Remove ads
Padela[1] (ingelesez: paddle) tenis-pista bikoitz bat baino pixka bat txikiagoa den kantxa itxi batean binaka jokatu ohi den kirola da. Padela erraketa eta pala kirolen familian integratutako kirol kolektiboa da eta zehazki, joko zuzeneko erraketa eta pala kirolen barruan sailkatuta dago. Padelak tenisaren puntuazio sistema bera duen arren, arauak, trazuak eta teknika desberdinak dira. Desberdintasun nagusiak dira kantxak hormak dituela eta pilotak squash jokoan bezala joka daitezkeela eta pala sendo eta zurrunak erabiltzen direla.
XX. mendean Mexikon sortutako kirola da. Kirol federatua da eta Mexikon, Argentinan, Brasilen, Kanadan, Paraguain, Txilen, Erresuma Batuan, Portugalen, Espainian eta Hego Euskal Herrian garapen handia du. World Padel Tourra (WPT[2]) kirol honetako nazioarteko zirkuitu nagusia da, munduko txapelketekin batera.
Pista mugatu batean palaz jokatzen da, erdian sarea duelarik. Bi bikote aurrez aurre jarrita, kolpeak tartekatuz, pilota beste aldera pasatzea du helburu.
Remove ads
Espainiako Erreal Akademiaren (RAE) hiztegiaren arabera, “padela bi bikoteren arteko jolas gisa definitzen da, tenisaren oso antzekoa, baina lau hormen artean jokatzen da, eta pilota helduleku motzeko pala batekin jotzen da”[3].
Zehatzago esanda, “bi bikoteren artean egiten den kirola da, erdian sare bat duen pista laukizuzen batean eta sare hori hormek eta alanbrezko sareak ixten dute. Sarearen gainetik pala batekin pilota bat jotzean datza, lehenengo kontrako zelaian eta gero hormetan edo alanbrezko sarean botea egiten saiatzean, aurkariek itzuli ezin dezaten; partidak hiru setera jokatzen dira, puntuazio-sistema konplexu bati jarraituz”[4].
Padela 90eko hamarkadatik hona asko praktikatzen den tenisaren aldaera bat da. Lankidetza- eta oposizio-kirola da, eta emaitza komun bat lortzen laguntzen duten jokalari kideen presentzia du ezaugarri; aldi berean, aurkariek, baliabide berberak izanik, kontrako helburua dute. Teknika handia behar duen kirola da, eta esperientziak ez du dena erabakitzen. Binaka jokatzen da eta bere garapenerako funtsezkoak diren hiru elementu material ditu: pilota, pala edo paleta eta joko-zelaia. Ondo zehaztutako arauak ditu, eta federazioek, elkarteek eta konfederazioek ordezkatzen dute[5].
Remove ads
Kirola Acapulcon, Mexikon, asmatu zuen Enrique Corcuerak 1969. urtean. Gaur egun gehienbat Latinoamerikako herrialdeetan da ezaguna, Argentinan eta Mexikon, batez ere. Hala ere, XXI. mendean Europara eta Amerikako beste herrialde batzuetara ere azkar hedatzen ari da.
Lehen hastapenak "Jeu de Paume"-rekin
Padela pilota eta pala jokoen familiako kirola da, eta bere jatorri modernoak joan den mendearen amaierakoak diren arren, aurrekariak zaharragoak dira, eta XIII. mendearen amaieran koka daitezke, “Jeu de Paume” izenekoan[6].
"Jeu de Paume" kirol erregea zen 1250 eta 1650 urteen artean. Jokoaren hiriburua, zalantzarik gabe, Paris zen, paristar artisauek ("Les Paumiers") egindako bolen bote bikainaren ondorioz (ardi-larruz eginda). Joko hori hiru aurkarik edo gehiagok egiten zuten alde bakoitzean, eta bi modalitate zeuden, “Loungue Paume” (ahur luzea), aire zabalean jokatzen zena, eta “Courte Paume” (ahur motza), espazio itxietan jokatzen zena, eta, denborak aurrera egin ahala, “courte” hitza "court" bihurtuko zen, hau da, frantsesek eta ingelesek pistari ematen dioten izena[7].
