Anjel Lertxundi

Anjel Lertxundi Esnal edo Andu Lertxundi (Orio, Gipuzkoa, 1948ko martxoaren 5a) euskal idazlerik oparoenetarikoa da. Filosofia eta Letra ikasketak egin zituen Donostian, Erroman eta Valentzian. Irakasle izan zen Zarauzko Salbatore Mitxelena Ikastolan, eta bertako zuzendari lau urtez. Zarautzen bertan bizi da umetatik. Idazle lanetan, bi ezizen erabili izan ditu: Andu —aitaren baserriaren izena— eta Iñaki Aldai. Hitz-jokoen zalea, hiztegia iraultzeko eta aberasteko bultzatzaile nekaezina da. Euskarak duen idazle onenetakotzat jotzen da Lertxundi, eta ofizio handienekoen artekoa.

Anjel Lertxundi
Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Anjel Lertxundi Esnal
Jaiotza	Orio, 1948ko martxoaren 5a (76 urte)
Herrialdea	Gipuzkoa, Euskal Herria
Hezkuntza
Hizkuntzak	euskara gaztelania
Jarduerak
Jarduerak	idazlea
Lantokia(k)	Euskal Autonomia Erkidegoa
Jasotako sariak	ikusi Euskadi saria - Euskarazko literatura  (1999) : Argizariaren egunak Beterriko Liburua Ohorezko Literatur Aipamena  (2008) : Zoaz infernura, laztana Beterriko Liburua Ohorezko Literatur Aipamena  (2002) : Zorion perfektua Espainiako Kritika Saria euskarazko narratibari  (1983) : Hamaseigarrenean, aidanez Espainiako Kritika Saria euskarazko narratibari  (1991) : Kapitain frakasa Espainiako Saiakera Sari Nazionala  (2010) [[]]  (2000)
Izengoitia(k)	Andu eta Iñaki Aldai

Produkzio handiko idazlea, literaturaren alor guztiak jorratu ditu, eleberri eta ipuinetatik hasi eta itzulpen eta saiakerara, haur eta gazte literatura ahaztu gabe. Zinemaren munduan ere murgildu eta bi film zuzendu ditu: 1985ean Hamaseigarrenean, aidanez (izen bereko bere liburuan oinarritua) eta 1987an Kareletik.^[1] Horretaz gain, hainbat hedabidetan esku hartu du, tartean Berria egunkarian. Euskal Idazleen Elkartearen sorreran, 1982an, erakundearen presidente izendatu zuten, eta kargu hartan aritu zen 1985 arte. Euskaltzain urgazlea da, eta euskaltzain oso izendatzeko proposatu dute. 2010ean Espainiako Literatura Sari Nazionala irabazi zuen, saiakera arloan, Eskarmentuaren paperak lanarekin.

Idazlanak

Euskal komunitate zientifikoaren Inguma datu-baseak Andu Lertxundiren 69 ekarpen jasota dauizka.^[2]

Haur eta gazte literatura

• Ai, Leire, Leire(1979, Erein)
• Gaur asteartea da (1979, Erein)
• Nikolas Mikolas (1979, Erein)
• Sorgin bat aidean (1979, Erein)
• Txibiribi bonbon (1979, Erein)
• Txilibitu danbolin (1979, Erein)
• Negua (1980, Erein)
• Udaberria (1981, Erein)
• Udazkena (1981, Elkar)
• Uda (1981, Erein)
• Portzelanazko irudiak (1981, Erein)
• Tristeak kontsolatzeko makina (1981, Erein)
• Gizon kabalen piurak (1982, Erein)
• Auskalo mendian (1984, Erein)
• Tximinitik gora (1984, Erein)
• Artillero dale fuego (1986, Erein)
• Bateltxo bat kulunkan (1986, Erein)
• Elegantzia frantzia (1986, Erein)
• Ipurdian bost letra (1986, Erein)
• Janda gero, majadero (1986, Erein)
• Lekeitioko plazan (1986, Erein)
• Titiritero titirimundi (1986, Erein)
• Eskiatzaile herrenaren kasua (1988, Erein)
• Estalaktita rockeroaren kasua (1988, Erein)
• Kaxkajo bahituaren kasua (1988, Erein)
• Paris de la France-ko pateen kasua (1988, Erein)
• Alarguntsa sikodelikoaren kasua (1989, Erein)
• Sardina ezpain gorriaren kasua (1989, Erein)
• Peru eta Marixe, mila eta bat komerixe (1993, Erein)
• Tresak eta kordelak (1993, Zarauzko Udala)
• Lehorreko koadernoa (1998, Alberdania)
• Nire kuleroak (1999, Elkar)
• Muxubero, mon amour (2000, Elkar)
• Nik erremerre hitz egiten dut (2000, Elkar)
• Dindirri = Flick (2001, Baigorri, Gara)
• Aizak eta aizan elkarrekin dantzan (2002, Elkar)
• Ezkutuko maitea (2002, Elkar)
• Brummm! (2003, Elkar)
• Graak! (2003, Elkar)
• Maria Goikoak batbihirulau! (2011, Erein)
• Haltzaren muinoa (2020, Elkar)
• Zakarruko (2020, Erein)

