیاسی حماس | |
| رئیس دفتر سیاسی | کمیته موقت حماس (سرپرست) |
| معاون رئیس | خلیل الحیه |
| رئیس مجلس شورا | ابوعمر حسن |
| رئیس در نوار غزه | محمد سنوار |
| فرمانده شاخه نظامی | محمد ضیف X[الف] |
| بنیان‌گذار | |
| بنیان‌گذاری | ۱۰ دسامبر ۱۹۸۷ |
| انشعاب از | اخوان‌المسلمین |
| ستاد | غزه، نوار غزه |
| شاخه نظامی | گردان‌های عزالدین قسام |
| اعضای ثبت‌نام کرده | ۲۰٬۰۰۰–۲۵٬۰۰۰[۸] |
| مرام سیاسی | |
| دین | اسلام سنی |
| ائتلاف سیاسی | اتحاد نیروهای فلسطینی |
| رنگ رسمی | سبز |
| مجلس قانونگذاری فلسطین | ۷۴ از ۱۳۲ |
 | |
| حماس | |
|---|---|
| تاریخ فعالیت | ۱۹۸۷–اکنون |
| مقر | غزه، نوار غزه |
| اندازه | ۴۰٬۰۰۰[۱۹] |
| متحدان | متحدان دولتی:
متحدان غیردولتی: |
| مخالفان | مخالفان دولتی:
مخالفان غیردولتی: |
| درگیری‌ها و جنگ‌ها | |
| اعلام‌شده به‌عنوان گروه تروریستی از سوی | |
در سال ۱۹۸۷ اندکی پس از آغاز انتفاضه اول علیه اسرائیل، حماس توسط فعال فلسطینی، احمد یاسین تأسیس شد. این سازمان از مؤسسه خیریه «مجمع الاسلامیه» احمد یاسین، که در سال ۱۹۷۳ در غزه با همکاری و مشارکت اخوان‌المسلمین مستقر در مصر تأسیس شده بود، بنیان نهاده شد.[۵۱] حماس در اواخر دهه ۱۹۹۰ به‌طور فزاینده‌ای درگیر مناقشه اسرائیل و فلسطین شد؛ حماس یک گروه سیاسی است که با توافقات صلح آمیز که اسرائیل را به رسمیت می‌شناسد موافق نیست. آنها مقاومت مسلحانه را ترجیح می‌دهند. در سال ۲۰۰۶، آنها در انتخابات پیروز شدند و کنترل نوار غزه را از فتح گرفتند. حماس ایده به رسمیت شناختن اسرائیل و یافتن راه حلی مسالمت آمیز از طریق توافقنامه‌هایی مانند توافق اسلو را قبول ندارند.[۵۲][۵۳]
از سال ۲۰۰۷، حماس و اسرائیل درگیر جنگ بوده‌اند. جنگ‌هایی نظیر محاصره نوار غزه، جنگ غزه (۲۰۰۸–۲۰۰۹)، عملیات ستون دفاعی، نبرد ۲۰۱۴ اسرائیل و غزه و جنگ ۲۰۲۳ اسرائیل و حماس. حماس از نظر تاریخی خواستار تشکیل یک کشور فلسطینی اسلامی از جمله اسرائیل، کرانه باختری و نوار غزه بوده و راه‌حل تشکیل دو کشور را رد کرده است. با این حال، آنها بعداً موافقت کردند که با اسرائیل مذاکره کنند و مرزهای سال ۱۹۶۷ را بپذیرند. برخی از محققان معتقدند که در سال ۲۰۱۷، حماس با تشکیل کشور فلسطینی در این مرزها موافقت کرد. حماس ملی‌گرایی فلسطینی را در چارچوب اسلامی ترویج می‌کند و از مبارزه مسلحانه علیه اسرائیل استفاده کرده است. آنها یک بخش خدمات اجتماعی به نام دعوت و یک بخش نظامی به نام گردان‌های عزالدین قسام دارند.
حماس در جامعه فلسطینی محبوبیت پیدا کرده است. حملات آنها علیه اسرائیل، مانند بمب‌گذاری‌های انتحاری و حملات موشکی و درگیری‌های مسلحانه باعث شده است که کشورهای غربی آنها را به عنوان یک سازمان تروریستی معرفی کنند.[۵۴][۵۵][۵۶] تلاش سازمان ملل متحد برای محکوم کردن حماس به دلیل اقدامات تروریستی در سال ۲۰۱۸ شکست خورد.
در نوار غزه که تحت محاصره است، چندین جنگ بین حماس و اسرائیل رخ داده است. در جنگ ۲۰۲۳، حماس اسرائیل را غافلگیر کرد، دیوار غزه را شکست، به پایگاه‌های نظامی حمله کرد، غیرنظامیان را کشت و گروگان‌هایی گرفت. در نتیجه اسرائیل اعلام جنگ کرد و به‌طور زمینی وارد غزه شد و تاکنون کنترل بخش‌هایی از آن را در دست گرفته است.
حماس به انتخاباتی که محمود عباس در سال ۲۰۰۵ رئیس‌جمهور شد، نپیوست اما در انتخابات محلی شرکت کرد و کنترل برخی نقاط را به دست آورد. سپس در سال ۲۰۰۶، آنها بیشترین کرسی‌ها را در انتخابات پارلمانی به دست آوردند و حزب فتح را شکست دادند. آنها خود را «فهرست تغییر و اصلاح» نامیدند و تقریباً ۴۳ درصد آرا و ۷۴ کرسی از ۱۳۲ کرسی را به دست آوردند.