Frantzian, joko honen adierazle nagusiak Eliza eta Gortea ziren. XII. eta XIII. mendeak joko honen garairik distiratsuena izan ziren; aurkitutako eliz dokumentuen arabera, seminaristak, apaiz, abade edo obispoak “paume” luzea edo motza jokatzen zutela hitz egiten zen, batez ere komentu kanpoaldeko hormetan. Antza denez, komentuetako, monasterioetako eta katedraletako katedral-eskoletako ikasleek eta irakasleek praktikatzen zuten. 1596an Parisen 250 areto zeuden, eliza kopurua baino gehiago[8].
XIX. mendean, iturri ezberdinek itsasontzi ingelesen sotoetan padelaren antzeko kirol bat zegoela baieztatzen zuten, arraunak pilota jotzeko erabiliz eta errebotea itsasontziko hormetan baimenduz, joko-azalera mugatua zela eta. Joko honek ospe handia lortu zuen marinel eta bidaiarientzako denbora-pasa bezala.
Auzoko tenisa edo "Paddle Tennis"-a
Geroago, 1898an, Albionen (Michigan) bizi zen Frank Beal izeneko apaiz estatubatuar batek, tenis-pista batean aldaketak egin zituen: haur txikiei jolasten irakasteko asmoz, neurriak erdira murriztuz, pilotaren ordez gomazko pilota eta erraketa bat jartzeaz gain, egurrezko pala bat erabiltzen zen, hondartzan jolasteko erabiltzen zirenen antzekoa[8].
Modalitate horrek Michiganen ospe handia lortu bazuen ere, urte batzuk geroago, Frank Beal Manhattanera joan zen apezpiku-ministro gisa, eta orduan hasi zen biztanleria osora zabaltzen, batez ere eremu xumeenetan eta lur eskasietan, tenisa klase aberatsenen esku baitzegoen soilik. Horrela, Frank Bealek udaleko parkeen eta aisialdiaren atala konbentzitu zuen, eta bere agindupean, Paddle Tennis izeneko kirol berri honen hainbat pista diseinatzea erabaki zuen, New Yorkeko metropoli eskualde guztietara zabalduz[8].
1922an Paddle Tennisen lehen txapelketa jokatu zen, urtebete geroago Ameriketako Estatu Batuetako Paddle Tenis Elkarteak (United States Paddle Tennis Association, USPTA) onartuko zituen arauekin, eta, horren ondorioz, Estatu Batuetako jolas-jarduera ezagunenetako bat bihurtuz, ikastetxeetako gorputz-hezkuntzako programetan parte hartzeaz gain, tenisaren ikaskuntzaren hasierako etapetan trebetasunak eta gaitasunak garatzeko oinarria izanik, bere sinpletasuna eta erraztasuna kontuan hartuta[8].
Paddle Tennisetik “Platform Paddle”-era
Paddle Tennis bera zabaltzearekin batera, 1928an, Freseddenn Blanchardyk eta James Cogswellek beren praktika erraztu eta hobetu zuten egokitzapen batzuk eginez, neguko sasoian praktikatu ahal izateko[9].
New Yorkeko Scardale auzoan jaio zen modalitate berri hau, Platform Tennis izenaz ezagutzen dena. Scardale auzoa aberatsen gunea da, Paddle Tennis auzoaren guztiz kontrakoa. Neguan tenisa praktikatzeko aukera izatearekin batera sortu ziren egokitzapenak, klub estalietara joateko aukerarik ez zuten jokalariengatik. Hori dela eta, egurrezko plataforma bat sortu zuten eta pilatutako elurra erraz kentzeko, pistak zirrikitu batzuk zituen elurra xukatzeko, orduan aire zabalean jokatzeko aukera zegoen, baita elurtearen ondoren ere[9].
