From Wikipedia, the free encyclopedia
Pankrea ornodunen digestio-aparatuaren eta sistema endokrinoaren parte den organo luzanga da, bizitzarako ezinbesteko guruina. Gizakietan, abdomen barrunbean dago, epigastrioan zehazki eta horren atal handia hartzen du eta, ahal bada, ezker hipokondrioraino luzatzen da.[1] Zehazki, bigarren orno lunbarraren mailan dago, eta 14-18 zentimetro arteko luzeera du, zeharkako norabidean luzatuz.
| Pankrea | |
|---|---|
 Pankrearen kokapena digestio aparatuan.  Irudi gehiago | |
| Xehetasunak | |
| Aparatua | Digestio-aparatua eta sistema endokrinoa |
| Kokapena | sabelaldeko barrunbea |
Hona drenatzen du | pancreaticoduodenal veins (en)  splenic lymph nodes (en) Celiac lymph nodes (en) Superior mesenteric lymph nodes (en) |
| Arteria | Beheko arteria pankreatiko duodenal |
| Nerbioa | pancreatic plexus (en) celiac ganglia (en) Nerbio bago |
| Identifikadoreak | |
| Latinez | pancreas |
| Antzinako grezieraz | Pánkreas (πάγκρεας) |
| MeSH | A03.734 |
| TA | A05.9.01.001 |
| FMA | 7198 |
| Terminologia anatomikoa | |
Guruin exokrinoa zein endokrinoa da. Funtzio endokrinoa hormona garrantzitsuak odolera jariatzean datza: haien artean, intsulina, glukagoia, gastrina eta somatostatina. Funtzio exokrinoa, aldiz, azido pankreatikoaren jariapenean datza. Horrek bikarbonatoa eta entzimak ditu osagai modura. Bikarbonatoak urdailetik datorren eta duodenoan sartzen diren azidoak indargetzen ditu, eta entzimek karbohidrato, proteina eta lipidoen liseriketan hartzen dute parte.[2]
Pankrea hitza grekozko pánkreas (πάγκρεας) hitzetik dator: [pan- (πᾶ-ν) 'dena', + -kreat- (κρέα-ς) 'mami' + -s].[3]
Pankreak aurrealdetik urdaila du, eta bi organoen artean omentu poltsa txikia dagoenez, peritoneoz atzeko egitura izango da pankrea gehienbat (buztana salbuespen bakarra izanik). Horrez gain, duodenoak pankrea burua inguratuko du, eta pankrearen aurpegi dortsalean edo atzealdeko aurpegian, aorta arteria, beheko kaba zaina, eta diafragmaren gerri-aldeko atala daude. Atzealdetik, ezker giltzurrun eta giltzurrun gaineko guruinekin harremanduko da ere. Gainera, hasieran, pankrearen atzealdean geldituko dira enbor zeliakoa eta odol-hodi mesenterikoak, nahiz eta gero pankrea, odol-hodi mesenterikoen atzealdera pasatuko den. Horrez gain, pankrearen buztana, bareraino hedatuko da.[4]
Pankrearen egituran zenbait atal eta konduktu desberdin bereiz daitezke:
Pankrearen atalik zabalena izango da. Bere posizioari dagokionez, duodenoaren bigarren eta hirugarren herenak osatzen duten hutsunean edo espazioan kokatzen da. Hortaz gain, duodenoaren atal hauek pankrearen buruko aurre aurpegia estaliko dute, pareten arteko atxikidura txiki bat egonik. Buruaren azpialdean gako itxurako luzakin bat egongo da pankrearen gantxo edo processus uncinatus[2] bezala ezagutzen dena. Honek ezker, atze eta beheranzko norabidea izango du honen gainetik igaroko dira goi mesenteriko arteria eta zainak. Periotoneoaren atzeko atala[5] izango da, honek bere aurre pareta soilik estaltzen baitu.
Buruaren jarraipena den pankrearen atal estua. Bere atze aurpegian goi arteria mesenteriko odol hodiek izango dute dreinatzea beheko kaba zainean (zainek) edo jatorria abdomen aortan (arteriek). Urdailaren piloroaren[5] mailan aurkituko da eta peritoneo atzekoa izango da.
Idunaren jarraian, ezkerreko norabidea hartuz, epigastrioan zeharka luzatzen den atala izango da. Pankrearen zatirik luzeena da, L I/II[1] mailan kokatzen dena. Atzekaldetik, abdomen aortarekin, diafragmaren ezkerreko zutabearekin, ezkerreko giltzurrun gaineko guruinarekin, ezker giltzurrunarekin, ezkerreko giltzurrun zainarekin eta bare arteria eta zainarekin erlazionatzen da. Aurrekaldetik aldiz, peritoneo eta urdailarekin.[5] Honen ondorioz, peritoneo atzeko zatia izango da.