Narrazioak

• Hunik arrats artean (1970, Lur)
• Aise eman zenidan eskua (1980, Erein)
• Urtero da aurten (1984, Erein)
• Lurrak berdinduko nau (1990, Erein)
• Piztiaren izena (1995, Alberdania)

Eleberriak

• Ajea du Urturik (1971, Gero Mensajero)
• Goiko kale (1973, Gero Mensajero)
• Hamaseigarrenean, aidanez (1983, Erein)
• Tobacco days (1987, Erein)
• Carla (1989, Erein)
• Kapitain Frakasa (1991, Erein)
• Otto Pette (1994, Alberdania)
• Azkenaz beste (1996, Alberdania)
• Argizariaren egunak (1998, Alberdania)
• Zorion perfektua (2002, Alberdania)
• Konpainia noblean (2004, Alberdania)
• Ihes betea (2006, Alberdania)
• Zoaz infernura, laztana (2008, Alberdania)
• Etxeko hautsa (2011, Alberdania)
• Ihes betea (2012, Alberdania)
• Zoaz infernura laztana (2012, Alberdania)

• 

  Zu liburua aurkezten (Literaktum, 2016)

  Zu (2015, Erein)
• Horma (2017, Erein)
• Otto Pette Berrargitalpena (2018, Alberdania)^[3]
• Gilles de Rais,(2020, Alberdania)

Saiakerak

• Gaurko literatura (1968, Donostiako Apaizgaitegia).
• Pio Baroja (1972, Gero Mensajero).
• Xabier Lizardi, olerkari eta prosista (1974, Jakin).
• Haur literaturaz (1982, Erein).
• Letrak kalekantoitik (1996, Alberdania).
• Munduaren neurriak (1998, BBK eta Ikeder).
• Gogoa zubi (1999, Alberdania).
• Muga-mugako zirriborroak (edo pipiñoen kanpaina baten lehendabiziko zirriborroak) (1999, KM).
• Mentura dugun artean (2001, Alberdania).
• Eskarmentuaren paperak (2010, Alberdania).
• itzuliz usu begiak (2019, Alberdania)
• Desertuan behatxuloa (2022, Alberdania)
• Berbelitzen hiztegia (2024, Alberdania)

Itzulpenak

• Urrezko Astoa; Luzio Apuleio (1996, Ibaizabal)

Bidaiak

• Italia, bizitza hizpide (2004, Alberdania / Berria)

Biografiak

• Martin Ugalde, leialtasun baten historia (1997, Andoaingo Udala)
• Eskarmentuaren papera (2009, Alberdania)
• Paper festa : minimalia (2012, Alberdania)
• Zu (2015, Erein)

Sariak

• 

  "Demagun ehun urte barru" ekitaldia (2016)

  1983ko Espainiako Kritika Saria euskarazko narratiba eta poesiari, Hamaseigarrenean, aidanez liburuarengatik.
• 1991ko Espainiako Kritika Saria euskarazko narratiba eta poesiari, Kapitain Frakasa liburuarengatik.
• 1999ko Euskadi Literatura Saria, Argizariaren egunak liburuarengatik.
• 2000ko Rosalía de Castro Saria, Centro PEN Galicia.^[4]
• 2010eko Espainiako Literatura Sari Nazionala, saiakera alorrean, Eskarmentuaren paperak liburuagatik (gaztelaniaz Vida y otras dudas du izenburua). Gainera, 1994ko finalisten artean ere izan zen, Otto Pette eleberriarengatik.

Internet

Anjel Lertxundi ez da teknofiloa, baina hasiera-hasieratik garrantzi handia eman dio Interneti. Euskal idazleen artean, eremu horretan gehien nabarmendu direnetariko bat da.

Bloga

Anjel Lertxundik Hitz beste izeneko blog pertsonala dauka, Berria.eus webgunean. Blog horretan argitaratzen du egunero Berria egunkarian idazten duen zutabea, Hitz beste, baina blogean idazleak atal bat gehitzen dio zutabeari, post scriptum bat, eta hor Lertxundik azaldu ohi du zelan idatzi duen zutabe bakoitza, zergatik aukeratu dituen hitz edo adierazpide batzuk eta ez beste batzuk, alegia, azaltzen ditu bere idazkuntzaren nondik norakoak.