Hasieran, plataforma hori badmintonezko pista baten gainean muntatu zuten eta, horren gainean, ontzi batzuen estalkipean egiten zen garai hartako praktika tipiko baten markak gehitu zituzte, hau da, sake-karratua pixka bat gorago eraman zuen eta sakoneko espazio handiagoago bat sortuz. Aurrerago, alanbre-hesi bat jarri zuten plataformaren inguruan, pilotak kantxatik urrundu ez zitezen. Hasi eta gutxira, pilota zaharrak gomazko pilotekin ordezkatzea erabaki zuten, baita erraketak palekin ere, alboko hormetan errebotea ahalbidetuz[9].
Platform Tennisek nahiko hedapen zaila izan zuen hasieran, baina egindako aldaketek eta bilakaerek, hala nola alanbrezko sarearen ordez metalezko egitura bat jartzeak eta egun euritsuetan erabili ahal izateko plataformari harea gehitzeak, kirol honen finkapena ahalbidetu zuten. Horrela, 30eko hamarkadatik aurrera, kirol-modalitate berri horrek ospe handia lortu zuen New York, New Yersey, Connecticut eta Washington D.C. estatuetan, eta tenisaren ordezkoa izan zen udazken eta neguan[10].
Eta, azkenik, Padela
Kirol honen bertsio berrienak, oraintsu Nazioarteko Padel Federazioak onartutako bertsioa izan denak, adierazten du padela Acapulcon (Mexiko) jaio zela, 1969an, Enrique Corcuera enpresariak, bere finkaren horma bat aprobetxatuz, pareta batzuk jarri zituenean 20 metroko luzera eta 10 metroko zabalera zuen pista baten atzealdean eta alboetan, landarediak lurra inbaditu ez zezan. Horma horiek 3 metroko altuera zuten hondoetan eta bi metrokoa alboetan, sare bat jarri zuen pistaren erdian, eta alboetan jendea sartu eta irteteko espazio librea zegoen. Horri esker, kirol berri hau sortu zen, gaur egun padel gisa ezagutzen dena[11].
Ondoren, eta Mexikon oso bero handia egiten zuenez, alboko hormaren altuera jaistea erabaki zen, eta haren gainean alanbrezko sare bat jartzea, gaur egun erregelamenduz erabiltzen denaren antzekoa. Era berean, puntuazioaren eta pilotaren arauak tenisarenak bezalakoak ziren, baina jokoarekin jarrai zitekeen pilota, lurrean botatu ondoren, hormetan errebotatzen bazuen; eta erabilitako erraketak laburrak eta sokarik gabeak ziren[9].
1974an, Alfonso de Hohenlohe enpresaburu espainiarra Mexikora joan zen bere lagun Corcuerak gonbidatuta, eta kirol berria egiteko interesa agertu zion. Espainiara itzuli zenean, zenbait aldaketa egin zituen pistaren ezaugarrietan eta jokoaren arauetan, eta, ondoren, lehen bi pistak eraiki zituen Marbella Cluben. Arrakasta handiz hedatu zen Costa del Solen, eta klub asko pista propioak eraikitzen hasi ziren[9].
Urtebete geroago, 1975ean, Julio Menditegui argentinar diruduna, Marbellara maiz joaten zena, padelaren arrakastaren lekuko zen, eta Argentinara inportatzea erabaki zuen. Bertan, urte gutxiren buruan, herrialdeko bigarren kirolik praktikatuena bihurtu zen, 4 milioi praktikatzaile eta 10.000 pista baino gehiagorekin, eta mugakide dituen beste herrialde batzuetara hedatu zen, hala nola Brasil, Uruguai, Txile edo Paraguaira[8].
