Punjabera
From Wikipedia, the free encyclopedia
Punjabera[3][4] (Shahmukhi idazkera: پنجابی; Gurmukhi idazkera: ਪੰਜਾਬੀ Pañjābī) Pakistan eta Indiako Punjabeko biztanleek hitz egiten duten indoariar hizkuntza da. Haren hiztunak musulmanak, sikhak eta hinduak badira ere, XX. mendean sikhismoak punjabera bere hizkuntzatzat hartu du [5].
| Punjabera | |
|---|---|
| پنجابی — ਪੰਜਾਬੀ — Panjabi | |
 eta  | |
| Datu orokorrak | |
| Lurralde eremua | Pakistan eta India. Punjabdarren diaspora: EB, Malaysia, Saudi Arabia, AEB, Estatu Batuak, Kanada, Australia, Frantzia, Alemania, Hong Kong, Zeelanda Berria, Hegoafrika, Surinam, Guyana |
| Hiztunak | 88.000.000 [1] eta 57.129.000 artean [2] Mendebaldeko punjabera: 61–62 milioi, Ekialdeko punjabera 28 milioi |
| Rankinga | 21[2] |
| Ofizialtasuna | India |
| Eskualdea | Punjab |
| UNESCO sailkapena | 1: ziurra |
| Araugilea | Ez du |
| Hizkuntza sailkapena | |
| giza hizkuntza indoeuropar hizkuntzak Indo-irandar hizkuntzak Indoariar hizkuntzak Middle-Modern Indo-Aryan (en) New Indo-Aryan (en) Northwestern Indo-Aryan (en) Punjabi dialects and languages (en) | |
| Informazio filologikoa | |
| Hizkuntza-tipologia | SOV hizkuntza, hizkuntza fusionatzailea, hizkuntza tonala eta silabadun hizkuntza |
| Denbora gramatikalak | baliorik ez, geroaldia, remote tense (en) eta non-remote tense (en) |
| Modu gramatikalak | subjuntiboa eta agintera |
| Genero gramatikalak | genero femeninoa eta genero maskulinoa |
| Kasu gramatikalak | direct case (en) , oblique case (en) , bokatiboa, ablatiboa, lokatiboa eta instrumentala |
| Alfabetoa | Shahmukhi (en) , Gurmukhi (en) , Urdu orthography (en) , Mahajani (en) , Informal Roman Urdu (en) , Devanagaria eta Punjabi Braille (en) |
| Hizkuntza kodeak | |
| ISO 639-1 | pa |
| ISO 639-2 | pan |
| ISO 639-3 | pan |
| Linguasphere | 59-AAF-e |
| ASCL | 5207 |
| Linguist List | panj |
| UNESCO | baliorik ez |
Ofizialtasuna
Indian punjabera 22 hizkuntza ofizialetako bat da: lehendabizikoa Punjaben eta Chandigarhen eta bigarrena Haryana, Himachal Pradesh eta Delhin. Pakistanen, berriz, ez da ofiziala eta Punjabeko eskualdeko hizkuntzatzat hartzen da. Hala ere, herrialde hartako biztanleriaren % 44,15aren hizkuntza da.
Punjabdarren diasporak hizkuntza Estatu Batuetara, Australiara, Erresuma Batura[6] eta Kanadara[7] eraman zuen.
Hona hemen hiztunak 2005ean:
- Pakistan: 63.000.000
- India: 29.109.672
- Erresuma Batua: 1.600.000
- Kanada: 800.000
- Arabiar Emirerri Batuak: 720.000.
- Ameriketako Estatu Batuak: 700.000.
- Saudi Arabia: 640.000.
- Hong Kong: 270.000.
- Frantzia: 180.000.
- Australia: 120.000.
- Malaysia: 100.000.
Lahore punjaberazko hiztun gehien duen hiria da (biztanleriaren % 86).
Dialektoak
Hona punjaberaren dialektoak[8]:
- Awankari
- Baar di Boli
- Banwali
- Bhattiani
- Bherochi
- Chacchi
- Chakwali
- Chambiali
- Chenavri
- Dhani
- Doabi
- Dogri
- Ghebi
- Gojri
- Hindko
- Jatki
- Jhangochi
- Kangri
- Kachi
- Lubanki
- Malwai
- Pahari
- Pothohari / Pindiwali
- Powadhi
- Punchi
- Rathi
- Swaen
- Thalochri
- Wajeerawadi
Dialektoen adibideak
| Euskara | Majhi, Lahori / Amritsari | Pothohari | Dogri | Pahari |
|---|---|---|---|---|
| Zer ari zara egiten? (gizon-gizon) | Ki karda ae? | Ka karne uo? | Ke karde o? | Ke (kay) peya kare-nanh? |
| Zer ari zara egiten? (gizon-emakume) | Ki kardi aa? | Ka karani ay? | Ke karani ae? | Ke (kay) pai (payi) kare-neenh? |
| Zelan zaude? | Ki haal hai. | Keh aal e? | Ke aal a? | Tudda ke haal e (eh)? |
| Punjaberaz hitz egiten duzu? | Tusin Punjabi Bol laende ho? | Punjabii bolne uo? | Punjabi bolde o? | Punjabi uburne o? |
| Nongoa zara? | Tusin kidhar to ho? Tusi kidron aaye ho? |
Tusa kudhr nay aiyo? | Tus kudhr to o? | Kathe ne o? |
| Urte askotarako! | Tuhanu mil ke bahut khushi hoyi. | Tusan milay tay boo khushi oye. | Tusan nu miliye bahut khusi oyi. | Tussan mil ke khushi thi. |
| Nola duzu izena? | Tuhada naam ki e? | Tusan naa ke aa? | Tusan da naa kay ai? | Tudda ke naanh ve? |
| Nire izena ... da. | Mera naam ... e. | Mara naa ... e. | Mera naa ... e. | Mainda naanh ... eh. |
| Zein da zure herriaren izena? | Tuhade pind/graan da naam ki hai? Tuhada pind/graan kehda hai? |
Tusane graana naa ke aa? | Tusan da graan kay aa? | Tudde gerayenh na ke naanh ve? |
| Bai | Haan | Ahoo | Ah | Hanh |
| Ez | Nahin | Naa | Naa | Nainh |
| Gozoki batzuk jan nahi dituzu? | Mithaee lainee aa? Mithaee Khaauge? |
Mithaee Kaso? | Mithaee khaani e? | Kuj mitha khaine o? |
| Maite zaitut. | Main tainu pyar kardaa. | Mai tuki pyar karna. | Mai tusi pyar karna. | Main tuhan pyar kare-nanh. |
| Zinemara joan ginen. | Assi cinema gaye sige. | Assa cinema gaye saa. | Assi cinema gaye ayan. | |
| Nora joan behar nuke? | Mainu kitthe jana chahida hai? | Mai kudhar jaa. | Manh kathe wanjnanh chainaa. |
Erreferentziak
Bibliografia
Kanpo estekak
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.