حماس همواره حملات موشکی‌ای را علیه اهدافی در شهرک‌های اسرائیلی ترتیب داده است که از سوی گروه‌های حقوق بشری همچون دیده‌بان حقوق بشر، این اقدام حماس جنایت علیه بشریت توصیف شده است.[۵۷]
بسیاری از مردم غزه فکر می‌کنند حماس صادق نیست، نظرسنجی‌های جدیدتر از سال ۲۰۲۳ نشان می‌دهد که افراد کمتری (حدود ۲۷ تا ۳۱ درصد) اکنون از حماس حمایت می‌کنند.[۵۸][۵۹]
وقتی اسرائیل سرزمینهای فلسطینی را در سال ۱۹۶۷ اشغال کرد، اعضای اخوان‌المسلمین نقش فعالی در مقاومت ایفا نکردند، و ترجیح دادند بر اصلاحات اجتماعی-مذهبی و احیای ارزش‌های اسلامی تمرکز کنند.[۶۰] این چشم‌انداز در اوایل دهه ۱۹۸۰ عوض شد، و سازمان‌های اسلامی بیشتر در سیاست فلسطین درگیر شدند.[۶۱] نیروی محرک این دگرگونی احمد یاسین، یک پناهنده فلسطینی اهل الجوره بود.[۶۱] او که از قشر فقیر برخاسته بود فلج چهاراندام بود، [۶۱] و با دشواری توانست بدل به یکی از رهبران اخوان المسلمین در غزه شود. جذبه و اعتقاد راسخ او گروهی از پیروان وفادار برای او به همراه آورد، که او به عنوان یک فلج چهار اندامی به آنها برای همه چیز (از غذا دادن به او، تا حمل و نقل او به و از رخدادها، و منعکس کردن استراتژی او به عموم) متکی بود .[۶۲] در سال ۱۹۷۳, یاسین خیریه اجتماعی-مذهبی المجتمع الاسلامیه را در غزه به عنوان یکی از انشعابات اخوان المسلمین بنیان نهاد.[۶۳][۶۴]
مقامات اسرائیلی در دهه‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ نسبت به المجتمع الاسلامیه بی‌تفاوتی نشان دادند. آنها این نهاد را جنبشی مذهبی می‌دانستند که نسبت به فتح و سازمان آزادیبخش فلسطین بسیار کمتر در برابر اسرائیل ستیزه‌جو بود؛ بسیاری نیز معتقد بودند که درگیری داخلی بین سازمان‌های اسلامگرای اسلامی و سازمان آزادیبخش فلسطین منجر به تضعیف این سازمان می‌شود.[۶۵][۶۶][۶۷][۶۸][۶۹] بنابراین حکومت اسرائیل در ستیزه‌های بین سازمان آزادیبخش فلسطین و نیروهای اسلامگرا مداخله نمی‌کرد.[۶۵] مقامات اسرائیلی در این خصوص که بی‌تفاوتی حکومت (یا حتی پشتیبانی) در برابر این مناقشات تا چه حد به اوج‌گیری اسلام‌گرایی در فلسطین انجامید اختلاف نظر دارند. برخی، مانند اریه اشپیتسن استدلال کرده‌اند «حتی اگر اسرائیل سعی می‌کرد زودتر اسلامگرایان را متوقف کند، تردید دارد می‌توانست برای توقف اسلام سیاسی کار زیادی صورت دهد، این جنبش داشت در سراسر جهان مسلمان پراکنده می‌شد.» دیگران، از جمله مسئول امور مذهبی اسرائیل در غزه، اونر کوئن، معتقد بودند که بی‌تفاوتی در برابر این وضعیت سوخت اوج‌گیری اسلام‌گرایی را فراهم کرد، و اظهار کردند این پدیده «مخلوق» و ناکامی اسرائیل است.[۶۵] دیگران اوج‌گیری این گروه را به حامیان دولتی تروریسم، از جمله ایران منتسب می‌کنند.[۶۵] مقام‌های حماس تأیید کرده‌اند که حکومت ایران از این گروه حمایت مالی می‌کند و محمود الزهار که پیش‌تر وزیر خارجه حماس بود از قاسم سلیمانی میلیون‌هادلار پول نقد دریافت کرده بود.[۷۰]
حماس در سال ۱۹۸۷ میلادی توسط شیخ احمد یاسین، عبدالعزیز رنتیسی و محمد طه در جریان انتفاضه اول به عنوان شاخه فلسطینی اخوان‌المسلمین بنیان‌گذاری شد. حماس تاکنون، حملات راکتی نظامی پرشماری را علیه نظامیان اسرائیلی انجام داده است. آنها دامنه فعالیت‌های خود را به عملیات‌های نظامی محدود نکرده‌اند و با اجرای برنامه‌های اجتماعی متعدد حضور پررنگی در زندگی مردم نوار غزه و کرانه باختری داشته‌اند.[۷۱] ساخت بیمارستان‌ها، مراکز آموزشی و کتابخانه‌ها به محبوبیت آنان نزد بخش مهمی از فلسطینیان منجر شده است.[۷۲]
در ۲۴ آوریل ۲۰۰۸, حماس از طریق میانجیگران مصری به اسرائیل پیشنهاد یک توقف شش‌ماهه در درگیری‌ها را در نوار غزه، و بدون لحاظ کردن کرانه باختری داد. اسرائیل این پیشنهاد را در ۲۵ آوریل ۲۰۰۸ رد کرد، و از این نگران بود که چنان توافقی حماس را در برابر رقبایش در سرزمینهای فلسطینی، فتح، مستقر کرانه باختری، تقویت می‌کند و به حماس فرصت می‌دهد تا برای جنگ و نه صلح آماده‌سازی کند.[۷۳]
در ۱۷ ژوئن ۲۰۰۸, میانجیگران مصری اعلام کردن ختم درگیری غیررسمی بین حماس و اسرائیل مورد توافق قرار گرفته است.[۷۴][۷۵]