Espainian hazkundea pixkanaka izan zen, eta 90eko hamarkadaren amaierara arte ez zen behin betiko eztanda gertatu, instalazio, praktikante eta lizentzien gorakada nabarmenarekin. Horrela, Madril, Bartzelona, Andaluzia, Euskal Autonomia Erkidegoa eta beste hiri eta kirol-klub handi batzuetara hedatu zen padela, politika, enpresa, kirol eta/edo kazetaritza arloko figura nabarmenek bultzatuta[12].
1987an Espainiako Padel Elkartea sortu zen, Concha Galatasek, Pedro Ballvék eta Rafael Silvelak osatua, eta herrialdean kirola sustatzeaz eta antolatzeaz arduratzen zen. Geroago, 1991ko uztailaren 25ean, Nazioarteko Padel Federazioa eratu zen Madrilen, eta Julio Alegría Artiach espainiarra izan zen haren presidentea. Azken hori nazioarteko topaketen zirkuitu bat sortzeaz eta nazioarteko jokoaren araudi bat zehazteaz arduratu zen. 1993ko maiatzean, padelak urrats erabakigarria eman zuen hura sendotzeko, eta Kirol Kontseilu Gorenak padelaren kirol-modalitatea onartzea erabaki zuen; 1997an, berriz, Espainiako Padel Federazioa sortu zen, eta nazioko praktika arautu zuen[8].
Julio Alegria bilbotarra, padelaren bultzatzaile handienetako bat izan zen, bai Euskal Herrian, bai Espainia osoan ere. 80ko hamarkadan padelari egindako publizitatea funtsezkoa izan zen kirol hau zabaltzeko Euskadin eta, zehatzago esanda, Getxo (Bizkaia) sarrerako ate eta dibulgazio-gune handietako bat bihurtu zen[13].
Remove ads
Padelak berezko ezaugarri eta praktika batzuk biltzen ditu, egoera didaktikora egokitu daitezkeenak, eta, era berean, eskola-eremuan, denbora librean eta aisialdian egin daitezkeenak, kirol-eskolen bidez, lehen adinetik helduarora arte, edo lehiaketaren bidez modu askean praktikatuz. Lehiaketa hori jokalariaren joko-maila, trebetasun tekniko-taktiko, eta psikologikoak eta nolabaiteko presiopean erantzuteko daukan modua ebaluatzeko modu bat da.
Nahiz eta ebidentziek erakusten duten tenisa eta padela guztiz desberdinak direla, egia da paralelismo batzuk ikus daitezkeela, bi kirol-modalitateen arteko antzekotasunak direla eta. Padelean egiten diren kolpe batzuk tenisean egiten direnen oso antzekoak dira, joko-tresnei dagozkien berezko ezberdintasunekin: erraketa tenisaren kasuan, eta pala padelean. Hala ere, tenisean jokoari dagokionez, argi eta garbi bereizitako bi profil daude (defentsakoa eta erasokoa), baina padelean ezin dira ñabardura horiek egin, funtsezkoa baita, alde batetik, zelaiaren atzeko aldean erraz moldatzen jakitea, aurkariek sarean daudenean egiten dituzten presio horretatik ateratzeko. Beste alde batetik, sarera iristeko gai izanez gero, aurkariei presioa egin behar zaie, beren ahulguneak edo egoera abantailatsu bat bilatuz, norberaren aldeko puntua lortu ahal izateko. Azken finean, defendatzen jakitea erasotzea bezain garrantzitsua da, bikotea porrotera kondenatuta ez egoteko, aurkariek edozein ahulezia aprobetxatuko baitute garaipena lortzeko[14].
Padelaren helburu nagusia pilota kontrako zelaira botatzea da, zuzenean edo hormako errebote baten bidez, sare baten gainetik pasatuz, aurkako bikoteak itzultzea zaila edo ezinezkoa izan dezan. Nahiko erraza da aurkariaren kolpe guztietara iristea, eta, beraz, nahiko zaila da puntu bat irabaztea. Funtsezkoa da kolpeen altuerak, abiadurak eta ibilbideak menderatzea.
