![cover image](https://wikiwandv2-19431.kxcdn.com/_next/image?url=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f2/Tsar_Bomba_Revised.jpg/640px-Tsar_Bomba_Revised.jpg&w=640&q=50)
بمب تزار
قوی ترین بمب هیدروژنی / From Wikipedia, the free encyclopedia
بمب تزار (به روسی: Царь-бомба) نام مستعار بمب هیدروژنی(به فارسی: بمب گرماهستهای) نوعی بمب هستهای AN602 و قویترین بمب اتمی آزمایش شده تاکنون در تاریخ بشر است. این سلاح به نامهای Kuz`kina Mat`(به روسی: Кузькина мать، مادر کوزکا) نیز شناخته شدهاست.
آاِن ۶۰۲ (AN602) | |
---|---|
![]() | |
نوع | سلاح گرما-هستهای(هیدروژنی) |
خاستگاه | اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی |
تاریخچه خدمت | |
خدمت | اتحاد جماهیر شوروی |
استفادهشده توسط | اتحاد جماهیر شوروی(آزمایش جنگافزار هستهای) |
جنگها | جنگ سرد |
تاریخچه تولید | |
طراح | یوری بریسوویچ خاریتون، آندره ساخاروف، ویکتور آدامسکی، یوری بابایف، یوری اسمیرنوف و یوری تروتنو |
تاریخ طراحی | از ۱۹۵۵ |
سازنده | اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی |
تاریخ تولید | ۱۹۵۵-۱۹۶۱ |
تعداد ساختهشده | ۱ عدد عملیاتی (بعلاوه ۲ پیشنمونه یا ماکت) |
گونهها | سلاح گرماهسته ای |
ویژگیها | |
وزن | ۲۷۰۰۰ کیلوگرم-(۲۷ تُن) |
طول | ۸ متر |
قطر | ۲.۱ متر(متوسط) |
خدمه | ۹ نفر(در هواپیمای بمب افکن) |
پوکه | معادل ۵۰ مگاتن تیانتی |
قدرت انفجار | ۵۰ مگاتن |
دقت | ۹۰ متر با مرکز خواسته شده اختلاف(کم) |
بمب تزار در اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی توسط گروهی از فیزیکدانان هستهای به رهبری ایگور کورچاتوف،[1] عضو انجمن علمی آکادمی علوم اتحاد جماهیر شوروی توسعه یافت.[2] از نظر تئوری اگر بمب شامل لایه تمپر [3][4] اورانیوم-۲۳۸[3] باشد بازدهی آن بیش از ۱۰۰ مگاتن تیانتی است اما در فاز عملیاتی بجهت کاهش ریزش ذرات رادیواکتیو، کم کردن تشعشعات و همچنین ایجاد زمان کافی برای خروج بمبافکن از منطقه، از لایه تمپر سرب استفاده گردید.[3] این عملکرد یکی از موفقترین تلاشها برای کاهش ذرات رادیواکتیو بود و این بمب یکی از پاکترین بمبهای هستهای از نظر ذرات خطرناک رادیواکتیو میباشد که تاکنون ساخته شدهاست. تنها یک بمب از این نوع ساخته و در تاریخ ۳۰ اکتبر سال ۱۹۶۱ در مجمعالجزایر نوایا زملیا در نزدیکی قطب شمال و تقریبا کشورهای سوئد و فنلاند آزمایش شد.[5]امواج حاصل از انفجار آن سه بار دور زمین را طی کرد! و در فنلاند شیشه خانهها را شکست. موجودات زنده تا شعاع ۱۰۰ کیلومتری محل انفجار تبدیل به بخاکستر و نابود شدند.خوشبختانه برگشت موج انفجار شعلههای تخریبی به سمت زمین را خنثی نموده و از ایجاد گودال جلوگیری نمود، قدرت تخریب مؤثر ۵۰۰ کیلومتر (تخریب ۱۰۰ درصد) و ارتفاع قارچ ایجاد شده از انفجار ۶۸ کیلومتر. این بمب به وسیله یک فروند بمب افکن توپولوف ۹۵ پرتاب شده، برای اینکه بمب افکن بتواند از محل دور شود چتر ۸۰۰ کیلوگرمی به بمب وصل شد و در فاصله ۴۰۰۰ تا ۳۵۰۰ متری از زمین منفجر شد. تا قبل از فروپاشی شوروی کسی قدرت واقعی این بمب را نمیدانست و حدود ۵۸ مگاتن تخمین زده میشد، ولی پس از فروپاشی، دولت روسیه قدرت آن را معادل ۵۰ مگاتن TNT اعلام کرد. روسها این بمب را در سال ۱۹۶۱ برای اثبات قدرت و فناوری برتر خود به حریف آمریکایی ساختند و پروژه ساخت آن از ژوئیه همان سال با درخواست شخص نیکیتا خروشچف