Etxebarri

Etxebarri Bizkaiko erdialdeko udalerri bat da, Bilbo Handia eskualdearen barruan Hego Uribe azpieskualdekoa. 12.000 biztanle zituen 2019 urtean, eta XXI. mendeko lehen hamarkadan metropolitar gunean hazkunderik handieneko udalerria izan zen. Berezko izen historikoa Etxebarriko Doneztebe elizatea bazuen ere, 1994. urteaz geroztik Etxebarri du izen ofiziala.

Etxebarriko autobus geltokia

Artikulu hau Bizkaiko udalerriari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Etxabarri (argipena)».

Etxebarri
Bizkaia, Euskal Herria
Doneztebeko eliza
Administrazioa
Estatua	Espainia
Erkidegoa	Euskal Autonomia Erkidegoa
Lurraldea	Bizkaia
Eskualdea	Bilbo Handia
Izen ofiziala	Etxebarri
Alkatea	Loren Oliva (LVP)
Posta kodea	48450
INE kodea	48029
Herritarra	etxebarritar
Kokapena
Koordenatuak	43°14′50″N 2°53′30″W
Azalera	3,38 km²
Garaiera	30 metro
Distantzia	1,5 km Bilbora
Demografia
Biztanleria	11.975 (2023) 195 (2022)
5.771 (%48,2)   (%48,4) 5.792
Dentsitatea	2.159 bizt/km²
Hazkundea (2003-2013)[1]	% 43,06
Zahartze tasa[1]	% 19,23
Ugalkortasun tasa[1]	‰ 60,12
Ekonomia
Jarduera tasa[1]	% 80,28 (2011)
Genero desoreka[1]	% 3,42 (2011)
Langabezia erregistratua[1]	% 12,44 (2013)
Euskara
Euskaldunak[1]	% 22,82 (2010)
Kaleko erabilera [2]	%  (2016)
Etxeko erabilera [3]	% 10.47 (2016)
Datu gehigarriak
Webgunea	http://www.etxebarri.eus

Geografia

Inguru naturala eta klima

Etxebarrik Bilborekin egiten du muga mendebaldean, Galdakaorekin ekialdean, Txorierrirekin iparraldean, eta Basauri udalerriarekin hegoaldean. Bilbotik oso gertu kokaturik dago, 1,5 kilometrora zehazki. Etxebarritik Bilboko Txurdinaga eta Otxarkoaga auzoak ageri dira. Ibaizabal ibaiaren meandro batean kokatzen da Etxebarri.

Hiru alde, gutxienez, bereiz daitezke herrian: batetik, Ibaizabal ibaiaren meandroan kokatzen den gunea, Doneztebe. Tradizionalki gune horretan industria nagusi izan den arren, Etxebarriko zabalgune berria bertan eraikitzen ari da. Horrez gain, 2004tik Bilboko metroaren geltoki berria egin dute han. Bestetik, Kukullaga, (San Antonio gaztelaniaz) auzunea dugu, udalerriaren iparraldean, N-634 errepidearen iparraldean dagoena. Eta hirugarrenik, Lezama-Legizamon industrialdea dagoen meandroa.

Auzoak

Etxebarriko auzo nagusiak honakoak dira: Ametzola, Doneztebe, Kukullaga, Legizamon, San Antonio eta Santa Marina.

Ekonomia

XX. menderarte nekazaritza izan zen udalerriko jarduera ekonomiko nagusia. 1900etik aurrerako industrializazio prozesuaren ondoren, hainbat industria eta lantegi berri zabaldu ziren herrian. Ibaizabal ibaiaren ondoan dagoen Arcelor Mittalen lantegia edota Lezama Legizamon industrialdea. Horrez gain, jadanik ateak itxi duten beste hainbat lantegi. Izan ere, Etxebarriren hazkunde demografikoarekin batera, etxebizitza ugari eraiki dira antzinako industriak zeuden orubeetan.

Gaur egun, zerbitzuek dute industria baino garrantzi handiagoa, enpleguaren %53,7 haiei baitagokie. Industriak, berriz, enpleguaren %30,8. Eraikuntza bestalde, azken urteetako etxebizitza eraikuntzari loturik, beste udalerri batzuetan baino garrantzitsuagoa da, enpleguaren %15. Nekazaritza, azkenik, ia desagertu da enpleguaren %0,4 baino ez dela.

Demografia

Etxebarrik 10.951 zituen 2016an, historian izandako biztanleriarik handiena. Izan ere, XX. mende osoan zehar hazi da herria, XX. mendearen hasieran 637 biztanleko herrixka bat baino ez zela. Are gehiago, Bizkaian 1970eko hamarkadako krisialdiaren ondorioz hasitako beheraldi demografikoa, ez da Etxebarrin ia nabaritu. Aitzitik, herriak hazten jarraitu du 1980ko hamarkadatik aurrera ere.