Padela adin eta sexu desberdinetako pertsonek egin dezakete, egoera fisiko berezirik gabe. Ofizialki, binakako modalitatea soilik praktikatzen da (2vs2), baina badira banakakoen zelaiak ere (1vs1). Modalitate horrek onarpen handia du jokalarien artean, jokoaren erritmoa areagotzen baitu. Pilota instrumentu baten bidez jotzen da: egurrezko pala baten bidez[15]. "Paddle" hitzak "paleta" esan nahi du. Palak gehienez 45,5 cm luze neurtzen ditu, 26 cm zabaleran eta 38 mm-ko lodiera du. Jokalariaren eskumuturrean eusteko uhal bat izan behar du, nahitaez erabili behar dena. Palak zuloak ditu, 9 eta 13 mm arteko diametroa duten zuloen kopuru mugatu gabe batez, eta hauek erdialde osoan zehar daude. Gehienez 4 cm-ko eremu periferiko batean, betiere palaren kanpoko ertzetik neurtuta, zuloek diametro, luzera edo forma handiagoa izan dezakete, betiere jokoari eragiten ez badiote[16].
Hasiera batean teniseko pilotekin jokatzen zen, baina, gaur egun, badira padeleko pilota espezifiko eta arautuak. Pilotak gomazkoa izan behar du eta kanpoko azalera zuria edo horia. Puntuazioa teniseko bera da, hau da, 15-30-40. Bi bikoteek hiru puntu irabazi badituzte, 40ko berdinketa ematen da. Irabazlearen aldeko hurrengo tantoari abantaila deitzen zaio, eta irabazleak berriro irabazten badu, jokoa esleitzen da. Joko bakoitietan aldea aldatzen da eta set-a norbaitek seigarren jokoa lortzen duenean amaitzen da, biren aldearekin, edo bost jokoko berdinketaren kasuan bi gehiago jokatuko dira eta 6ko berdinketaren kasuan, berriz, tie-break bat egingo da. Sistema honetan, hurrengo jokoan sakatu beharko lukeen jokalaria ateratzen hasten da, baina behin bakarrik egiten du. Lehen puntua lortu ondoren, sakea aurkariari pasatzen zaio, eta hark bi aldiz jarraian ateratzen ditu. Une horretatik aurrera, jokalari bakoitzak bi aldiz zerbitzatzen du, txandaka, haietako batek zazpi puntu lortu arte, baina gutxienez biko aldearekin. Horrela ez bada, jokoak aurrera jarraitzen du bi lehiakideetako batek alde hori lortu arte, orduan seta irabaziz.
Arauak tenisaren oso antzekoak dira:
• Sakea egiteko, pilota bota eta gerritik behera jotzen da, sake-lerroaren atzetik eta diagonalean, eskuineko aldetik hasita.
• Pilotak eusten dioten sarea edo zutoinak ukitzen baditu eta gero aurkariaren zerbitzugunean erortzen bada bigarren botearen aurretik metalezko alboko sarea ukitu gabe, zerbitzua errepikatuko da.
• Pilota atzeko paretatik ateratzen bada, tantoa pilotak goiko muga gainditzen duenean edo sare metalikoaren sare osagarrietan talka egiten duenean amaituko da.
• Jokalariek zelaitik irteteko aukera dute pilota kanpoan dagoelarik jotzeko, beti ere bigarren boterik ematen ez badu.