Ezker hipokondrioraino luzatu egiten den pankrearen muturreko atala izango da, nahiko puntazorrotza. Goranzko norabidea du eta kolonaren ezkerreko angeluarekin eta barearekin erlazionatu egiten da.[2] Hain zuzen ere, barearen hiloraino luzatu daiteke, bertan bare-giltzurrunetako lotailua [1] aurkituko delarik (lotailu hau baretik giltzurrunetara luzatzeaz gain, diafragma eta pankrearen buztarera ere ailegatuko da). Lotailu hau peritoneozkoa izanik, pankrearen buztana peritoneo barnekoa [5] kontsideratzen da.
Pankrean bi konduktu nagusi aurkituko dira, funtzio exokrinoa bete egingo dutenak:
Pankrearen garapen enbriologikoa 4-7.aste bitartean ematen da batez ere. Hasieran pankrea bi egitura dira duodenotik sortuak:
Enbrioi garaian duodenotik garatuko denez, berarekin batera biratzen du 90º eta atzekaldera pasako da, erretroperitoneala bihurtuz. Biraketa honetan pankreas bentralak dortsalak baino gehiago biratuko du, dortsalaren azpikaldean geratuz. Orduan, pankreasaren kimu biek bat egingo dute pankreas bakarra eratzeko. Hala ere, pankreas batuaren behekaldean pankreas bentralaren arrasto bat geratuko da, prozesu unziformea edo “uncus”[7] deritzona.
Biraketaren ondorioz kimuak batu ez ezik, bi pankreasen hodiak (Santorini eta Wirsung) gurutzatu egingo dira. Bi hodi hauek duodenoan drainatuko dute, eta haien etorrerak duodenoaren mukosan toles biribil moduan ikusiko dira:
Pankrea guruin berezia da: mistoa deritzogu, digestio funtzioa duen atal exokrinoa eta funtzio metabolikoa duen atal endokrinoa dituelako.
Azino pankreatikoz osatuta dago. Azinoak egitura histologiko esferiko eta hutsak dira. Zelulen elkarketak dira, eta pankrea-azidoa sintetizatzeaz arduratzen dira. Bi zelula mota bereiz ditzakegu jariatzen dituzten substantzien arabera: zelula azinarrak eta zelula zentroazinarrak.
Langerhans-en irlatxoek osatzen dute. Hormona jariatzaileak diren zelulek osatutako pilaketak dira. Irlatxoetan funtzio desberdinak dituzten zelula mota desberdinak aurkitu ditzakegu.
Pankrearen garapen enbrionarioan gertatzen diren aldaketen ondorioz, hainbat bariazio daude. Horrez gaink, adinarekin ere pankrearen pisua eta tamaina biziki murrizten da, baita ehunaren fibrosia ere.[9]
Bariazio anatomiko nagusien artean, honako hauek bereiz ditzakegu:
Pankrearen odoleztapena enbor zeliakoak eta goiko mesenterio arteriak egiten dute.
Pankrearen buruaren odoleztapena pankrea-duodenoetako goiko eta beheko arteriek egiten dute[14].
Pankrea-duodenoetako goiko eta beheko aurreko adarrak anastomosatu eta aurreko pankrea-duodenoetako arkua osatzen dute pankrea buruaren aurrealdean odoleztatuz. Bestalde, pankrea duodenoetako goiko eta beheko atzeko adarrak pankrea buruaren atzean anastomosatzen dira atzeko pankrea-duodenoetako arkua osatuz.
Pankrearen iduna gorputza eta buztana enbor zeliakotik ateratzen den bare-arteriaren adarren bidez odoleztatuak dira[14].
Pankrearen itzulera benosoari dagokionez, arearen iduna gorputza eta buztaneko odola pankrea zainei esker arearen gaineko bare-zainetan drainatzen da[15]. Bestalde, pankrea buruko odola goiko mesenterio zainera bideratzen da, pankrea-duodenoetako zainen bidez[14]. Azkenik, bare-zainak eta goiko mesenterio zainak beheko mesenterio zainarekin bat egiten dute porta zaina osatuz. Azken hori gibeletik igaro ondoren, gibel-zainen bidez beheko kaba zainera bideratzen da.
Arearen gorputzeko eta buztaneko linfa bare-pankreatako noduluetan (bare arteriaren alboan kokatuta) drainatzen da. Hala ere, eremu horretako hodi linfatiko batzuk zuzenean nodulu preaortikoetan drainatzen dute linfa[16].
Arearen buru eta iduneko hodi linfatikoak modu zabalago batean pankrea-duodenotako arteriaren, goiko arteria mesenterikoaren eta gibel arteriaren inguruan kokatutako noduluetan drainatzen dute. Gainera, beste hodi batzuek nodulu preaortiko eta nodulu zeliakoetan ere drainatzen dute linfa[16].