وقتی توقف درگیری‌ها در ۱۹ دسامبر رسماً منقضی شد، حماس ۵۰ تا بیش از ۷۰ موشک و خمپاره در ظرف سه روز به اسرائیل پرتاب کرد، گرچه هیچ اسرائیلی ای آسیب ندید.[۷۶][۷۷] در ۲۱ دسامبر، حماس گفت آماده است در صورتی که اسرائیل «تجاوز» خود به غزه را متوقف و گذرگاه مرزی اش را باز کند، حملات را متوقف و آتش‌بس را تجدید کند.[۷۷][۷۸]
در ۲۷ و ۲۸ دسامبر، اسرائیل عملیات سرب گداختهرا علیه حماس شروع کرد. حسنی مبارک رئیس‌جمهور مصر گفت «ما مکرراً به حماس هشدار دادیم که رد کردن آتش‌بس اسرائیل را به تجاوز علیه غزه سوق می‌دهد.»[۷۹]
اسرائیل در ۱۷ ژانویه ۲۰۰۹ آتش‌بس یکجانبه اعلام کرد.[۸۰] حماس روز بعد برای زمان دادن به اسرائیل برای خروج نیروهایش از نوار غزه آتش‌بس یک هفته‌ای اعلام کرد.[۸۱]
.jpg)
حماس پس از بروز جنگ داخلی سوریه در سال ۲۰۱۱ از حکومت سوریه فاصله گرفت و اعضایش شروع به ترک سوریه کردند. این تعداد که زمانی به صدها مقام در تبعید فلسطینی و خویشاوندانشان می‌رسید به چند دوجین کاهش یافت.[۸۲] در سال ۲۰۱۲, حماس رسماً حمایت خود را از اپوزیسیون سوریه اعلام کرد.[۸۳] این تلویزیون دولتی سوریه را به وارد کردن یک «حمله تخریبی» به رهبری حماس واداشت.[۸۴] خالد مشعل گفت که حماس به خاطر عدم موافقت با حکومت سوریه «مجبور به خروج» از دمشق شده.[۸۵] در اواخر اکتبر، سربازان نیروی زمینی سوریه دو رهبر حماس در اردوگاه پناهندگان درعا را به ضرب گلوله کشتند.[۸۶] در ۵ نوامبر، ۲۰۱۲, نیروهای امنیتی دولتی سوریه همه دفترهای حماس در این کشور را بستند.[۸۷] در ژانویه ۲۰۲۳ دو عضو دیگر حماس در اردوگاه حسینیه مرده پیدا شدند. کنشگران گفتند این دو از سوی نیروهای امنیتی دولتی دستگیر و اعدام شده‌اند.[۸۸] در سال ۲۰۱۳, گزارش شد که شاخه نظامی حماس شروع به آموزش واحدهای ارتش آزاد سوریه کرده است.[۸۹] در سال ۲۰۱۳, پس از هفته‌ها دیپلماسی غیرمستقیم فشرده بین نمایندگان حماس، اسرائیل و تشکیلات خودگردان توافقی حاصل نشد.[۹۰] همچنین گفتگوهای بین فلسطینیان به جایی نرسید و در نتیجه در جریان بازدید اوباما از اسرائیل، حماس پنج حمله موشکی به اسرائیل انجام داد.[۹۰]
حماس یک ساختار سه جانبه متشکل از ارائه خدمات اجتماعی، آموزش مذهبی و عملیات نظامی تحت یک شورا را از سلف خود به ارث برده است. به‌طور سنتی حماس چهار کارکرد متمایز داشت: ۱- شاخه رفاه اجتماعی خیریه (دعوه)؛ ۲- یک شاخه نظامی برای تدارک اسلحه و انجام عملیات (المجاهدین الفلسطینون) ۳- یک سرویس امنیتی (جهاز امن) و ۴- یک شاخه رسانه‌ای (الاعلام)[۹۱] حماس هم یک رهبری داخلی درون کرانه باختری و نوار غزه و یک هم یک رهبری بیرونی دارد که بین گروه در غزه به رهبری موسی محمد ابومرزوق از تبعید ابتدا در دمشق و سپس در مصر و یک گروه کویتی (کویتیه) به رهبری خالد مشعل تقسیم شده است.[۹۲] گروه کویتی تبعیدیان فلسطینی از پس از این که رهبر آن مشعل با یاسر عرفات بر سر تصمیم او به همسویی با صدام حسین در تهاجم عراق به کویت دچار شکاف شد، شروع به دریافت کمکهای مفصلی از کشورهای عربی خلیج فارس کرد و مشعل به عراق اصرار کرد که عقب‌نشینی کند.[۹۳] در ۶ مه ۲۰۱۷، شورای حماس اسماعیل هنیه را برای رهبری به جایگزینی مشعل برگزید.[۹۴] ساختار دقیق سازماندهی آن نامشخص است چرا که در حجابی از محرمانگی پوشانده شده تا فعالیت‌های عملیاتی را بپوشاند. به‌طور رسمی، حماس بال‌های خود را جدا و مستقل از هم نگه می‌دارد، اما در این شبهه وارد شده است. استدلال شده که بال‌های آن هم مجزا هستند و هم به دلایل ضرورت سیاسی داخلی و بیرونی ترکیب شده‌اند. کامل بودن اطلاعات و دیده‌بانی اسرائیل و پایگاه گسترده خبرچین‌ها ارتباطات بین بال‌های سیاسی و نظامی حماس را دشوار کرده. پس از ترور عبدالعزیز رنتیسی جهت‌گیری سیاسی بال نظامی کاهش یافت و فرماندهان میدانی خودمختاری تشخیصی گسترده‌تری کسب کردند.[۹۵]
حماس، همچون سلف خود اخوان المسلمین، اداره املاک وقفی غزه را بر عهده گرفت، موقوفه‌هایی که بیش از ۱۰٪ از کل املاک در نوار غزه را تشکیل می‌دهند، و شامل بیش از ۲۰۰۰ جریب زمین زراعی نگه داشته شده در صندوق‌های مذهبی، به همراه تعداد بی شماری مغازه، آپارتمان‌های اجاری و ساختمان‌های عمومی هستند.[۹۶]
