From Wikipedia, the free encyclopedia
یونجه (نام علمی: Medicago sativa) گیاهی پایا از خانوادهٔ باقلاییان است. این گیاه، در بسیاری از کشورهای جهان، به‌عنوان یک محصول علوفه‌ای مهم، کِشت شده و برای چرا و به‌صورت یونجه خشک، سیلاژ و همچنین در تولید کود سبز، مورد استفاده است.
| یونجه | |
|---|---|
 | |
| Medicago sativa[1] | |
رده‌بندی علمی  | |
| فرمانرو: | گیاهان |
| کلاد: | نهان‌دانگان |
| کلاد: | دولپه‌ای‌های نو |
| راسته: | باقلاسانان |
| تیره: | باقلاییان |
| سرده: | سرده ی یونجه |
| Section: | M. sect. Medicago |
| گونه: | M. sativa |
| نام دوبخشی | |
| Medicago sativa | |
| زیرگونه‌ها | |
| |
یونجه، بومی مناطق معتدل است و دست‌کم از دورهٔ یونان و روم باستان، برای تغذیهٔ دام‌ها، کِشت می‌شده است.
این گیاه از دولپه‌ای‌ها و گیاهان گلدار است و در راستهٔ باقلاسانان و خانوادهٔ باقلاییان طبقه‌بندی شده است. انواع و واریته‌ها و نژادهای مختلف یونجه متعلق به سردهٔ یونجه هستند.[3] انواع مختلفی از یونجه در مناطق مختلف کشت می‌شود. برخی از آن‌ها عبارت هستند از:
یونجه گیاهی پایا یا دائمی است که ریشه‌ای راست و مستقیم دارد و به موازات پیدایش ریشهٔ اولیه، قسمت هیپوکوتیل در زیر سطح خاک قرار می‌گیرد و با طویل شدن زیر لپه باعث جوانه زدن و خارج شدن از سطح خاک می‌شود. یونجه جوانه زده در این موقع نسبت به آب بیش از اندازه، کمبود آب، شوری خاک یا سله بستن سطح خاک حساسیت خاصی نشان می‌دهد. چنانچه در این موقع سطح خاک سله ببندد، زیر لپه یونجه که به صورت قوسی در زیر سطح خاک قرار گرفته است نمی‌تواند به سهولت سطح خاک را بشکافد و از آن خارج شود چنانچه زیر لپه یونجه بتواند از سطح خاک خارج گردد در این موقع، یونجهٔ جوانه‌زده فقط دارای دو لپه یا کوتیلدون است که به‌صورت برگ‌های متورم به‌نظر می‌آیند. این برگ اولیه ساده و معمولاً قلبی‌شکل است و شباهتی با برگ‌های اصلی یونجه ندارد. بعد از گذشت مدتی، نخستین برگ مرکب سه برگچه‌ای یونجه به‌وجود می‌آید که به تدریج با ادامهٔ رشد و نمو، سایر برگ‌های مرکب نیز تشکیل می‌شوند. گیاه یونجه علاوه بر ریشهٔ راست و مستقیم اولیه، ریشه‌های جانبی نیز دارد که از سلول‌های حاشیهٔ استوانهٔ مرکزی ریشهٔ اصلی سرچشمه می‌گیرد. عامل موفقیت یونجه در مقاومت به بسیاری از عوامل نامساعد و همچنین استفاده از مواد غذایی از خاک، برخورداری از یک ریشهٔ قوی است.[4] ارتفاع آن تا یک متر می‌رسد برگ‌های آن دارای سه برگچه است. برگچه‌ها، نوک‌تیز، سبز رنگ و بیضی‌شکل هستند. گل‌های یونجه به‌شکل سبز و به‌رنگ بنفش تیره یا آبی روشن است. میوهٔ یونجه مانند صدف بوده و دانهٔ داخل میوه، مانند لوبیا ولی کوچک‌تر از آن است.
در مناطقی که دارای زمستان‌های معتدل هستند بهتر است یونجه را در پاییز کاشت که قبل از این که سرما رشد آن را متوقف کند گیاه بتواند مستقر شود؛ و در مناطقی که دارای زمستان‌های سرد هستند گیاه باید در بهار کشت شود و کشت آن باید زود انجام شود تا قبل از شروع گرمای تابستانه گیاه مستقر شود. کاشت یونجه با بذر کار بر کاشت با دست ترجیح دارد؛ و فاصلهٔ بین ردیف‌ها ۱۴۰–۱۵۰ سانتی‌متر و عمق کاشت ۱–۳ سانتی‌متر در نظر گرفته شده.
از علف‌های هرز یونجه گیاه سس است که بسیار خطرناک است و می‌تواند کل منطقه را آلوده کند و می‌توان با نفت یا علف کش‌های تماسی یا سوزاندن آن را کنترل نمود.
مقدار آب مورد نیاز یونجه در سال تقریباً ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ میلی‌متر است.
