اسکیزوفرنی
اختلال روانی / From Wikipedia, the free encyclopedia
روانگسیختگی،[13] اسکیزوفرنی یا شیزوفرنی (به انگلیسی: Schizophrenia) یک اختلال روانی است که با دورههای مداوم یا عودکننده روانپریشانه مشخص میشود.[5] علائم اصلی شامل توهم (غالبا توهم شنیداری)، هذیان و اختلال تفکر است.[7] علائم دیگر عبارتند از کنارهگیری اجتماعی، کاهش ابراز عواطف و بیتفاوتی.[5][14] علائم معمولاً به تدریج بروز پیدا میکنند، در اوایل بزرگسالی شروع میشوند و در بسیاری از موارد هرگز بهطور کامل برطرف نمیشوند.[3][7] برای تشخیص، هیچ آزمون عینی مشخصی وجود ندارد؛ بر اساس رفتار مشاهده شده از بیمار توسط پزشک یا روانشناس بالینی، برای تشخیص نیاز است سابقهای شامل تجارب گزارش شده فرد و گزارش افراد آشنا با فرد تهیه شود.[7] برای تشخیص بیماری اسکیزوفرنی، پزشکان باید تأیید کنند که علائم و اختلالات عملکردی در فرد به مدت شش ماه (بر اساس DSM-5) یا یک ماه (بر اساس ICD-11) وجود داشتهاست.[7][11] بسیاری از افراد مبتلا به اسکیزوفرنی دارای اختلالهای روانی دیگر نیز هستند، به ویژه اختلالات سوءمصرف مواد، اختلالات افسردگی، اختلالات اضطرابی و اختلال وسواس فکری-عملی.[7][15][16][17]
اسکیزوفرنی | |
---|---|
پارچهٔ سوزندوزیشده توسط بیمار مبتلا به روانگسیختگی که طبق گفته پزشکان: فرد بیمار، کلماتی که چندین سال است در سرش تکرار می شوند را سوزن دوزی کرده است. | |
طرز تلفظ |
|
تخصص | روانپزشکی |
نشانهها | توهم (معمولا توهم شنیداری)، هذیان، اختلال تفکر، خصائص کاتاتونیک[2][3] |
عوارض | خودکشی، بیماریهای قلبی-عروقی، بیماریهای سبک زندگی[4] |
دورهٔ معمول آغاز | بین سنین ۱۶ تا ۳۰[3] |
دورهٔ بیماری | مزمن[3] |
علت | عوامل ژنتیکی و محیطی[5] |
عوامل خطر | سابقه خانوادگی، مصرف ماریجوآنا در نوجوانی، مشکلات دوران بارداری، ناملایمات دوران کودکی، به دنیا آمدن در اواخر زمستان و اوایل بهار، بالا بودن سن پدر، به دنیاآمدن یا بزرگ شدن در شهر[5][6] |
روش تشخیص | بر اساس رفتارها و تجارب بیمار و گزارش آشنایان بیمار[7] |
تشخیص افتراقی | اختلال سوءمصرف مواد، بیماری هانتینگتون، اختلالات خلقی (مانند اختلال دوقطبی), اوتیسم،[8] اختلال شخصیت مرزی[9] |
مدیریت | رواندرمانی، آموزش شغلی[2][5] |
دارو | داروهای ضدروانپریشی[5] |
پیشآگهی | کاهش ۲۰ ساله امید به زندگی[10][4] |
فراوانی | ~۰٫۵٪[11] |
مرگها | ~۱۷۰۰۰ (۲۰۱۵)[12] |
طبقهبندی و منابع بیرونی | |
پیشنت پلاس | اسکیزوفرنی |
حدود ۰٫۳ تا ۰٫۷ درصد از مردم در طول زندگی خود به عنوان بیمار اسکیزوفرنی تشخیص داده میشوند .[18] برآوردها در سال ۲۰۱۷ بیانگر ابتلای ۱٫۱ میلیون مورد جدید داشتهاست و در سال ۲۰۱۹ مجموعاً ۲۰ میلیون مورد از این بیماری در جهان وجود داشتهاست.[2][19] مردان بیشتر از زنان مبتلا میشوند و سن شروع بیماری در مردان بهطور متوسط پایینتر از زنان است؛[2] اگرچه برخی از تحقیقات گسترده تفاوت جنسیتی در شیوع این اختلال پیدا نکردهاند.[20][21] علل احتمالی ابتلا به اسکیزوفرنی شامل عوامل ژنتیکی و عوامل محیطی است.[5] عوامل ژنتیکی شامل انواع واریانسهای ژنتیکی متداول و نادر است.[22] عوامل محیطی احتمالی شامل بزرگشدن در شهر، مصرف ماریجوآنا در دوران بلوغ، عفونتها، سن مادر یا پدر فرد و تغذیه نامناسب مادر در دوران بارداری است.[5][23] تقریباً نیمی از مبتلایان به اسکیزوفرنی در درازمدت بدون عود مجدد بهبود چشمگیری خواهند داشت و بخش کوچکی از این افراد بهطور کامل بهبود مییابند.[7][24] اما ۵۰٪ باقیمانده دچار نقص مادامالعمر خواهند بود.[25] در برخی موارد ممکن است فرد بهطور مکرر در بیمارستان بستری شود.[24] مشکلات اجتماعی مانند بیکاری طولانی مدت، فقر، بیخانمانی و سوءاستفاده از بیمار و بزهدیدگی شایع است.[26][27] متوسط امید به زندگی افراد مبتلا به این اختلال ۲۰ سال کمتر از جمعیت عمومی است.[10] این مسئله، پیامد افزایش مشکلات سلامت جسمی و میزان خودکشی بالاتر (حدود ۵٪) در بیماران اسکیزوفرنی است. تخمین زده میشود که در سال ۲۰۱۵، ۱۷۰۰۰ نفر در سراسر جهان در اثر عواملی که مربوط به اسکیزوفرنی یا ناشی از آن است، جان خود را از دست دادهاند.[28][29][12] هسته اصلی درمان، مصرف داروهای ضدروانپریشی است که رواندرمانی، آموزش شغلی و توانبخشی اجتماعی در کنار آن صورت میگیرد.[5] تا یک سوم از بیماران ممکن است به داروهای ضد روانپریشی نسل اول پاسخ ندهند؛ در این صورت ممکن است از داروی ضد روانپریشی نسل دو مثل کلوزاپین استفاده شود.[30] در شرایطی که پزشکان تشخیص دهند که خطر آسیب زدن به خود یا دیگران وجود دارد، ممکن است بستری اجباری کوتاهمدت در بیمارستان تجویز شود. توهم الیزایی را شامل میشود[31] بستری طولانی مدت تنها در تعداد کمی از موارد شدید ابتلا به اسکیزوفرنی استفاده میشود.[32] در برخی از کشورهایی که خدمات حمایتی محدود است یا در دسترس نیست، اقامت درازمدت بیشتری در بیمارستان مشاهده میشود.[33]