تا سال ۲۰۱۱، بودجه حماس که محاسبه می‌شد در حدود ۷۰ میلیون دلار آمریکا باشد، تا حد حتی قابل توجه تری (۸۵٪) از منابع خارجی غیر فلسطینی تأمین می‌شد.[۹۷] در یک فهرست ضبط شده در سال ۲۰۰۴، تنها دو منبع اسرائیلی-فلسطینی وجود داشت در حالی که دیگر مشارکت کنندگان نهادهای کمک‌کننده در اردن، قطر، کویت، عربستان سعودی، بریتانیا، آلمان، آمریکا، امارات عربی متحده، ایتالیا و فرانسه بودند. بیشتر پول جمع‌آوری شده ناشی از منابعی بود که به آنچه حماس به عنوان کار خیریه اش برای فلسطینیان توصیف می‌کند کمک می‌کردند، اما سرمایه‌گذاری در حمایت از موضع ایدئولوژیک حماس نیز مؤثر است و کشورهای خلیج فارس و عربستان سعودی از این لحاظ نقش برجسته‌ای داشته‌اند. متیو لویت بر این اعتقاد است که حماس همچنین از کورپوریشن‌ها، سازمان‌های جنایی و شبکه‌های مالی که از ترور حمایت می‌کنند پول دریافت می‌کند.[۹۸] او همچنین حماس را به درگیر بودن در قاچاق سیگار و مواد مخدر، نقض حق نشر چندرسانه‌ای و کلاهبرداری کارت اعتباری متهم می‌کند.[۹۷] آمریکا، اسرائیل و اتحادیه اروپا بسیاری از خیریه‌ها و نهادهایی که پول را به حماس منتقل می‌کنند، مانند بنیاد امداد ارض مقدس را تعطیل کرده‌اند.[۹۹] گفته شده بین سال‌های ۱۹۹۲ و ۲۰۰۱, این گروه ۶٫۸ میلیون دلار از ۵۷ میلیون دلاری که جمع‌آوری کردند را در اختیار خیریه‌های فلسطینی گذاشتند. تا سال ۲۰۰۱، این گروه متهم بود که ۱۳ میلیون دلار به حماس داده است و کوتاهی پس از آن تعطیل شد.[۱۰۰]
در حدود نیمی از بودجه حماس تا میانه دهه ۲۰۰۰ از کشورهای خلیج فارس می‌آمد. در اوایل دهه ۲۰۰۰، عربستان سعودی که نیمی از بودجه ۵۰ میلیون دلاری حماس را تأمین می‌کرد،[۱۰۱] تحت فشار آمریکا بودجه خود را با سرکوب خیریه‌های اسلامی و انتقال پول کمک کنننده‌های خصوصی به حماس در سال ۲۰۰۴ نصف کرد،[۱۰۲] که تا سال ۲۰۰۶ به میزان شدیدی جریان پول به آن منطقه را کاهش داد. ایران و سوریه، در پی پیروزی حماس در انتخابات ۲۰۰۶، پیشگام شدند تا این کسری بودجه را پر کنند.[۱۰۳][۱۰۴] بودجه عربستان، که با طرف‌های ثالث از جمله مصر مورد مذاکره قرار گرفته بود، همچنان حامی حماس به عنوان یک گروه سنی بود ولی وقتی اتحادیه اروپا با تعلیق کمک مالی اش به نتیجه انتخابات پاسخ داد تصمیم گرفت به تشکیلات خودگردان، بازنده انتخابات، کمک بیشتری بکند.[۱۰۵] در جریان دهه ۱۹۸۰، ایران شروع به تأمین ۱۰٪ از بودجه حماس کرد، که سالانه آن را افزایش داد تا این که تا دهه ۱۹۹۰ ۴۰ میلیون دلار کمک کرد.[۱۰۱] تا اواخر دهه ۲۰۰۰، این کمک بالغ بر ۲۲ میلیون دلار، بیش از یک چهارم بودجه حماس بود. .[۱۰۲] بنا بر متیو لویت، ایران کمک مالی مستقیم به گروه‌های عملیاتی را به کمک به خیریه‌ها، ترجیح می‌داد و ویدئوی اثبات حملات را لازم می‌خواست.[۱۰۲][۱۰۶] گفته شده بسیاری از کمکهای ایران از مسیر حزب‌الله لبنان بوده است.[۱۰۲] پس از سال ۲۰۰۶, علاقمندی ایران به تأمین کسری بودجه ناشی از کم شدن بودجه تأمین شده از عربستان هم منعکس کننده تنش‌های ژئوپلیتیک بین این دو کشور بود، ایران با این که شیعه است داشت گروهی سنی که به‌طور سنتی در پیوند با پادشاهی سعودی بوده را حمایت می‌کرد.[۱۰۷] آمریکا تحریم‌هایی بر بانک صادرات ایران وضع کرد، و آن را به ارسال صدها میلیون به حماس متهم کرد.[۱۰۸] آمریکا ابراز نگرانی کرده که حماس از طریق سمپات‌های عرب تبار فلسطینی و لبنانی در ناحیه فوز دو لوآچو، منطقه مرز سه‌گانه آمریکای لاتین، که دیر زمانی است با تجارت اسلحه، قاچاق مواد مخدر، تولید کالاهای تقلبی، پولشویی و تقلب ارزی مرتبط دانسته می‌شود پول جمع‌آوری می‌کند. وزارت امور خارجه آمریکا اضافه کرده که اطلاعات تأیید شده از حضور عملیاتی حماس در آنجا ناکافی است.[۱۰۹] پس از سال ۲۰۰۹، تحریم‌ها علیه ایران تأمین بودجه را دشوار کرد، و حماس را مجبور کرد بر کمکهای مالی مذهبی افراد در کرانه باختری، قطر و عربستان سعودی تکیه کند. منابع مالی بالغ بر ده‌ها میلیون دلار جمع‌آوری شده از کشورهای خلیج فارس از طریق گذرگاه مرزی رفح منتقل شدند. این مبالغ برای پوشش هزینه‌های حکومت بر نوار و اداره گردان‌های القسام کافی نبودند و وقتی تنش‌ها با ایران بر سر حمایت از رئیس‌جمهور اسد در سوریه بالا گرفت، ایران کمک مالی‌اش به این حکومت را قطع کرد، و بودجه اش را به بال نظامی محدود کرد، که به معنای کاهش بودجه از ۱۵۰ میلیون دلار در سال ۲۰۱۲ به ۶۰ میلیون دلار در سال بعد از آن بود. در سال ۲۰۱۵ که حماس از نقش ایران در جنگ داخلی یمن انتقاد کرد، این میزان باز کاهش پیدا کرد.[۱۱۰]
