Lapurdiko udalerria From Wikipedia, the free encyclopedia
Gixune Lapurdiko barnealdeko udalerri bat da, Lapurdi Ekialdean kokatua. Euskal Herrian iparralderen dagoen udalerria.
| Gixune | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Lapurdi, Euskal Herria | |||||||||||
 Gaztelua Portuko auzoan | |||||||||||
| |||||||||||
 | |||||||||||
| Kokapena | |||||||||||
| Herrialdea |  Euskal Herria | ||||||||||
| Lurraldea | Lapurdi | ||||||||||
| Administrazioa | |||||||||||
| Estatua |  Frantzia | ||||||||||
| Eskualdea |  Akitania Berria | ||||||||||
| Departamendua |  Pirinio Atlantikoak | ||||||||||
| Elkargoa | Euskal Hirigune Elkargoa | ||||||||||
| Barrutia | Baiona | ||||||||||
| Kantonamendua | Errobi-Aturri | ||||||||||
| Izen ofiziala | .svg){kind=small} Guiche | ||||||||||
| Auzapeza | Jean-Yves Bussiron (2008-2014) | ||||||||||
| Posta kodea | 64520 | ||||||||||
| INSEE kodea | 64250 | ||||||||||
| Herritarra | gixundar | ||||||||||
| Geografia | |||||||||||
| Azalera | 24,84 km² | ||||||||||
| Garaiera | 0-177 metro | ||||||||||
| Demografia | |||||||||||
| Biztanleria | 979 (2018:  27) | ||||||||||
| |||||||||||
| Dentsitatea | 38,2 biztanle/km² | ||||||||||
| Zahartzea[1] | % 19,48 | ||||||||||
| Ugalkortasuna[1] | ‰ 59,12 | ||||||||||
| Ekonomia | |||||||||||
| Jarduera[1] | % 77,59 (2011) | ||||||||||
| Desberdintasuna[1] | % 6,87 (2011) | ||||||||||
| Langabezia[1] | % 5,17 (2013) | ||||||||||
| Euskara | |||||||||||
| Euskaldunak | % 20,27 (2010) | ||||||||||
| Erabilera | % 2,47 (2011) | ||||||||||
| Datu gehigarriak | |||||||||||
| Sorrera | XI. mendea. urtea | ||||||||||
Guiche frantsesezko toponimoak[2] Guissen (1083, 1100, 1203, 1249), Villa Guissen (XII. mendean, Baionako eskutitzak[3]), Guiche (1650, Gouvernement Général de Guienne et Guascogne et Pays circonvoisins eta Carte des Pays Basques de France et d'Espagne mapak) eta Sanctus Joannes de Guiche (1687, Baionako elizbarrutiaren bilduma[4]) formak izan zituen.
Gixunek gisu euskal erroa du, karea ere esan nahi duena (era berean grezierazko gypsu edo igeltsu hitzetik ekarria)[5].
Dauzat eta Rostaing adituek, Guchan eta Guchen toponimoak ikertzean, beste bi teoria proposatu zituzten. Guchan-entzat latinezko Justius izena eta -anum atzizkiaren lotura proposatu zuten.[6] Guchen-entzat, berriz, Dictionnaire toponymique des communes des Hautes Pyrénées, Michel Grosclaude eta Jean-François Le Nail adituek honakoa proposatu zuten: Guish akitaniar izena eta -anum latindar atzizkiaren lotura.[7]
Gaskoiz udalerriari Guíshen diote[8], frantsesez Guiche eta euskaraz Gixune diogu.[9]
Aturri eta Biduze ibaiak udalerritik igarotzen dira. Aturrik Saint-Laurent-de-Gosse eta Sainte-Marie-de-Gosse landatar udalerriekin duen iparraldeko muga da.
Arrokes antzinako harrobi sonatua, gaur egun aintzira bilakatu da,[10] 38 metroko sakonera duena. Bere hondartzak bandera urdina du.[11].
Udalerria mugakidea da Landekin iparralde eta ekialdean.
XV. mendean, Gaston IV.a Foixkoa Bearnoko kondea[12], Karlos VII.a Frantziakoaren teniente jenerala zela, Lapurdiren atea babesten zuen Gixuneko gaztelua hartu zuen (1449ko abenduaren 15a). Horri esker, Gaston IV.ak Lapurdi osoa zeharkatu zuen Donibane Lohizuneraino.
1563an Karlos IX.a Frantziakoak Gixuneko konderria eratu zuen; Horretarako Bardoze, Ahurti, Samatze, Akamarre, Saint-Pé-de-Léren eta Beskoitze parrokiak bildu zituen[13][2]. 1648an konderriari beste lau parrokia gehitu zizkion Agaramonteko dukerria osatzeko.[14].
Hori zela eta, Antzinako Erregimenean Gixune eta Lapurdi arteko harremana berezitasunak zituen (gertuko Bardoze eta Ahurtik bezala). Arlo judizialetan hiru parrokiak ez ziren lapurtar erakundeen mendean baizik eta Akamarreko seneskalerriaren mendean.[15]. Beraz ez zuten Lapurtarren Biltzarraren lanetan parte hartu 1763ra arte.[16]. Anne Zinken esanetan, handik aurrera hiru parrokia zerga arloan bilakatu ziren eta, era berean, Lapurdiko ohitura zuzenbide zibil bilakatu zen.[17].
Samatzerekin batera, Bidaxuneko Kantonamenduko tren geltoki bakarra izan zuen 1912tik XX. mendeko erdialdera arte, Baiona eta Tolosa lotzen zituen linean. Samatze-Gixuneko geltokia hain zuzen ere.[18]
Udalerriaren ekonomiaren oinarria laborantza da. 1991. urterarte kareharria lortzeko harrobia zegoen bertan. Bada altzarien fabrikazioaren industria txiki bat ere.
Gixune aski herri garrantzitsua izan zen XIX. mendean, 1.500 biztanle baitzituen sasoi hartan, inguruko herriek baino gehiago. Hala ere, populazioak beherakada handia jasan zuen hurrengo hamarkadetan, eta 1980ko hamarkadan 600 biztanle besterik ez zituen. XXI. mendean biztanleak berreskuratu zituen eta berriro ia 1.000 lagunen mailara iritsi zen.
| Gixuneko biztanleria |
|---|
 |
| Datuen iturburua: INSEE |
Udalerrian XIX. mendearen amaiera arte hizkuntza nagusia okzitanierazko aldaera gaskoia izan zen. Izan ere, 1863an Louis-Lucien Bonapartek argitaraturiko Carte des Sept Provinces Basques Gixune ez dago euskal eremuan eta bertoko toponimoa horrekin bat egiten du.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
