Kanpai-formako lurrontziak edo kanpai-formako ontziak[1] Mendebaldeko Europan Kalkolitoan eta Behe Brontze Aroan garatu zen lurrontzi dekoratu batzuk izan ziren. Luzaroan, kultura arkeologiko baten ezaugarritzat jo izan dira. Gaur egun, ordea, kultura desberdinak zituzten giza-taldeetan zabaldu zen objektu multzo bateko erreferente ezaugarriena bezala ikusten dira[2]. Ez dute kultura oso bat definitzen, baina ia beti beste objektu horiekin batera azaltzen dira, kanpai-formakoaren hornidura esaten zaion multzo: luxuzko piezak, kobrea bidenabar eta urrea batzuetan, V formadun zuloa duten botoiak, eta arkulari hornidura[3]. Frantsesez zein gaztelaniaz campaniforme izenaz da ezaguna, eta ingelesez Beaker culture esaten zaio.
 | |
| Mota | kultura arkeologiko |
|---|---|
| Honen parte | Neolito, Brontze Aroa, Final Neolithic in Central Europe (en)  eta Kalkolito |
| Geografia | |
| Jatorria | Erdialdeko Europa, Mendebaldeko Europa eta Hegoaldeko Europa |
| Hasiera | K.a. 2600(e)ko hamarkada |
| Amaiera | K.a. 2200(e)ko hamarkada eta K.a. 1800(e)ko hamarkada |
| Hedapen mapa | |
 | |
| Aurrekoa(k) | Kordoi-zeramika kultura |
| Ondorengoa(k) | Nordic Bronze Age (en) , Unetice kultura, Atlantic Bronze Age (en) , Elp culture (en) , Hilversum culture (en) eta Pyrenean Bronze (en) |
Bere kronologia eta interpretazioa eztabaidagarriak dira eta hori buruzko literatura zientifiko zabala sortu dute. Erradiokarbonoak Europa osoko kanpai-formako ontziak aurkitutako aztarnategietan material organikoek emandako datuei esker,[4] aztarnarik zaharrenak Behe Tajon (Portugalen) sortu zirela dakigu K.a. 2900 eta K.a. 2500 artean.[5] Beste aditu batzuek, berriz, ontzi hauek K.a. 2400 inguruan sortu eta K.a. 1800 inguru desagertu zirela diote.[6]
Ezaugarri nagusia buruz behera jarritako kanpai itxura duten ontzi dekoratuak dira, Europa osoko hilobi-eremuetan agertu direnak: Iberiar penintsula osoan, mendebaldeko Mediterraneoko uharteetan, Frantziako kostaldean, Britainia Handian eta Irlandan, Herbehereetan eta erdialdeko Europan.
Kalkolitoko kultura dugu. Ontzi hauek kobrearen metalurgiaren hedapenarekin estuki lotuta daude, eta izatez, ontzi hauek Kalkolitoaren fosil gida dira.[7]
Iduriak
Kanpai formako zeramikaren kulturako objektuak. Zeramika horrekin ager daitezke, eskualdearen arabera:
Kanpai-formako ontzia (Ciempozuelos, Espainia)
Irladan aurkitutako urrezko lunula.
Arkulari baten besokoa. Alemanian aurkitua
Palmela motako gezi puntak. Espainian aurkituak.
Ukitu leuneko gezi puntak. Alemanian aurkituak.
Kobrezko sastakaia. Espainian aurkitua.
Ingudea. Herbeheretan aurkitua.
Kanpai formako ontziekin batera agertu ohi diren beste pieza batzuk
Urrezko belarritakoen atzealdea. Portugalen aurkituak
_01.jpg)
.png){kind=small}
Erreferentziak
Kanpo estekak
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