در سال ۲۰۱۷، تشکیلات خودگردان فلسطین خود تحریم‌هایی علیه غزه وضع کرد، که از جمله حقوق هزاران تن از کارکنان تشکیلات خودگردان و نیز مساعدت‌های مالی به خانواده‌ها در نوار غزه را قطع کرد. تشکیلات خودگردان در ابتدا گفت به پرداخت هزینه برق و سوختی که اسرائیل به نوار غزه می‌دهد پایان می‌دهد، ولی پس از یک سال تا حدی از آن عقب‌نشینی کرد.[۱۱۱] حکومت اسرائیل گذاشته میلیون‌ها دلار از قطر به‌طور مرتب از طریق اسرائیل به حماس برسد، تا جایگزین میلیون‌ها دلاری شود که تشکیلات خودگردان انتقال آنها به حماس را متوقف کرده. بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسرائیل توضیح داده که اجازه دادن به عبور پول از طریق اسرائیل به این معناست که نمی‌تواند برای تروریسم هزینه شود، و گفته: «حالا که ما نظارت می‌کنیم، می‌دانیم به امور بشردوستانه می‌رود.»[۱۱۲]
اسرائیل، آمریکا، کانادا، بریتانیا، استرالیا، ژاپن و اتحادیه اروپا حماس را گروهی تروریستی می‌دانند.[۱۱۳] نیوزیلند و پاراگوئه فقط شاخه نظامی حماس یعنی گردان‌های عزالدین قسام را در فهرست گروه‌های تروریستی خود قرار داده‌اند. فعالیت آنها از سال ۱۹۹۹ در اردن هم غیرقانونی اعلام شد.[۱۱۴] هرچند در سال ۲۰۱۲ دیداری بین خالد مشعل رئیس دفتر سیاسی حماس و ملک عبدالله اردن با وساطت ولیعهد قطر انجام شد اما باز هم دولت اردن اجازه ادامه فعالیت حماس را صادر نکرد.[۱۱۵]
در دسامبر سال ۲۰۱۴ میلادی، بنا به حکم دادگاه حقوق بشر اروپا، نام حماس که تا پیش از این در فهرست سازمان‌های تروریستی این اتحادیه قرار داشت، از این فهرست حذف شد، با این وجود تحریم‌ها علیه آن لغو نشدند. این دادگاه اعلام کرد که گنجاندن حماس در فهرست سازمان‌های تروریستی با معیارهای اروپا هم‌خوانی نداشته است و در حکم قبلی شواهد و مدارک محکمه‌پسندی ارائه نشده بوده، بلکه تصمیم‌گیری بر اساس منابعی ضعیف‌تر از جمله اطلاعات موجود در اینترنت گرفته‌شده بوده است. با این وجود این حکم برای دولت‌های عضو اتحادیه اروپا الزام‌آور نیست و کشورهایی مانند بریتانیا و آلمان ممکن است این گروه را از فهرست سازمان‌های تروریستی خود خارج نکنند.[۱۱۶]
در ۱۷ فوریه ۲۰۲۲ استرالیا کلیت حماس را در فهرست سازمان‌های تروریستی قرار داد.[۱۱۷]
حماس یکی از احزاب سیاسی مهم فلسطین است. آنها اگرچه پیمان‌های اسلو را قبول ندارد اما با تشکیلات خودگردان فلسطین همکاری کرده، وارد مهم‌ترین نهادهای وابسته به آن شده است. آنها معتقدند که حضور در این حکومت خودگردان لزوماً به معنای پذیرش پیمان‌های موجب ایجاد آن نیست. حماس در سال ۲۰۰۶ با پیروزی در انتخابات شورای قانونگذاری فلسطین و کسب ۷۵ کرسی از ۱۲۸ کرسی مجلس به حزب حاکم مجلس قانونگذاری فلسطین تبدیل شدند و اسماعیل هنیه از رهبران حماس به عنوان نخست‌وزیر تشکیلات خودگردان فلسطین معرفی شد.[نیازمند منبع]
موقعیت جدید حماس در رأس حکومت خودگردان این سازمان را به وضعیت تازه‌ای روبرو کرد. این اتفاق باعث شد تا اسرائیل، ایالات متحده آمریکا، اتحادیه اروپا، اتحادیه عرب و بسیاری از کشورهای دیگر که عمده بودجهٔ دولت خودگردان را تأمین می‌کنند، ادامه کمکهای خود را به تغییر بندهایی از منشور حماس که در آن خواهان نابودی اسرائیل شده و شناسایی این کشور از سوی این سازمان موکول کردند. حماس این درخواست‌ها را نپذیرفت و سعی کرد منابع مالی مورد نیاز برای اداره دولت را با کمک متحدان سنتی خود تأمین کند.[نیازمند منبع]
اختلافات حماس با دیگر گروه‌های فلسطینی به ویژه جنبش فتح شدت گرفته و یک سال بعد در تابستان ۲۰۰۷ به یک جنگ تمام عیار تبدیل شد. جنگ داخلی فلسطین باعث تجزیه فلسطین به دو منطقه شد. حماس در این نبرد غزه پیروز شده و کنترل کامل نوار غزه را به دست گرفت اما در کرانه باختری شکست خورده و فعالیت آن در این منطقه غیرقانونی اعلام شد.[۱۱۸]
جمهوری اسلامی ایران این گروه را به رسمیت شناخته و علناً از آن جانبداری و حمایت معنوی و تسلیحاتی می‌کند و کمکهای مالی فراوانی را به این گروه اهدا کرده است.[۱۱۹][۱۲۰] در پی درگیری‌های گستردهٔ ژوئن ۲۰۰۷، که میان گروه شبه‌نظامی حماس و گروه رقیب آن، فتح (سازمان) در سرزمینهای فلسطینی رخ داد و در پی بدست‌گیری قدرت در نوار غزه توسط گروه حماس و عملکردهای این گروه در حمله به پایگاه‌ها و رهبران جنبش فتح در سرزمینهای فلسطین مقامات امنیتی فلسطینی از جناح فتح و همچنین برخی کشورهای عربی منطقه خاورمیانه، حکومت ایران را متهم به نقش داشتن در «آموزش نظامی شبه نظامیان حماس در به دست گرفتن کنترل نوار غزه و همچنین کمکهای مالی» به این گروه معرفی کردند.[۱۲۱][۱۲۲]
این در حالی است که منوچهر متکی، وزیر پیشین امور خارجه در مصاحبه‌ای مطبوعاتی در قطر این اتهامات را رد کرد و مدعی شد که ایران تنها از گروه حماس، «حمایت معنوی» می‌کند.[۱۲۲]
با وجود تکذیب دولت ایران، یک مقام حماس در گفتگو با روزنامه تایمز لندن آموزش شبه نظامیان حماس در ایران و توسط سپاه پاسداران را تأیید کرد. وی گفت که ۳۰۰ تن از نیروهای حماس برای طی دوره‌های آموزشی مخفیانه به ایران اعزام شده‌اند. به گفته وی از هنگام آغاز درگیری‌ها تاکنون هفت گروه برای طی دوره‌های شش‌ماهه به ایران اعزام شده‌اند. این فرمانده ارشد گفت: «ایران مادر ما بوده و به ما اطلاعات و تجهیزات نظامی داده و به لحاظ مالی از ما حمایت می‌کند.»[۱۲۳][۱۲۴]
ولی روابط خوب ایران با جنبش حماس با شروع بهار عربی از بین رفته است. با شروع جنگ داخلی سوریه، ایران با رهبران حماس اختلاف نظر اساسی پیدا کرده و هردو طرف تمایل کمتری برای همکاری‌های دوجانبه از خود نشان می‌دهند. این سردی روابط علی‌رغم حمایت ایران از جنبش حماس در جنگ عملیات ستون دفاعی پابرجا ماند.[۱۲۵] از دیگر مهم‌ترین دلایل می‌توان به روی کار آمدن دولت اخوان المسلمینی در مصر به رهبری محمد مرسی اشاره کرد که موجب شد حماس، برادران سنی خود را به برادران شیعه ترجیح دهد. اما حکومت مرسی در مصر تنها یک سال دوام آورد و بعد از کودتای مصر و سقوط اخوانی‌ها در مصر، حماس که اصلی‌ترین حامی خود را از دست داده بود و به دلیل تیره کردن روابط خود با حکومت ایران در سال‌های اخیر، خود را در تنگنای شدید می‌دید، در صدد تجدید برقراری روابط با ایران برآمد.[۱۲۶]
در تیرماه ۱۳۹۸ علی خامنه‌ای در دیدار با رهبران حماس در تهران گفت: «در سال‌های نه چندان دور، فلسطینی‌ها با سنگ مبارزه می‌کردند، اما امروز به جای سنگ، مجهز به موشک‌های نقطه‌زن هستند و این، یعنی احساس پیشرفت».[۱۲۷]
محمود الزهار، وزیر خارجه پیشین و عضو ارشد کادر رهبری حماس، در گفت‌وگو با العالم[۱۲۸] گفت: در دیدار سال ۲۰۰۶ با قاسم سلیمانی در تهران، «مشکل اساسی حقوق کارمندان و خدمات اجتماعی و کمکهای دیگر» به مردم غزه را توضیح دادم و «حاج قاسم فوراً درخواست ما را پاسخ داد به‌گونه‌ای که روز بعد که پایان سفر بود، ۲۲ میلیون دلار[۱۲۶] در چمدان‌های فرودگاه (تهران) دیدم».[۱۲۹] الزهار همچنین گفت: «قرار بود مبلغ بیشتری پرداخت شود اما (هیئت حماس) ۹ نفره بود و نمی‌توانستیم بیش از این حمل کنیم زیرا هر چمدان ۴۰ کیلوگرم گنجایش داشت».[۱۲۹][۱۳۰][۱۳۱][۱۳۲]
زیاد نخاله در ویدئویی که شامگاه پنجشنبه، اول خرداد ۱۳۹۹، در اکانت توییتر قاسم سلیمانی منتشر شد، می‌گوید قاسم سلیمانی برای ارسال سلاح به غزه به چند کشور سفر کرده است. دبیرکل جنبش جهاد اسلامی فلسطین گفته است قاسم سلیمانی «شخصاً» یک عملیات پیچیده برای ارسال سلاح به غزه را مدیریت کرده است.[۱۳۳]
وی همچنین در مصاحبه روز پنجشنبه ۱۱ دی ماه ۱۳۹۹، با شبکه العالم تأکید کرد که قاسم سلیمانی تمامی امکانات جمهوری اسلامی ایران را برای رساندن سلاح به غزه به کار گرفت، و موضوع آموزش نیروهای حاضر در غزه برای استفاده از موشک‌های دوربرد را مطرح کرد و گفت به همین دلیل است که امروز هزاران موشک و کارگاه‌های ساخت خمپاره و آرپی‌جی در نوار غزه وجود دارد که به شکل شبانه‌روزی فعالیت می‌کنند.[۱۳۴]
اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی حماس، ساعاتی پس از اعلام آتش‌بس بین اسرائیل و غزه پس از جنگ ۱۱ روزه در سال ۲۰۲۱، از کمک «مالی و تسلیحاتی» جمهوری اسلامی ایران به گروه‌های فلسطینی تشکر کرد.[۱۳۵][۱۳۶] همچنین، وی، یک‌شنبه ۱۲ دی ۱۴۰۰ (۲ ژانویه ۲۰۲۱)، در گفت‌وگو با شبکه عربی الجزیره، اظهار داشت جمهوری اسلامی ایران ۷۰ میلیون دلار به این جنبش فلسطینی پول داد تا «قوای بازدارندگی» خود را در برابر اسرائیل بسازد و راکت‌هایی که نیروهای حماس در باریکه غزه تولید کردند، بخشی از این «توان راهبردی» است.[۱۳۷]