Remove ads
Badmintonarekin alderatuz, uler daiteke padelean bi egoera bakarrik bereizten direla: jokaldia eta jokaldien arteko atsedenaldia. Hala eta guztiz ere jokaldiaren barruan lau egoera desberdin bereiz daitezke jarraian eta txandaka gertatzen direnak direnak[14]:
- Sakea
- Eraso-defentsa eratzea
- Defentsa-defentsa eratzea
- Eraso defentsaren arteko trantsizioa
Sakea
Jokaldiari hasiera ematen dion egoera da, pilota jokoan jarriz sake teknikaren bitartez eta arau murrizketak direla eta izaera eta eraso aukerak mugatuak daude. Erabaki zuzenak hartzea eta nola, non, nora eta abiadura gauzatzeak ekar dezakete jokaldiaren arrakasta edo porrota.
Sake hartzea
Nahiz eta pentsa daitekeen fase hau aurrekoarekin hasten dela, hartzeko jarrera hartuz eta sake desberdinen aurrean nola erreakzionatu ikusiz, sakea egin ondoren, eta bere ezaugarrien arabera, mugimendu koordinatuen eta kateatuen mekanismoa (lekualdatzeak) martxan jartzen da, gorputza pilota ahalik eta eragin handienaz jotzeko posizio egokienean jartzeko.
Padeleko goi mailako joko profila
Aurkariaren egoera eta posizioa zein den aztertu behar da, nola zuzendu aukeratzeko (nola, non, non, non, zein abiadura), eta horrek erantzuteko zailtasun handiagoa ekar dezake. Sakea jokoan jartzea ekimen erasokorreko saio bat da, eta pilotaren erantzuna ahalik eta gehien oztopatzeaz gain, sakea egiten duen bikotea ekimenari eusten saiatzen da, sarera hurbilduz. Normalean sarea menderatzen duen bikoteak, hau da, saretik gertu jokatzen duenak, aukera gehiago ditu puntua irabazteko, eta, beraz, sarea lortzeko etengabeko borroka da. Pentsa daiteke sarearekiko kokapena erasotzaile-rola dela, eta urruntasuna, berriz, defentsa-rola.
Eraso-defentsa eratzea
Aldi hau sakea hartzearekin hasten da, eta jokaldiaren ekimena egoera honetan nagusi den jokalariak markatzen du, behin jokaldia amaitu arte irauten saiatzen baita, arrakasta lortu edo ez.
Padelean alboetako paretak eta errebotea daudenez, pareta erabiltzen den kolpeetan defentsa-kolpetzat joko dira, baina badaude egoerak non baliabide hau erabiltzea eraso kolpe bat bezala izan daitekeen.
Defentsa-defentsa eratzea
Egoera hau kolpeetako batek defentsa-izaera duenean hasten da, beraz, aurkariaren hurrengo kolpea eraso kolpe bat izango da. Kolpe hau jasotzerako orduan berriro ere defentsa egoera batean egotera behartuko da.
Eraso defentsaren arteko trantsizioa
Nahiz eta jokoaren garapenean ohikoa den bikote edo talde bat eraso egoeran aritzea eta bestea defentsan, zenbaitetan joko faseak edo une desberdinak izaten dira, non ezin baita argi zehaztu hauetako egoeraren bat zein bikotearena den eta horregatik, eraso defentsaren arteko trantsizio egoera jotzen da.
Remove ads
Bere tamaina tenis zelaiaren herena da. Zelaia inguratzen duen zenbait zati burdin harizkoak dira eta gainontzekoa porlanezkoa edo beirazkoa izan daiteke. Pilotak edozein hormatatik errebote egin dezake, baina lurrean behin bakarrik bote egin dezake itzuli aurretik.
- 20 metro luze eta 10 metro zabal da pista. Atzeko paretak 3 metroko altuera dute eta alboko hormek 4 metro
- Jokatzeko eremuaren erdian zelaia bitan banatzen duen sare bat dago. Erdian gehienez 88 cm-ko altuera du, bi aldeetatik 92 cm-ra handituz.
- Zelaiaren alde bakoitza, bi zatitan banatuta dago hesiekin mugatuta. Atzeko hormatik 3 metrotara, sarearekiko paralelo dagoen lerroa dago.
Remove ads
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads