From Wikipedia, the free encyclopedia
Nielatua metal bitxietan nielo izeneko esmalte iluna txertatuz egiten den apaingarri teknika da, damaskinatuaren aurrekaria.
Izena latinezko nigellum hitzetik dator (niger hitzaren diminutiboa), edo Erdi Aroko latinezko nigello edo neelo, denak kolore beltzari erreferentzia egiten dioten hitzak.[1]
Normalean oinarria zilarra izaten da, eta nieloa beltza. Txertaketa zilarrean egindako ildo estuetan egin daiteke, edo azalera zabalagoetan; askotan aplikatu beharreko azala aldez aurretik lazten da, esmaltea hobeto hartu dezan.
Nieloa zilarra, kobrea eta beruna proportzio desberdinetan boraxarekin eta sufrearekin urtuz lortu izan da.[2] Prestaketa osagaiak egosiz eta ehoz egiten da, bete beharreko ildoen lodieraren araberako garaua lortuz. Nahastea ezarriko den lekua borax geruza fin batekin estali behar dira. Nieloa idazteko erabiltzen diren bezalako luma baten punta bat erabiliz ezartzen da, zehaztasunez. Gero labean egosten da. Hoztutakoan kolore beltza hartzen du, eta gero leundu eta distira ematen zaio.[1]
XI. mende aurretiko bitxigintzan, nielaturako acanthita erabili zen, zilarrezko sulfuro minerala. Ondoren kobre eta zilar sulfuroen nahasketa urgarri bat erabili zen, estromeyerita mineralari dagokiona. Kasu askotan, nahaste honi galena (berun sulfuroa) gehitzen zitzaion.
Nielatua objektu asko apaintzeko erabili izan da, hala nola ezpata, falkata, gerriko, edalontzi, adar, zaldi-zela edo bitxiak.[1]
Nielatua zilarra apaintzeko metodo zaharrenetarikoa da. Ikerlari batzuen arabera lehen lekukotasunak Brontze Arokoak dira, K.a 1800 urte ingurukoak dira, Biblosen (Siria) aurkituak zimitarretan eginiko hieroglifoetan.[1] Adituen ustez, artisau siriarrek eraman zuten nielatua (Mesopotamia eta Kretako tradiziozko ikonografia barne) Egipto eta Mizenasera.[3]
Plinio Zaharrak Antzinako Egipton bazela idatzi zuen,[4] eta Ahhotep II erreginaren hilobian aurkitu izan dira (K.a. 1550 urtea).[5]
Mizenastar brontzezko sastakaietan nielatutako apaingarriak ezagutzen dira ( ca K.a.1500). Lehoi-ehiza eszenak erakusten dituzte, eta Atenasko Arkeologia Museo Nazionalean ikusgai daude.[3] Hauetan metalmalerei (metalean margotzea, alemanez) teknika mixtoa erabili zuten, nieloa apaintzeko zein urre/zilarraren itsasgarri gisa erabiltzen zelarik.[6]
Historiaurre amaieran, Bigarren Burdin Aroan Iberiar Penintsulan erabili zen;[7] Las Ruedas aztarnategi bakzeoan pieza nielatuak aurkitu dira.
Historiaren hasiera den Antzinaroan, Antzinako Erromak nielatua mantendu zuen,[8] garaiko gustuetara egokitua; horren adibide da IV. mendeko Eskilinoko eztei kutxa ( British Museum ), irudi kristauekin apaindua. Europako I-IV. mendeetako artean felidoen eta erbien estatua txikiak eta paparrekoak aurkitu izan dira, haien azaleko marrak eta ñabardurak nielatuz irudikatzen dituztenak.[9]
Bizantziar Inperioan ere presente izan zen, eta seguraski honekin lotuta Sasandar Inperioko bitxigileek ere erabili zuten.[10]
Arte anglosaxoian ere jarraipena izan zuen,[11] Europan eta Asian asko hedatuz.[11]
_01.jpg)
Erdi Aro hasieran apaingarri zeltiar eta bikingoetan erabili zen, Ekialdeko Europan XX. mendera arte iraun duen eran.[12]
Erromanikoan kobrearen erabilpena nagusitu zen oinarri bezala, eta Europako zatirik handienean esmalteak lekua kendu zion nielatuari, kolore gehiago erabiltzeko aukera baitzuen; halere nielatua ez zen guztiz desagerrarazi, eta kalitate handiko zenbait piezetarako erabiltzen jarraitu zen, hala nola Rhin eta Mosa ibaien inguruan sortutako arte irudiek.[13]
Nielatua urregintza arabiarrean asko erabili zen. Horren adibide dira Medina Azaharako brontzezko oreina (X. mendea), Espainiako Arkeologia Museo Nazionalean ikusgai dena.
X. mendetik XIII. mendera, Kieveko Ruseko artisauek abilezia maila handia lortu zuten bitxigintzan. Nielaturako, lehenik urrea edo zilarra bozeltzen zuten, erliebeak lortuz; sakonuneak nieloaz betetzen zuten (kobre, berun, zilar, potasio, borax, sufre nahaste batez), labean egosiz belzten zena. Nielatu hauek masiboki ekoitzi ziren, gaur egunean oraindik gordetzen diren moldeetan; eta Eskandinabia, Rus, Bizantzio eta Grezia artean saldu-erosten ziren. Mongoliarren inbasioan (1237-1240) ia Kieveko Rus osoa inbaditua izan zen, eta artisau gehienak erahil zituzten; ostean, eskulangintza tekniketan atzerakada handia izan zen. Ukrainako Altxor Historikoen Museoak hilobietatik berreskuratutako nielatuen bilduma handia du.[14]
XIII. mendetik aurrera, gotikoan estilo horretako irudiak erabili ziren, Errenazimenduan grado gorenera iritsi arte,[11] Florenzia eta Boloniako artisauen eskutik (niellatura).[15] Hortik aurrera nielatua irudi eta apaingarri txikietan, armaduretan eta armetan erabili zen.
San Luisen bataiontzi famatua, berez, Mamelukoen Sultanerrian c. 1300 urtean eginiko ontzia da, non irudiak eta arabesko apainduren atzea nielatuz ilundua dagoen; XV. gizalditik Frantzian dago, eta Louvre museoan gordetzen da.
.jpg)
Nielistak inprimatzeko makinen garapenean garrantzia izan zuten. Izan ere, bere teknika oso ondo egokitzen zen inprimatzeko erabiltzen ziren plantxa grabatuak prestatzeko; hasierako inprimatzaile gehienak bitxigileak ziren. Italian, lehen inprimatze-lanak nielaturako prestatutako piezak erabiliz egin ziren, nieloa eman aurretik.[16]
XVI. menderako nielatua ez zen asko erabiltzen Europan, dekorazioan eta kontrasteetarako helburu berarekin erabil zitezkeen mastika berriak asmatu baitziren. Errusia aldean gehiago erabiltzen zen, eta Mendebaldeko Europan gutxiago.[11]
XVIII. mendean, Europan ez zen batere erabiltzen, salbu eta Errusian, non kalitate handiko nielatuak egiten ziren, tabakeretan adibidez, garaiko rokoko eta neoklasiko estiloan.
_with_Scabbard_MET_sfsb26.35.8a(5-15-07)s2d1.jpeg)
Kaukasoko gizonek garai hartan zerabiltzaten khanjali labana tipikoen kirten eta zorroak apaintzeko ere erabili zen, baita su-armetan ere, hedatu zirenean.
XX. gizaldian nielatuaren teknika bizirik da Thailandian, non artisauek atera nahi den irudiaren ingurua higatzen duten; higatutako hutsunea nieloz betez, labean belzten dute. Leundu eta gero, artisauak azken ukituak ematen dio eta, askotan filigranaz apaintzen da. Irudiak Ramayana eta Thai kulturako ikurrak izan ohi dira. 1930 eta 1970eko hamarkaden artean bertan izan ziren soldadu iparamerikarren artean opari preziatua izan zen, EEBB-etan zeuden emazteei eramateko.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