Etxebarriko biztanleria

Politika

Udal hauteskundeak

Etxebarriko udal politika berezia da inguruko herriekin alderatuta, tokiko alderdi batek, La Voz del Pueblo alderdiak, baitu nagusitasuna 1990eko hamarkadatik. LVP alderdiak 1991tik agintzen du herrian. 1987an PSE-EE alderdiak irabazi zituen hauteskundeak.^[4]

2011ko maiatzaren 22ko hauteskundeen emaitzen ondorioz, LVPko Loren Oliva hautatu zuten alkate.

2015eko udal hauteskundeetan, Etxebarrik, 10.000 baino biztanle gehiago izateagatik, lau zinegotzi gehiago jaso zituen. Hartara, LVP alderdiak hiru zinegotzi gehiago eskuratu zituen, guztira hamahiru zinegotzi izateraino. Loren Olivak jarraitu zuen alkate. EH Bilduk, berriz, guztira bi zinegotzi lortu zituen; eta EAJk eta PSE-EEk, zinegotzi bana.

2019ko udal hauteskundeetan LVPk berriro lortu zuen gehiengoa, nahiz eta zinegotzi bat galdu.

Etxebarriko udalbatza
Alderdia		2019		2015
		Zinegotziak	Boto kopurua	Zinegotziak	Boto kopurua
	La Voz del Pueblo / Herriko Ahotsa (LVP)	12 / 17	3.885 (% 67,02)	13 / 17	3.742 (% 71,30)
	Euskal Herria Bildu (EH Bildu)	2 / 17	624 (% 10,76)	2 / 17	554 (% 10,56)
	Euzko Alderdi Jeltzalea (EAJ-PNV)	2 / 17	718 (% 12,39)	1 / 17	526 (% 10,02)
	Euskadiko Alderdi Sozialista (PSE-EE(PSOE))	1 / 17	435 (% 7,50)	1 / 17	328 (% 6,25)
Datuen iturria: Hauteskundeen emaitzak euskadi.eus webgunean

Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.

Euskara

Etxebarrin hitz egiten den euskara mendebaldeko euskararen barne dago kokaturik, zehatzago Nerbioi ibarreko euskara^[5][6] da. Etxebarri, ordea, ez da hizkera honetan kokatzen den herri bakarra, besteak beste, Bilbo, Arrigorriaga, Basauri, Galdakao, Zaratamo... ere bertan kokatzen baitira.

Etxebarriko hiztunen testigantzekin osatutako bideoa, Euskal Herriko Ahotsak^[7][5] proiekturako egina, ahozko ondarea jaso eta zabaltzeko.

Gaztelaniatze prozesua handia izan da Nerbioi ibarrean azken hamarkadetan, bereziki udalerri handietan gertatutakoa. Euskaradunak bereziki landa-eremuetan eta herri txikienetan bizi dira, eta bestela batuaren bidez hizkuntzaren berreskurapena egiten saiatzen ari dira, beste toki batzuetan bezala. Izan ere, ikastolak ditugu gaur egun Galdakaon ("Eguzkibegi") edo Basaurin ("Arizko ikastola") eta bertso-eskolak Basauri, Arrankudiagan eta Arrigorriagan.

Etxebarritar ospetsuak

• Bizente Sarria (1767 - 1835), frantziskotar eta sermoilaria.
• Jose Iragorri (1959 - 2014), Herri Irratiko kirol esataria.
• La Basu (1983), rap abeslaria.
• Tania Martínez Portugal (1983) politologoa, unibertsitateko irakaslea eta ikertzaile feminista.

Erreferentziak

1. Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
2. «Kaleko erabilera herrialdez herrialde» Euskararen erabilera (Wikipedia).
3. «Etxeko erabilera» Euskararen erabilera (Wikipedia).
4. Udal hauteskundeetako emaitzen historikoa, Etxebarri.net webgunean. 2011-07-06an kontsultatua.
5. «Nerbioi ibarrekoa - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-06-01).
6. «Etxebarri - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-06-01).
7. «Ahotsak.eus, Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-06-01).

Ikus, gainera

• Bizkaiko udalerrien zerrenda

Kanpo estekak

Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Euskal Wikiatlasa

• Etxebarriko udala

• Datuak: Q1228107
• Multimedia: Etxebarri / Q1228107
• Liburuak: Euskal Herriko bidaia-gida/Herriz herri/Etxebarri