Hala Sultan Tekke
From Wikipedia, the free encyclopedia
Hala Sultan Tekke (grezieraz: Τεκές Χαλά Σουλτάνας, Tekés Chalá Soultánas; turkieraz: Hala Sultan Tekkesi), Zipre hego-ekialdeko Larnaka hirian dagoen meskita da. hainbat iturriren arabera munduko lau garrantzitsuenetako bat da[1].
| Hala Sultan Tekke | |
|---|---|
 | |
| Kokapena | |
| Estatu burujabe |  Zipre |
| Zipreren banaketa administratiboa | Larnakako barrutia |
| Municipalities of Cyprus Republic | Larnaca Municipality |
| Zipreko hiria | Larnaka |
| Koordenatuak | 34°53′07″N 33°36′36″E |
 | |
| Historia eta erabilera | |
| Erlijioa | islama |
| Arkitektura | |
| Estiloa | Ottoman architecture (en)  |
Larnakako aintzira gaziaren mendebaldeko ertzean kokaturik dago[2].
Arkeologia eremua
K.a. II. milurtekoan (K.a. 1650-1100) Hala Sultan Tekke dagoen tokian Brontze Aroko Dromolaxia Vizatzia herriaren hilerria egon zen[3]. 1890. hamarkadan hainbat indusketa egin zituzten Henry Beauchamp Waltersek (British Museumeko zuzendaria izango zenak) eta John Winter Crowfootek eta aurkituriko objetuak erdibanatu zituzten British Museumak eta Zipreko museoak[4]. 1947an, 1970. hamarkadan eta azkenik 2010-212 artean suediarrek egindako indusketetan Zipreko Brontze Aro berantiarreko hiri handienetakoa izan zela ikusi da[3]. 50 hektarea inguru hartzen zituen. Hala Sultan Tekke-ren emakumezkoen gelan egindako ikerketek erakutsi dute eraikuntza zaharragoen gainean eraiki zela, garai arkaiko, klasiko eta helenistikoetako (K.a. VI-I mendeak) eraikinen hondarrak agertu baitira.
Meskita
Muawiya kalifaren garaian arabiarrek Zipre erasotu zuten (K.o. 647-649) eta orduan kokatzen da Mahomaren sahaba zen Umm Haramen heriotza[5]. Kondairak dioenez Larnaka hiriaren setioan Umm Haram andre zaharra zela bere mandotik erori eta hil egin zen. Toki berean hilobiratu zuten, nahiz eta xiistek hilobia Medinako hilerrian dagoela dioten[6].
XVIII. mendean Otomandarren aginte garaian Sheikh Hasan dervixeak hilobia aurkitu zuen eta agintariei aurkikuntza honen garrantziaz ohartarazita meskita bat eraiki zuen hilobiaren inguruan, 1760. urtean. Meskitaren hormak dekoratu zituen eta inguruan egurrezko hesia eraiki zuen. Giovanni Mariti esploratzailearen arabera Ali Agha Zipreko gobernadoreak eraiki zuen meskita[7] eta inguruan hondarretan zegoen eliza baten harriak berrerabili zituzten.
1816an berriztatze lanak egin zitzaizkion eta 2002an UNOPS erakundeak berriz atondu zuen Brontze Aroko herriaren aztarnak aurkitu zirenean[1].
Gaur egungo eraikina hasierako eraikina baino handiagoa da. Meskitaren inguruan mausoleoa, minaretea, hilerria eta gizonezkoen eta emakumezkoen bizilekuak ditu.
Lorategia
Hala Sultan Tekkeko lorategirako sarreran 1813ko martxoaren 4ko otomandar idazkia du: "Jainkoak maite duen Zipreko gobernadore otomandar handiak eraiki zuen Hala Sultan Tekke". Pasha (general) batek diseinatu zuen lorategia eta horregatik "Pasharen lorategia" izena du. Tekke ondoko eraikinek "Gülşen-Feyz" izena dute (osotasunaren eta argiztapenaren arrosa lorategia). Sarreraren iparraldean (ezkerretara) gizonezkoentzako gonbidatuen etxea zegoen eta eskumatara gizonezkoentzako (Selamiik) eta emakumezkoentzako (Haremiik) etxeak.
Meskita eta hilobiak
Meskitak oinplano karratua eta kupula handia ditu. Balkoia ere badu eta eraikin osoa adreilu hori egina dago. Minaretea 1959an berreraiki zen.
Umm Haramen hilobia meskitaren alkibla horman (Mekara begira dagoena) dago. Haren hilobiaren alboan beste lau hilobi daude. Garrantzitsuena bi mailatako marmolezko hilkutxa dauka. 1929ko uztailaren 12ko data dauka eta Adile Hüseyin Ali-rena da, Hussein bin Aliren (Mekako xerifea) emazte turkiarra.
Meskitaren ekialdeko izkinan hilerria dago, turkiar administratzaileak lurperatu izan ziren bertan. Hilerria 1899an itxi zen.
Meskitaren parean iturri oktogonal bat dago, 1796 eta 1797 artean eraiki zena. Silahtar Kaptanbaşı Mustafa Agha Zipreko gobernadoreak eraiki zuen Abdulhamid II.a sultanak hala aginduta.
Zipreko turkiar musulmanentzat toki sakratua da[8] eta Tennesseeko Unibertsitateko George E. Bowen irakaslearen arabera musulmanentzat munduko hirugarren toki sakratuena da[9]. Beste iturri batzuen arabera munduko laugarrena da musulmanentzako toki garrantzitsuenen artean, Meka, Medina eta Jerusalemen atzetik[10][1]. 1974ko uhartearen banaketan greziar jatorriko eremuan gelditu zenez erromesaldiak oso urriak dira.
Otomandar garaian itsasontziak meskitaren albotik pasatzen zirenean banderak masta erdira ezartzen zituzten eta kainoiekin salbak egiten zituzten[11].
Hala Sultan Tekke.
Lorategia.
Barnealdea.
Arkuak.
Meskita Larnakako aintzira gaziaren ertzean.
.jpg)
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