Inerbazioari dagokionez, pankreak nerbio-sistema autonomoaren inerbazioa jasotzen du.
Torax nerbio esplakniko nagusiaren (T5-T9) eta txikiaren (T10-T11) bitartez egiten da. Nerbio horien lehen neuronak bizkar-muinaren alboko adarrean daude. Axoiak bizkar-muinaren aurreko errotik bizkar-nerbioetara igarotzen dira. Ondoren, bizkar nerbioetatik aldentzen dira eta komunikatze-adar zuria eratu eta alboko kateko gongoiletara iristen dira. Haietan ez dute sinapsirik egiten, eta jarraian, erdiguneko gongoiletara bideratzen dira. Plexu zeliakora iritsi , eta gongoil zeliako eta goiko-mesenterio gongoiletan sinapsia egiten dute[14]. Sinapsi osteko zuntzek pankrea-odol-hodien, batez ere urdail-duodenoetako arteriatik sortutakoen adarrak jarraitzen dituzte.
Inerbazio parasinpatikoa Vagus nerbioaren bidez egiten da.
Lehen neuronak nerbio bagoaren bizkarraldeko nukleoetan daude, erraboilaren parean. Nukleo haietatik, sinapsi aurreko zuntzak sortzen dira, nerbio esplaknikoen ibilbidea jarraituz, aorta aurreko plexuetara iritsten dira, nahiz eta hor sinpasia ez egin. Sinapsia pankreak dituen barruko gongoiletan egiten dute. Hainbat motatako pankrea gongoilak ditugu:
Hortik sinapsi osteko zuntzak ateratzen dira. Horiek arteriolen ibilbidea jarraituz acini eta irlatxoetarantz heltzen dira, pankrearen sekrezio funtzioan parte hartzeko.
Inerbazio sentikorraren arduradunak nerbio esplaknikoak izango dira. Hauek sinpatiko nerbio esplaknikoen barrutik bideratuko dira, baina kontrako noranzkoan. Minaren sentsibilitatea hartzeaz arduratzen dira. Askotan pankreako mina gerrikoa balitz bezala nabaritzen da epigastrioa, hipokondrio biak eta bizkarra hartuta.
Hainbat patologia lotzen dira pankrearekin:
Pankreatitisa pankrearen hantura edo inflamazioa da. Pankreatitisak bat-bateko agerpena duenean eta egun batzuetako iraupena duenean, pankreatitis akutua da. Aldiz, urte askotan zehar agertzen denean eta mina iraunkorra denean, pankreatitis kronikoa da. Pankreatitis kasu arinak inolako tratamenduren beharrik gabe joan daitezke, baina kasu larriek heriotza ekar dezakete.[17] Kasu arin zein larriek ospitalizazio beharra izaten dute gehienetan.
Pankreatitis akutuaren kausa nagusiak alkoholaren gehiegizko kontsumoa eta behazun-harriak dira. Behazun-harriak behazun-xixkuan gertatzen diren materia solidoaren (kolesterolez osatutako kristalak batez ere) metaketak dira.[18]
Sintoma nagusia abdomeneko min bizia da, gerriko baten modura sentitua, epigastrio, bi hipokondrio eta bizkarrean zehar.
Odol-analisiak eta irudi bidezko diagnostiko probak (Tomografia Axiala adibidez), diagnostikoa egiteko lagungarriak izan daitezke.[19]
Minbizia prankreatikoen artean ohikoena, adenokartzinoma pankreatikoa da. Orokorrean, oso tratamendu konplikatua dute, izan ere, normalean, kirurgiara aplikatu ahal izateko bereanduegi harrapatzen dira, eta hori da sendatzeko tratamendu bakarra. Pankrea minbizia ez da ohikoa 40 urte baino gutxiagoko pertsonetan eta batazbesteko diagnosi adina 71 urtekoa da. Minbizi hau pairatzeko arrisku faktoreak, pankreatitis kronikoa, adin nagusikoa izatea, erretzea, obesitatea, diabetesa eta hainbat ezaugarri genetiko (1 motako neoplasia endokrino anizkoitza, herentziazko poliposi gabeko kolon minbizia, eta nerbio sistema displasikoa dira horietako batzuk) dira. Kasuen % 25 tabakoa erretzearekin lotuta daude eta % 5-10 heredaturiko geneen ondorio dira.[20]
Diabetes mellitusa pankrea intsulina nahikoa ekoizteko gai ez denean, edo zelulek intsulinaren estimuluarekiko erantzuten ez dutenean intsulinak funtzioa bete ezin duenean sortzen den gaixotasuna da. Bi mota nagusi daude:
Horrez gain, diabetes gestazionala eta induzitutako diabetesak ere ezagutzen dira.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
