From Wikipedia, the free encyclopedia
Hegazti gripea animalia hauen bitartez kutsatzen den gaixotasun infekziosoa da (GNS:J10), zatikaturiko RNA kate negatibodun birus batek eragindakoa, A Influenzavirus generokoa eta Orthomyxoviridae familiakoa. Orokorrean hegaztiei soilik eragiten dien arren ugaztun espezie batzuk infektatzeko gai da, horien artean gizakia, txerria, behiak eta etxeko katua. Gaitz honen lehenengo kasuak Italian agertu ziren XIX. mendearen bukaeran, eta gaur egundaino munduko leku ezberdinetan aurkitu da.
Gripe arruntaren A motako birusaren (A influenzavirus) azpimota batzuk dira hegazti-gripea sortzen dutenak. A motako birus horren beste azpimota batzuk dira giza-gripea eragileak.
Hegazti-gripea "fowl plague" izenez ezagutzen da mundu osoan. Gaixotasun hau 1878 urtean agertu zen Italian. 1901an Centanni-k eta Savonuzzi-k aurkitu egin zuten eragile infekzioso bat zela gaixotasun hau zabaldu egin zuena hegazti guztietan. Hala ere, 1955 arte ez zen birus eragilea identifikatu, ikusi zenean birus hori ere giza-gripearen antzekoa zela.
Gaiza hegaztietan aspalditik ezaguna bada ere, 1997 arte ez zen egiaztatu hegazti-gripearen birusak (edo birusek) gizakia ere kutsa lezakeela. Izan ere, 1997an, Hong Kong-en, H5N1 A gripearen azpimotak hegaztietatik gizakiengana transmititu zen, 18 pertsona infektatuz. Agerraldia hegaztien azoka batean gertatu zen, eta lehenengo aldiz erakutsi zuen posible zela hegaztiek gizakia kutsatzea (giza-gripearen kasu normalak A gripearen H1N1 eta H3N2 azpimotek sortzen dute).
1997tik gaur arte (2025) Gaixotasunak Prebenitzeko eta Kontrolatzeko Europako Zentroak hegazti gripearen birus horren (H5N1 azpimotakoa) ia 900 kasu antzeman ditu gizakiengan [1]
Hegazti gripearen birusa ez da orain arte pertsonatik pertsonarako transmititu. Hots, gizakietan izandako kasu guztietan transmisio zoonotikoa izan da.
Influenza A birusaren azpimota batzuk (H5 eta H7) sortzen dute hegazti-gripea. Hegazti gehienei eragiten dien gaixotasun sistemikoa da, oso kutsakorra eta 24 orduetan hilkorra. A motako influenza birusak hemaglutinina (H) eta neuroaminidasa (N) proteinetan oinarritutako azpimotetan banatuta daude. 16 hemaglutinina mota daude eta 9 neuroaminidasa mota, beraz 144 konbinazio ezberdin eman ahala dira H eta N-rekin. Azpimota guztiek kutsatu ditzakete hegaztiak, baina gutxi batzuk soilik gaixotu. Gaur arte aldaera hiperpatogenoa H5 eta H7 azpimotek besterik ez dituzte sortu.
Ur-hegazti migrakorrek, batez ere ahate basatiek, birusaren gordailu naturalak dira, eta baita infekzioarekiko erresistenteak. Etxaldeetako hegaztiak (oiloak, adibidez), bestalde, sentikorragoak dira gaixotasunarekiko, eta haietan infekzioak berehalako heriotza eragin dezake.
Behin birusa hegaztietan sartuta, gorozki eta arnasbidetik kanporatzen da, eta honela transmititu eta hedatzen da:
Hegaztietan, gripe mota hau oso kutsakorra da. A influenzavirus batzuk birulentzia handikoak dira, eta oilategi batean, esaterako, sarraskia egin dezakete 24 orduetan. Hegaztietan birusak odoljarioak, buruko eta lepoko hantura, eztula eta heriotza eragiten du.
Giza kasuak, goian aipatu denez, oso urriak izan dira gaur arte (2025). Hegazti gripearen birusarekin infektatu diren gizakiek gripe arruntaren sintomak izan ohi dituzte: sukar altua, giharretako mina, nekea, eztula, buruko mina, ondoeza.... [2]. Kasu larrienetan pneumonia ere ager daiteke. Etxeko hegaztiekin kontaktuan daudenak (baserritarrak, albaitariak, hiltegietako langileak...) dira infektatuak izateko arrisku gehien dutenak. Pertsonen arteko transmisiorik ez dago orain arte, eta ezta janarien bitartekoa ere, jan behar diren hegaztiak ondo kozinatuta baldin badadude (beroak birus patogenoa hiltzen baitu).
Orain arte hegazti gripearen ohiko birusa, A influenzavirus H5N1, ez da mehatxu larria izan gizakiarentzat. Baina zientzialariek bere arrisku potentzialez ohartarazi digute. Birkonbinazio genetikoa izango balu, eta ezaugarri berriak hartuko balitu, birus horrek gizakia modu eraginkorragoan infektatzeko baliabideak izan litzake, oso arriskutsua izango zena (esaterako, hegazti gripearekin infektatutako txerri bat -edo beste ugaztun bat- giza gripearen birusak ere infektatuko balu, eta bi birus horien arteko birkonbinazio genetikoa gertatuko balitz, hegazti gripearen birusak giza gripearen birusaren ezaugarri berriak bereganatuko lituzke) [3].
Erakunde nazionalek eta nazioartekoak hegazti basatietako harremanak murrizteko gomendatu dute. Gaixorik edo hilik dagoen hegaztiren bat aurkituz gero, osasun-agintariei jakinarazi behar zaie lehenbailehen, erretiratu eta azter ditzaten.
Gaitz honen giza kasuak antibiral espezifikoekin tratatzen dira: oseltamivir eta zanamivir ohikoenak izanik. Sintomak hasi eta lehenengo 48 orduetan hartu behar dira eraginkorrak izateko.
2007an AEBetan txerto bat sortu zuten gaiztaren aurka, birusaren H5N1 azpimotaren aurkakoa, hain zuzen. Txertoa erabiliko litzateke pertsonen arteko gaitzaren intzidentzia igoko balitz.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
