Amoroto

Amoroto Bizkaiko barnealdeko udalerri euskalduna da, Lea-Artibai eskualdean eta UEMAko mankomunitatean dagoena. 413 biztanle zituen 2016. urtean.

Amoroto
Bizkaia, Euskal Herria
Amorotoko argazki historikoa (Indalecio Ojanguren)
Administrazioa
Estatua	Espainia
Erkidegoa	Euskal Autonomia Erkidegoa
Lurraldea	Bizkaia
Eskualdea	Lea-Artibai
Izen ofiziala	Amoroto
Alkatea	Ziortza Ikaran Zugazaga (HK)
Posta kodea	48289
INE kodea	48004
Herritarra	amorotar
Kokapena
Koordenatuak	43°19′36″N 2°30′48″W
Azalera	12,94 km²
Garaiera	170 metro
Distantzia	57 km Bilbora
Demografia
Biztanleria	392 (2023) −6 (2022)
202 (%51,5)   (%53,1) 208
Dentsitatea	0,3 bizt/km²
Hazkundea (2003-2013)[1]	% 6,35
Zahartze tasa[1]	% 17,96
Ugalkortasun tasa[1]	‰ 25,97
Ekonomia
Jarduera tasa[1]	% 78,85 (2011)
Genero desoreka[1]	% 1,05 (2011)
Langabezia erregistratua[1]	% 6,29 (2013)
Euskara
Euskaldunak[1]	% 91,73 (2010)
Kaleko erabilera [2]	%  (2016)
Etxeko erabilera [3]	% 87.47 (2016)
Datu gehigarriak
Webgunea	http://www.amoroto.net

Geografia

Inguru naturala eta kokapena

Mendi aldean kokatuta dago, landa ingurunean, eta udalerriko behealdea Lea ibaiak zeharkatzen du.

Mugakideak

Mugakideak hauexek ditu: Iparraldean Lekeitio, hegoaldean Markina-Xemein, mendebaldean Gizaburuaga eta ekialdean Berriatua.

Auzoak

Amorotok honako lau auzo hauek ditu:

• Elexalde
• Odiaga
• Ugaran
• Urrutia

Elexalde auzo nagusia eta biztanle gehien biltzen dituena da, eta bertan daude udaletxea, parrokia, enparantza, frontoia-probalekua, eskolak eta baserri multzo ederra, zaharrenak XVIII. mendekoak dira.

Demografia

2019an 409 biztanle zituen Amorotok. Horietatik %19,8 ziren 65 urte edo gehiagokoak, eta %6,11 atzerrian jaiotakoak.^[4]

Amorotoko biztanleria

Politika

2015eko maiatzaren 24ko hauteskundeetako emaitzen ondorioz Ziortza Ikaran Zugazaga (HK) da Amorotoko alkatea, Victor Maria Gabiolaren (HK) ondotik. Ikaranek alkatetza lortu zuen bere taldearen baiezko botoei esker, gehiengo osoaz.

2015eko udal hauteskundeak

Amorotoko udalbatza
Alderdia		2015eko maiatzaren 24a		2011ko maiatzaren 22a
		Zinegotziak	Boto kopurua	Zinegotziak	Boto kopurua
	Herriko Kandidatura (HK)	7 / 7	222 (% 100,00)	7 / 7	229 (% 100,00)
	Alderdi Popularra (PP)			0 / 7	0 (% 0,00)
Datuen iturria: 2015eko Udal hauteskundeak. Behin-behineko emaitzak euskadi.eus webgunean

2019ko udal hauteskundeak

2019ko udal hauteskundeetan Herriko kandidaturak 238 boto lortu zituen.^[5] Ibon Gabiola Idoiagabeitia izendatu zuten alkate.^[6]

Ekonomia

Honela banatzen ziren sektore ekonomikoak 2017an: Lehen sektorea %4,7. Bigarren sektorea %69,5. Hirugarren sektorea %24. Eraikuntza %1,7.^[4]

Amorotoko Sabin Gabiola Plaza hiztunaren testigantza. Euskal Herriko Ahotsak^[7][8] proiekturako egindako elkarrizketa, ahozko ondarea jaso eta zabaltzeko.

Kultura

Euskara

Amorotoko euskara Lea-Artibaiko hizkerari^[7][8] dagokio, mendebaldeko hizkeraren barnean kokatzen da, mendebaldeko bizkaieran. Eskualde hau ia erabat euskalduna da. Amoroton herritarren %90,86 euskalduna da.^[4]

Ondarea

• San Martin parrokia: Estilo gotiko-errenazentista duena, XVIII. mendean berriztatua.
• San Miguel baseliza: Aurrekoa bezala, Elexalde auzoan kokatuta dago.
• Santa Barbara baseliza: Izen bereko mendian eraikia dugu.
• Idarreta baserria: 1754an egina estilo barrokoan.
• Historiaurreko aztarnategiak: Ramón Adan Iartza geologoak gidatutako taldeak 1882an Arminako kobazuloan lehenengo aztarnak topatu zituen. Ondoren, 1929an Telesforo Aranzadi, Enrique Eguren eta Jose Miguel Barandiaran arkeologoek osatutako talde ezagunak Abitako koba aztertu zuen, eta 1964an Barandiaranek Abittagako leizean giza aztarnak eta eskuz egindako tresnak topatu zituen, .

Jaiak

San Martin jai nagusiak uztailaren 4an ospatzen dituzte, gainera irailaren 29an San Miguel eta abenduaren 4an Santa Barbararen omenez erromeria bana antolatu ohi dituzte. Ekaineko bigarren asteburuan Ugaran auzoko (Oleta bezala ezagunagoa) jaiak ospatzen dituzte, larunbatetik astelehenera.

Amorotoar ospetsuak

• Santiago Onaindia (1909-1996), euskal idazlea, karmeldar fraidea, apaiza eta itzultzailea.
• Maribi Ugarteburu (1968), kazetaria eta ezker abertzaleko politikaria.

Argazki galeria

• 
  Iturraranbekoa baserria
• 
  Iturraranbekoa baserriko idatzia
• 
  San Migel Goiaingeruaren ermita
• 
  Aldekoa baserria
• 
  Pedro Maria Gabiola alkatearen oroigarria

Erreferentziak

1. Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
2. «Kaleko erabilera herrialdez herrialde» Euskararen erabilera (Wikipedia).
3. «Etxeko erabilera» Euskararen erabilera (Wikipedia).
4. «Web Eustat. Amorotoko datu estatistikoak» eu.eustat.eus (Noiz kontsultatua: 2020-03-20).
5. www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2020-03-20).
6. «Amorotoko udala - Udala» www.amoroto.net (Noiz kontsultatua: 2020-03-20).
7. «Lea-Artibaikoa - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-06-21).
8. «Amoroto - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-06-21).

Ikus, gainera

• Bizkaiko udalerrien zerrenda

Kanpo estekak

Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Euskal Wikiatlasa

• (Gaztelaniaz) Amorotoko udalaren webgunea.
• "Amoroto, ginena eta garena, ahotik bihotzera" dokumentala.
• "Gari jotie Amoroton" dokumentala.

• Datuak: Q427240
• Multimedia: Amoroto / Q427240
• Liburuak: Euskal Herriko bidaia-gida/Herriz herri/Amoroto