Hitz asmatzaile

Hainbat hitz asmatu ditu Anjel Lertxundik, Interneti lotuak, eta hitz horiek bidea egin dute sarean:

• 8. probintzia. Berak izendatu zuen lehen aldiz “8. probintzia” esaldia (Internet, euskararentzat), adierazteko zer garrantzi duen Internetek euskararentzat.^[5]
• Sarelari. Horrela deitu zien Lertxundik internautei, alegia, Interneten nabigatzen dutenei.^[6]
• Informazio batzaile. Berak proposatu zuen izen hori Aurki.com, Bloglines eta antzeko aplikazioentzat. Horrela azaldu zuen proposamena: "Hona agregatzaile batek betetzen dituen lanak: aurkitu, jaso, bildu; elkartu; sakabanaturik zeudenak, antolatu eta elkarren ondoan jarri; erantsi… Hiztegian bada horiek guztiak biltzen dituen aditz bat: Batu: aurkitu. Batu: jaso, bildu. Batu: elkartu. Batu: sakabanaturik zeudenak, antolatu eta elkarren ondoan jarri. Batu: erantsi ‘Batzaile" hitzak, esanahiari dagokionez, primeran ordezka dezake "agregatzaile". Polita den ala ez, estetika gaitzetsi gabe ere, nik uste dut halako hitzek praktikoak eta argiak izan behar dutela. (…) Hor dauzkagu boto-batzailea edo ontto-batzailea bezalako hitzak. Udalakoak astaputz-batzaileak omen dira Azkuek dionez… "Nik egunero begiratzen diot aurki batzaileari’”.^[7]

• 

  "Geurtz" hitza berreskuratzeko deia (berria, 2022-06-05).^[8]

  Geurtz hitza berreskuratzeko deia egin zuen. Euskarak ahaztua zuen pieza hori eskatzen zuen denboraren anfora hautsiari eransteko: Lehen, orain, gero. Atzo, gaur, bihar. Iaz, aurten... "geurtz". Datorren urtea aipatzeko forma zaharkitua, alegia. "Horra hitz labur bat, ekonomikoa oso. Natural-natural ateratzen zaigu, kolpean ulertzen dugu. Denbora zehatz bat, hitz bakar batez adierazia."^[8]

Erreferentziak

1. Zabala, Juan Luis. (2015-08-30). «Aspaldi hautsitako zubia» Berria.
2. Anjel Lertxundiren produkzioa, Inguma datu-basean erregistratua.
3. Sarasola, Ainhoa. «Jaiotzetik klasiko bat zena» Berria (Noiz kontsultatua: 2018-10-26).
4. (Gaztelaniaz) «Valente, Gimferrer, Lertxundi e De Melo, premios Rosalía de Castro» La Voz de Galicia 2000-07-14 (Noiz kontsultatua: 2020-12-15).
5. Lertxundi, Anjel Blog, blog! url: https://web.archive.org/web/20071012014506/http://www.berria.info/blogak/lertxundi/index.php?blog=14&title=blog_blog_1&more=1&c=1&tb=1&pb=1
6. Lertxundi, Anjel Etxe zuria (post scriptum) url: https://web.archive.org/web/20071021032449/http://www.berria.info/blogak/lertxundi/index.php?blog=14&title=etxe_zuria_2&more=1&c=1&tb=1&pb=1
7. Lertxundi, Anjel Agregatzaile ala batzaile? url: http://www.goiena.net/blogak/faroa/agregatzaile-ala-batzaile
8. Lertxundi, Anjel. (2022-06-05). «Iaz, aurten, geurtz» Berria (Noiz kontsultatua: 2022-06-06).

Ikus, gainera

• Euskarazko literatura
• Gipuzkoako idazleak

Kanpo estekak

Wikiesanetan badira aipuak, gai hau dutenak: Anjel Lertxundi

• «Anjel Lertxundi», Literaturaren Zubitegia.
• Blog pertsonala
• «Anjel Lertxundi: "Biktimak izan gara eta biktimak gara euskaldunok, baina baita borrero ere"», Argia, 2007-02-25.
• «Anjel Lertxundi: "Perfekzioa faxista omen duk"», Argia, 2011-10-09.

• Datuak: Q551383
• Multimedia: Anjel Lertxundi / Q551383
• Aipu famatuak: Anjel Lertxundi