در تناوب یونجه برای گیاهی که بعد از خودش کاشته می‌شود بسیار سودمند است. (به علت داشتن گره در ریشهٔ گیاه و فعالیت ریبزوبیوم تثبیت‌کننده نیتروژن)
رنگ رشته‌های گیاه سس نارنجی مایل به زرد است. مهم‌ترین میزبان آن یونجه است. سس نه تنها طعم یونجه را به عنوان علوفه نامطلوب می‌سازد بلکه آن را تا حدی نیز سمی می‌نماید. در صورت کنترل ننمودن آن محصول از نظر کمی و کیفی کاهش یافته و عمر مزرعه کوتاه می‌شود. میزبان‌های دیگر این سس عبارت‌اند از: چغندرقند، بعضی از گیاهان جالیزی، شبدر قرمز، نخود و تاک انگور
بررسی و آزمایش اثر چند علفکش بر روی علف‌های هرز یونجه در آذربایجان‌شرقی در دو منطقه محل اجرای طرح (مراغه - بستان‌آباد) نشان داده است که استفاده از علفکش‌های بنتازون ۳ و ۲/۵ لیتر در هکتار، متری بوزین ۷۰۰–۱۰۰۰ گرم در هکتار نسبت به شاهد بدون وجین اختلاف معنی‌داری داشته از نظر تأثیر بر روی علف‌های هرز پهن‌برگ در یک سطح آماری قرار گرفتند. علفکش‌های متری بوزین ۱۰۰۰ و ۷۰۰ گرم در هکتار، هالوکسی فوپ اتیل ۲ لیتر در هکتار، فلوآزیفوپ بوتیل ۲ لیتر نسبت به شاهد بدون وجین اختلاف معنی‌داری داشته و از نظر تأثیر بر روی علف‌های هرز باریک برگ در یک سطح واقع شده‌اند.
یونجه سرشار از ویتامین‌های A,C،E,K و همچنین دارای آمیلاز است که آنزیم مخصوص هضم مواد نشاسته‌ای می‌باشد.
آنزیم‌های بسیاری در یونجه یافت می‌شود به‌عنوان مثال می‌توان از امولسیون، اینورتاز، و پکتیاز نام برد. یونجه دارای حدود ۲۰٪پروتئین می‌باشد آمینواسیدهای موجود در پروتئین‌های یونجه عبارت‌اند از:
لیزین، آرژینین، هیستیدین، آدنین، فنیل‌آلانین، آسپاراژین و سیستین. یونجه دارای اسید فسفریک نیز هست. یونجه همچنین دارای منیزیوم، آهن و مقدار جزئی ارسنیک و سیلیس است؛ بنابراین یونجه از نظر مواد غذایی بسیار قوی است و غذای خوبی برای انسان و حیوانات است.
مقدار قابل ملاحظه‌ای ویتامین A , B6,D,E,C ,K و مواد معدنی پتاسیم کلسیم فسفر و منیزیم می‌باشد.
| ارزش غذایی به ازای هر ۱۰۰ گرم (۳٫۵ اونس) | |
|---|---|
| انرژی | ۹۶ کیلوژول (۲۳ کیلوکالری) |
2.1 g | |
| فیبر خوراکی | 1.9 g |
0.7 g | |
4 g | |
| ویتامین‌ها | درصد ارزش روزانه |
| ویتامین (B۱) | ۷٪ ۰٫۰۷۶ میلی‌گرم |
| (B۲) | ۱۱٪ ۰٫۱۲۶ میلی‌گرم |
| نیاسین (B۳) | ۳٪ ۰٫۴۸۱ میلی‌گرم |
| پانتوتنیک اسید (B۵) | ۱۱٪ ۰٫۵۶۳ میلی‌گرم |
| ویتامین ب۶ | ۳٪ ۰٫۰۳۴ میلی‌گرم |
| فولیک (B۹) | ۹٪ ۳۶ میکروگرم |
| ویتامین ث | ۱۰٪ ۸٫۲ میلی‌گرم |
| ویتامین کا | ۲۹٪ ۳۰٫۵ میکروگرم |
| مواد معدنی | مقدار درصد ارزش روزانه |
| کلسیم | ۳٪ ۳۲ میلی‌گرم |
| آهن | ۷٪ ۰٫۹۶ میلی‌گرم |
| منیزیم | ۸٪ ۲۷ میلی‌گرم |
| منگنز | ۹٪ ۰٫۱۸۸ میلی‌گرم |
| فسفر | ۱۰٪ ۷۰ میلی‌گرم |
| پتاسیم | ۲٪ ۷۹ میلی‌گرم |
| سدیم | ۰٪ ۶ میلی‌گرم |
| روی | ۱۰٪ ۰٫۹۲ میلی‌گرم |
| |
| †درصدهای تقریبی ارائه شده برای افراد بزرگسال از روی مرجع مصرف رژیم غذایی هستند. منبع: مرکز داده غذای وزارت کشاورزی آمریکا | |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
