آیه نور
آیه ۳۵ سوره نور / From Wikipedia, the free encyclopedia
آیه ۳۵ سوره نور به آیه نور شهره است و در آن به معرفی خداوند بهعنوان نور آسمانها و زمین پرداخته شدهاست. در این آیه از تعابیری چون «مصباح»، «مشکات»، «زجاجه»، «شجره مبارکه» و «کوکب دری» استفاده شدهاست.
مشخصات قرآنی | |
---|---|
نام آیه | آیه نور |
نام سوره | نور |
شماره آیه | ۳۵ |
شأن نزول | ندارد |
شماره جزء | ۱۸ |
شماره حزب | ۳۶ |
اطلاعات دیگر | |
شماره کلمه | ۴۸ |
شماره حرف | ۲۵۱ |
حروف مقطعه | ندارد |
غالب مفسرین، منظور از نور در آیه را، هدایت الهی دانستهاند و بر این اساس خداوند را هدایتگر آسمانها و زمین (یا آسمانیان و زمینیان) معرفی کردهاند. معانی دیگری چون مدیر، صاحب یا مدبر بودن خداوند نسبت به آسمانها و زمین، برای کلمه نور در آیه گزارش شدهاست. در بین مفسران در خصوص مرجع ضمیر در عبارت «نوره» و اینکه آن مرجع، آیا اشاره به پیامبر اسلام دارد یا به خدا باز خواهد گشت، اختلاف است. در این بین، با وجود اجماع مفسرین در معنای مشکات (به معنی چراغدان)، در خصوص تأویل آن اختلافاتی گزارش شدهاست. ماتریدی، از مفسران سنی مذهب، منظور از مشکات را صلب عبدالله، پدر محمد، دانسته است. اما مفسران دیگر برای معنای این عبارت «صدر مؤمن»، «نور معرفت و ایمان» و معنایی دیگری به کار بردهاند.
طبرسی، مفسر شیعه در مجمع البیان، در شرح عبارت زجاجه، چهار احتمال را گزارش میکند: «قلب محمد»، «اسماعیل فرزند ابراهیم»، «عبدالله پدر محمد» و «قلب مؤمن». رازی، مفسر سنی مذهب، معنای «مصباح» را ظرفی که برای روشنایی به کار میرود معنا کردهاست. طباطبایی، مفسر شیعه، «کوکب دری» را ستارگان بزرگ دارای نور فراوان که در آسمان معدود است معنا میکند. شیخ طوسی، مفسر شیعه، در تفسیر این عبارت آن را «صدر پیامبر» و ماتریدی وجود «محمد» تفسیر کردهاند. از دیگر مسائل اختلافی در تفسیر آیه، تأویل شجره مبارکه به قلب محمد یا علی بن ابیطالب است. در خصوص اینکه چرا در این آیه از درخت زیتون یاد شدهاست، طبرسی از سه منظر آن را مورد توجه قرار دادهاست و چنین توضیح میدهد که درخت زیتون، از منافع متنوعی همچون روغن، تفاله، هیزم، خاکستر و… برخوردار است. همچنین روغن زیتون، صافترین و روشنترین روغنها محسوب میشود و سرآخر، درخت زیتون اولین درختی گزارش شدهاست که پس از طوفان نوح در زمین روییده شد. سیوطی، مفسر سنی، نیز هم نظر با طوسی، معتقد است نور روغن زیتون، صافترین نوری بود که مخاطبان آن را میشناختند و به همین جهت مورد توجه آیه قرار گرفتهاست.
از آیه نور در احادیث بسیاری یاد شدهاست. در روایاتی که در منابع شیعی گزارش شدهاست، به افضلیت محمد و اهل بیت او اشاره شدهاست و در بیان تعابیری، منظور از «مشکاة»، فاطمه زهرا؛ «مصباح»، حسن مجتبی؛ «زجاجة»، حسین بن علی؛ «کوکب دری»، فاطمه زهرا از میان زنها؛ «شجرة مبارکه»، ابراهیم؛ «لا شرقیة و لا غربیة»، عدم تمایل به یهودیت و نصرانیت؛ «زیتها یضیء»، نشر علوم و حقائق الهی؛ «نور علی نور»، ظهور امامی پس از امامی دیگر و «یهدی الله لنوره»، هدایت به وسیله اهل بیت عنوان شدهاست. بر اساس روایتی که ابن مغازی، مفسر سنی، آن را گزارش می کند، منظور از مصباح، فاطمه زهرا و زجاجه، حسن و حسین هستند، در ادامه روایت ابن مغازی، آمده است که فاطمه ستارهای درخشانی است در میان زنان عالمیان؛ نور میگیرد از درخت پر برکت درخت پربرکت ابراهیم، منظور از شرقی و غربی نبودن، نه یهودی و نه مسیحی بودن است و منظور از عبارت نزدیک است که روغنش نور دهد، یعنی نزدیک است که علم از آن به سخن درآید؛ همینطور منظور از «نوری بر نور» یعنی در آن امامی پس از امام دیگر و منظور از «خدا هرکه را بخواهد به نور خود هدایت میکند» یعنی خدا هر که را بخواهد به ولایت ما هدایت میکند.
آیه نور در آثار فلسفی نیز مورد توجه قرار گرفتهاست. ابن سینا، فیلسوف مسلمان، برای نور در این آیه دو معنای استعاری و ذاتی در نظر میگیرد و معتقد است که نور به مفهوم ذاتی آن به کمال اشاره دارد؛ به این معنا که منظور از حد اعلی و اکمل نور، خداوند به معنای کمال مطلق است. بر این اساس خداوند شایسته اسم نور میباشد. ملاصدرا، فیلسوف شیعه، اسناد نور به آسمانها و زمین را به معنی وجود هر چیزی معادل است با نوری که با آن، ماهیت و ذات شیء ظهور مییابد میداند. به باور او، خداوند نورها را از ذات نورانی خود پدیدمیآورد و این معنای ساده ایجاد است. ملاصدرا در تفسیر تمثیلات این آیه تلاش دارد سیر نزولی فیض و رحمت الهی را معنا کند.سهرودی، فیلسوف سنی مذهب که نظام فلسفی وی بر پایه دو اصل نور و ظلمت استوار شدهاست، نور را اصل حقیقت میداند که عالم محسوسات تحت تسلط آن قرار دارند. از نظر وی نور عبارت از خود حقیقت واجب الوجود یعنی خدا.