در سال ۲۰۰۸ میلادی احمد ابوالغیط وزیر خارجه مصر در دولت حسنی مبارک، ضمن اعلام اینکه مصر هرگز سیطره حماس بر نوار غزه را به رسمیت نمی‌شناسد، مقاومت حماس را مضحک خواند وحملات موشکی حماس به اسرائیل را فرصتی برای حمله اسرائیل به فلسطین قلمداد کرد.[۱۳۸] دولت مصر همچنین تدابیر امنیتی گسترده‌ای رابرای کنترل مرزهای خود در طول نوار غزه برای جلوگیری از قاچاق اسلحه از مصر به سرزمینهای تحت سیطره حماس در نظر گرفته است.[۱۳۹][۱۴۰][۱۴۱]
اما با وقوع انقلاب مصر در سال ۲۰۱۱ و سقوط حکومت حسنی مبارک و به قدرت رسیدن اخوان‌المسلمین، دیدگاه سیاستمداران جدید مصر متفاوت از حکومت قبل بود و آنها در صدد نزدیکی به مردم نوار غزه و جنبش حماس برآمدند. این امر با استقبال رهبران حماس روبرو شد و روابط دوجانبه بیش از پیش تقویت شد.[۱۴۲][۱۴۳]
پس از برکناری حکومت اخوان‌المسلمین، خشونت‌ها در مصر گسترش یافت و صدها نفر از جمله نظامیان مصری کشته و زخمی‌شدند و به اموال عمومی خسارت‌های زیادی وارد شد. در پی این رویدادها دادستانی مصر، حماس را به مشارکت با نیروهای اخوان المسلمین برای برنامه‌ریزی‌های تروریستی متهم کرد. در اواخر ژانویه و اوایل فوریهٔ ۲۰۱۵ دادگاهی در مصر، شاخهٔ نظامی جنبش فلسطینی حماس با عنوان گردان‌های عزالدین قسام را در فهرست گروه‌های تروریستی قرار داد و آن را تحریم کرد. این حکم اولین حکم یک کشور عربی یا اسلامی بود که در آن گردان‌های عزالدین قسام تروریستی نامیده شدند. در پی این حکم هرنوع فعالیت شاخهٔ نظامی حماس در مصر ممنوع شد و احتمال دستگیری نیروهای ساکن مصر افزایش یافت. حماس در واکنش به این حکم، آن را به شدت محکوم کرد.[۱۴۴][۱۴۵]
حماس با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که در یمن از «گزینه‌های دموکراتیک مردم» و «مشروعیت سیاسی» حمایت می‌کند. محمود الزهار گفت: «حماس با مداخلات خارجی در امور داخلی یمن مخالف است و در عین حال اقدام شورشیان حوثی علیه دولت منصور هادی را تأیید نمی‌کند. ما به مشروعیت سیاسی احترام می‌گذاریم. آنچه در یمن اتفاق افتاد مغایر مشروعیت بود. یمن انتخابات برگزار کرده بود، انتخاباتی منصفانه که نتیجه‌اش پذیرفته شده بود. نهاد ریاست جمهوری و ارگان‌های دولتی دیگر تأسیس شده بودند. اما چیزی که اتفاق افتاد خلاف این روند بود؛ بنابراین ما از مشروعیت سیاسی حمایت می‌کنیم، حالا این موضع حمایت از ائتلاف (عرب) قلمداد شود یا نه. در هر صورت ما خواهان حل مسالمت آمیز مسائل یمن هستیم.»[۱۴۶] چند روز بعد جنبش مقاومت اسلامی فلسطین «حماس» ضمن اعلام حمایت قاطع از حمله نظامی علیه یمن افزود، برخی اخبار مبنی بر اختلافات داخلی دربارهٔ این موضع حماس صحت ندارد. این جنبش هرگونه اختلافات داخلی پیرامون حمایت از تجاوز نظامی عربستان و متحدانش علیه یمن را تکذیب و بر همراه بودن این جنبش با عملیات عربستان علیه حوثی‌های یمن تأکید کرد. «سامی ابوزهری» سخنگوی حماس گفت: برخی گمانه‌زنی‌ها پیرامون اختلافات داخلی حماس در قبال عملیات «توفان قاطع» صحت ندارد و آنچه روزنامه‌های مصری در این خصوص منتشر کرده‌اند، کذب محض است.[۱۴۷] پس از آن حوثی‌های یمن و حماس به حمایت از یکدیگر پرداختند به‌طور ی که در درگیری ۲۰۲۳ میان حماس و اسرائیلی حوثی‌های یمن در حمایت از حماس، به ناو آمریکایی USS Carney موشک شلیک کردند.[۱۴۸]
پس از پیروزی حماس در انتخابات، اتحادیه اروپا اعلام کرد تنها در صورتی کمکهای خود به ارزش چند صد میلیون دلار به فلسطین را ادامه خواهد داد که حماس اسرائیل را به رسمیت بشناسد، خشونت‌ها را پایان دهد، و توافقات دولت‌های قبل را بپذیرد.[۱۴۹]
واشینگتن - در تاریخ ۱۴ نوامبر ۲۰۲۳، دفتر کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه داری ایالات متحده آمریکا (OFAC) سومین دور تحریم‌های خود را علیه افراد و نهادهای وابسته به حماس از زمان حملات تروریستی حماس در ۷ اکتبر به اسرائیل اعمال کرد. این اقدام مقامات کلیدی حماس و مکانیسم‌هایی را که جمهوری اسلامی ایران از طریق آنها از حماس و جهاد اسلامی فلسطین (PIJ) حمایت می‌کند، مشخص می‌کند. نام‌گذاری‌های امروزی با اقدام بریتانیا هماهنگ شده و با هدف محافظت از سیستم مالی بین‌المللی در برابر سوء استفاده از سوی حماس و توانمندسازان آن است. وزارت امور خارجه ایالات متحده به‌طور همزمان یک رهبر شاخه نظامی جهاد اسلامی فلسطین را تعیین می‌کند.