آغاز شد. ابتدا قرار بود بمب ۱۰۰ مگاتن قدرت انفجاری داشته باشد که به علت نگرانی از انتشار پرتوهای رادیواکتیو و نزدیکی محل انفجار به سواحل شوروی، آن را به نصف یعنی ۵۰ مگاتن کاهش دادند. در ساعت ۱۱:۳۲ دقیقه صبح هواپیما بمب را پرتاب کرد. بمبی که ۲۷ تن وزن، ۸ متر طول و ۲ متر قطر داشت! یک چتر ۸۰۰ کیلوگرمی هم به بمب وصل شده بود تا باعث کند شدن سرعت سقوط بمب به هدف شود که به هواپیما فرصت کافی برای فرار از منطقه را میداد. اما قدرت انفجار بقدری زیاد بود که بمبافکن را در فاصله ۱۵۷ کیلومتری از محل انفجار به فاصله یک کیلومتر دورتر پرتاب کرد. بمب از ارتفاع ۴۰۰۰ متری رها و در ارتفاع ۳۵۰۰ متری منفجر شد. بعد از انفجار قارچی اتمی تشکیل شد که ۶۴ کیلومتر ارتفاع و ۴۰ کیلومتر عرض داشت و تا ۱۰۰۰ کیلومتری با چشم غیر مسلح قابل مشاهده بود. بعد از این آزمایش میتوان گفت مقامات غربی را ترس فرا گرفت و این اقدام شوروی با واکنشهای مختلف از سوی دولتهای غربی روبرو شد. کارشناسان آمریکایی قدرت انفجار را ۵۷ مگاتن تخمین زده بودند که بعدها در سال ۱۹۹۱ توسط روسیه اعلام شد که قدرت بمب ۵۰ مگاتن بودهاست. نمونههای باقیمانده از روکش بمب در موزه تسلیحات هستهای روسیه، ساروف (آرزاماس-۱۶)، و موزه تسلیحات هستهای و مؤسسه تحقیقات فنی فیزیک روسیه، سنژینسک (چلیابینسک-۷۰)، نگهداری میشود. این آزمایش که در ۳۰ اکتبر ۱۹۶۱ انجام شد، اصول طراحی جدید را برای بمب های گرما هستهای با بازده بالا تأیید کرد، و همانطور که در گزارش نهایی آن آمده است، امکان طراحی یک دستگاه هستهای «عملاً با قدرت نامحدود» فراهم شد. این بمب با چتر نجات از یک هواپیمای Tu-95V پرتاب شد[6] و به طور خودکار در ارتفاع ۴۰۰۰ متری (۱۳۰۰۰ فوت) بالای دماغه سوخوی نوس جزیره سورنی، نوایا زملیا، در ۱۵ کیلومتری (۹/۳ مایل) از خلیج میتیوشیکا، در شمال تنگه ماتوخین منفجر شد. این انفجار توسط آژانس های اطلاعاتی ایالات متحده، از طریق یک هواپیمای KC-135A (عملیات سرعتنور) در منطقه در آن زمان تحت نظارت بود. یک هواپیمای شناسایی مخفی ایالات متحده به نام "اسپید لایت آلفا" انفجار را زیر نظر داشت و به اندازه ای نزدیک شد که رنگ ضد تشعشع آن سوخته شود. نتایج بهانگمتر و سایر دادهها نشان میدهند که بمب حدود ۵۸ مگاتن برابر (۲۴۳ PJ) بود، که تا سال ۱۹۹۱، زمانی که دانشمندان شوروی فاش کردند که ابزارهای آنها بازدهی ۵۰ مگاتن (۲۰۹ PJ) را نشان میداد، عملکرد پذیرفتهشده در ادبیات فنی بود. از آنجایی که آنها داده های ابزاری و دسترسی به محل آزمایش را داشتند، رقم بازده آنها به عنوان دقیق تر پذیرفته شده است. در تئوری، اگر بمب اورانیوم ۲۳۸ را که در طراحی ظاهر شده بود، اما در آزمایش برای کاهش ریزش رادیواکتیو حذف شده بود، بازدهی بیش از ۱۰۰ مگاتن برابر(418 PJ) داشت.از آنجایی که تنها یک بمب برای تکمیل ساخته شد،[7] این قابلیت هرگز نشان داده نشده است. جعبه های باقی مانده بمب در موزه سلاح اتمی روسیه در ساروف و موزه سلاح های هسته ای، موسسه تحقیقات علمی تمام روسیه فیزیک فنی، در اسنژینسک قرار دارند. بمب تزار اصلاح پروژه قبلی، آران۲۰۲ بود که از یک کیس بالستیک با همان اندازه اما مکانیزم داخلی بسیار متفاوت استفاده می کرد. تعدادی از کتابهای منتشر شده، حتی برخی از آنهایی که در توسعه محصول ۶۰۲ تألیف شدهاند، حاوی نادرستیهایی هستند که در جاهای دیگر تکرار شدهاند، از جمله شناسایی اشتباه بمب تزار بهعنوان آردیاس-۲۰۲ یا آراِن۲۰۲.[8]