![cover image](https://wikiwandv2-19431.kxcdn.com/_next/image?url=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/Durrani_Empire_%2528greatest_extent%2529.svg/langfa-640px-Durrani_Empire_%2528greatest_extent%2529.svg.png&w=640&q=50)
امپراتوری درانی
یک امپراتوری افغانتبار حاکم بر جنوب شرقی ایران (۱۷۴۷–۱۸۲۶) / From Wikipedia, the free encyclopedia
امپراتوری درانی (پشتو: د درانیانو واکمنی) که همچنین با نام امپراتوری افغان[6] و پادشاهی سدوزایی[7] شناخته میشود، یک امپراتوری افغانی در افغانستان بود که توسط احمدشاه درانی در سال ۱۷۴۷ میلادی بنیانگذاری شد. این امپراتوری در اوج گستره خود از آسیای میانه و فلات ایران الی شبهقاره هند وسعت داشت و بر کشورهای افغانستان، پاکستان، ترکمنستان و شمال شبهقاره هندوستان حکم میراند. امپراتوری درانی آخرین امپراتوری افغان و دومین امپراتوری جهان اسلام پس از امپراتوری عثمانی در نیمهٔ دوم قرن هجدهم بود، حدود قلمرو آن را از مشهد تا دهلی و از آمودریا تا دریای عرب دربر میگرفت.[8] این حکومت که شامل کشورهای امروزی افغانستان و پاکستان میشد و همچنین بر قسمتهایی از ایران، ترکمنستان و هند نیز برای مدتی حکومت کرد.[9]
امپراتوری درانی | |||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
۱۷۴۷–۱۸۴۲ | |||||||||||||||||||||||
امپراتوری درانی میان سالهای ۱۷۴۷ و ۱۸۶۲ | |||||||||||||||||||||||
وضعیت | ۱۷۴۷-۱۸۲۳ (امپراتوری) ۱۷۹۳-۱۸۶۳ (هرات) ۱۸۳۹-۱۸۴۲ (کابل) | ||||||||||||||||||||||
پایتخت | قندهار (۱۷۴۷–۱۷۷۶) کابل (۱۷۷۶–۱۸۲۳, ۱۸۳۹–۱۸۴۲) پیشاور (۱۷۷۶–۱۸۲۳؛ پایتخت زمستانی)[1][2] هرات (۱۷۹۳–۱۸۶۳)[3] | ||||||||||||||||||||||
زبان(های) رایج | پشتو (شعر، ابتدا در دیوانسالاری استفاده میشد) دری (صدارت، زبان دربار، تاریخنگاری، دیپلماسی)[4] اردو هندی پنجابی سندی ازبکی | ||||||||||||||||||||||
دین(ها) | اسلام سنی | ||||||||||||||||||||||
حکومت | پادشاهی انتخابی | ||||||||||||||||||||||
شاه | |||||||||||||||||||||||
• ۱۷۴۷–۱۷۷۲ | احمدشاه درانی | ||||||||||||||||||||||
• ۱۷۷۲ | همایون میرزا (توسط برادرش تیمورشاه خلع شد) | ||||||||||||||||||||||
• ۱۷۷۲–۱۷۹۳ | تیمورشاه درانی | ||||||||||||||||||||||
• ۱۷۹۳–۱۸۰۱ | زمانشاه درانی | ||||||||||||||||||||||
• ۱۸۰۱–۱۸۰۳ | شاه محمود درانی | ||||||||||||||||||||||
• ۱۸۰۳–۱۸۰۹ | شاه شجاع درانی | ||||||||||||||||||||||
• ۱۸۰۹–۱۸۱۸ (خلع شده در ۱۸۱۰) | شاه محمود درانی | ||||||||||||||||||||||
• ۱۸۱۰–۱۸۱۰ (خلع شد) | عباس میرزا درانی | ||||||||||||||||||||||
• ۱۸۱۸–۱۸۱۹ | علی شاه درانی | ||||||||||||||||||||||
• ۱۸۱۹–۱۸۲۳ | ایوب شاه درانی | ||||||||||||||||||||||
• ۱۸۳۹–۱۸۴۲ | شاه شجاع درانی | ||||||||||||||||||||||
دوره تاریخی | عصر جدید اولیه | ||||||||||||||||||||||
• بنیانگذاری | اکتبر ۱۷۴۷ | ||||||||||||||||||||||
• فروپاشی | ۱۸۶۳ | ||||||||||||||||||||||
جمعیت | |||||||||||||||||||||||
• | ۱۴ ملیون[5] | ||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||
امروز بخشی از | ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() |
احمدشاه درانی پسر محمدزمان خان (رئیس طایفه ابدالی) و از سرداران نادرشاه افشار بود. پس از مرگ نادر در ۱۷۴۷، احمدشاه با تصرف قندهار، غزنی، کابل و پیشاور، امنیت افغانستان را تامین کرد. او نام خانوادگی خود را از ابدالی به درانی تغییر داده و لقب دُر دُران را گرفت. در سال ۱۷۴۹، احمدشاه حاکمیت بخش اعظم شمالغغربی هند را از امپراتوری گورکانی گرفته و سپس به سمت غرب حرکت کرد تا مشهد را به تصرف خود درآورد. مشهد توسط پسر نادر افشار، شاهرخشاه اداره میشد و او نیز تحت سلطه امپراتوری درانی درآمد.[10] متعاقباً، احمدشاه لشکری فرستاد تا نواحی شمال هندوکش را تا آمودریا تحت سلطه خود درآورد و در مدت کوتاهی، تمام قبایل مختلف افغان شروع به پیوستن به او کردند. در زمان احمدشاه، افغانها در هشت لشکرکشی به هند حمله کردند و کشمیر و اکثریت منطقه پنجاب را تحت سلطه خود درآوردند. در اوایل سال ۱۷۵۷، دهلی نیز به تصرف احمدشاه درآمد اما به امپراتور مغول عالمگیر دوم اجازه داد تا زمانی که به حاکمیت افغانستان بر مناطق جنوب رود سند تا رودخانه سوتلج مشروعیت دهد و خراجگزار باشد، به حکومت خود ادامه دهد.[11]
پس از مرگ احمدشاه در سال ۱۷۷۲، پسرش تیمورشاه درانی فرمانروای بعدی امپراتوری درانی شد. در زمان تیمور، پایتخت از قندهار به کابل منتقل شد و پیشاور به عنوان پایتخت زمستانی انتخاب شد. با وجوداینکه حاکمیت تیمورشاه در صلح سپری شد با این حال، قرن نوزدهم آغاز پایههای تخریب امپراتوری درانی توسط قدرتهای خارجی و داخلی گردید.[12] سرزمینهای پیشاور، مولتان و کشمیر مورد حمله سیکهای تحت پشتیبانی انگلیسیها قرار گرفت. در داخل دوستمحمدخان بارکزایی خاندان درانی را برانداخته و قدرت را از سدوزاییها به بارکزاییها منتقل کرد.
امپراتوری درانی به عنوان بنیانگذار و سرآغاز دولت_ملت افغانستان و جدایی این کشور از قلمرو ایران و گورکانیان هند شناخته میشود و احمدشاه به عنوان پایهگذار افغانستان نوین شناخته میشود.[13]