جنت یلن، وزیر خزانه داری آمریکا گفت: «ایالات متحده به همکاری با شرکای خود از جمله بریتانیا ادامه خواهد داد تا حماس برای جمع‌آوری و استفاده از بودجه برای انجام جنایات خود محروم شود». «اقدامات حماس باعث رنج و عذاب عظیمی‌شده و نشان داده است که تروریسم به صورت مجزا رخ نمی‌دهد. ما همراه با شرکای خود قاطعانه به سمت تخریب زیرساخت‌های مالی حماس، قطع منابع مالی خارجی و مسدود کردن کانال‌های مالی جدیدی که به دنبال تأمین مالی اقدامات شنیع خود هستند، حرکت می‌کنیم.»
این اقدام بر اساس تعیین‌های اخیر وزارت خزانه داری ایالات متحده آمریکا در ۲۷ و ۱۸ اکتبر از عوامل و تسهیلگران مالی حماس، و همچنین تعیین مقامات و شرکت‌های دخیل در مدیریت سبد سرمایه‌گذاری مخفی بین‌المللی حماس در مه ۲۰۲۲ است. این افراد بر اساس فرمان اجرایی (E.O.) 13224 اصلاح شده تعیین شده‌اند که گروه‌های تروریستی و حامیان آنها را هدف قرار می‌دهد.[۱۵۰]
پس از پیروزی حماس در انتخابات سال ۲۰۰۶ درگیری‌های مسلحانه بین گروه فتح و حماس افزایش پیدا کرد به‌طوری‌که تا سال ۲۰۰۷ صدها فلسطینی در درگیری‌های خیابانی دوطرف درگیری کشته شدند.[۱۵۱] در سال ۱۳۹۰ حماس با فتح برای تشکیل دولت وحدت ملی توافق کردند. اسراییل این توافق را محکوم کرد.[۱۵۲] این دو گروه بار دیگر در سال ۱۳۹۳ برای تشکیل دولت وحدت ملی به توافق رسیدند.[۱۵۳]
در سال ۲۰۰۶ اسماعیل هنیه رهبر حماس پس از شرکت در یک گردهمایی مردمی به صورت سپر انسانی برای جلوگیری از بمباران خانه یکی از اعضای کمیته مقاومت مردمی فلسطین در غزه، اعلام کرد که این اقدام اولین گام برای حفاظت از خانه‌ها و فرزندانمان است.[۱۵۴] در سال ۲۰۰۶حماس از گروهی از زنان فلسطینی خواسته بود که به مسجدی بروند که تحت محاصره نیروهای اسرائیلی بود و اعضای حماس در آن پناه گرفته بودند، اسرائیل این اقدام را استفاده از سپر انسانی خواند.[۱۵۵]
حماس با کمک‌گرفتن از پشت بام مناطق مسکونی و غیرنظامی و استقرار مواضع موشکی خود در نزدیکی بیمارستان‌ها و مدارس، شهرک‌های اسرائیلی را بمباران می‌کند؛ تا در صورت تلافی اسرائیل، آمار کشته شده‌های غیرنظامی فلسطینی بالاتر برود و از آن به شکل تبلیغی استفاده کند.[۱۵۶]
حملات راکت‌های حماس به اسرائیل از سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۱ منجر به کشته شدن ۴۴ نفر شده است[۱۵۷] در درگیری‌های آغاز شده از هشت ژوئیه ۲۰۱۴ تا ۲۱ ژوئیه همین سال ۷۶ درصد کشته شدگان فلسطینی در نوار غزه غیر نظامیان بوده‌اند. ۶ درصد کشته شدگان اسرائیلی را نیز غیرنظامیان تشکیل داده‌اند.[نیازمند منبع]
دیدبان حقوق بشر در سال ۲۰۰۲ خواستار مجازات اعضای حماس در دادگاه کیفری، «برای جنایات علیه بشریت» شد.[۱۵۸]
در پی اعلام تشکیل «امارات اسلامی» در نوار غزه توسط عبداللطیف موسی، رهبر یک سازمان اسلامگرای نزدیک به القاعده بنام جند انصارالاسلام در تاریخ ۱۴ اوت ۲۰۰۹ میلادی، درگیری‌های گسترده‌ای میان طرفداران گروه جند انصارالاسلام و شبه‌نظامیان عضو گروه حماس درگرفت. با حمله شبه‌نظامیان حماس به مسجد ابن تیمیه که طرفداران عبداللطیف موسی در آن سنگر گرفته بودند، ده‌ها تن کشته و زخمی‌شدند.[۱۱۸][۱۵۹][۱۶۰]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
