Amharera[1] (amhareraz: አማርኛ, amarəñña) Etiopia ipar-erdialdeko hizkuntza da.
| Amharera | |
|---|---|
| አማርኛ | |
| Datu orokorrak | |
| Lurralde eremua | Etiopia, Israel, Ipar Amerika |
| Hiztunak | lehen hizkuntza: 27 milioi bigarren hizkuntza: 7-15 milioi gehiago |
| Rankinga | 55.a |
| Ofizialtasuna | Etiopia |
| Araugilea | Ez du |
| Hizkuntza sailkapena | |
| giza hizkuntza afroasiar hizkuntzak Hizkuntza semitikoak South Semitic (en)  Ethiopian Semitic (en) | |
| Informazio filologikoa | |
| Hizkuntza-tipologia | SOV hizkuntza, vowel harmony (en) , adjective-noun (en) , hizkuntza fusionatzailea, hizkuntza sintetikoa, postposizioa, azentua eta nominatibo-akusatibo hizkuntza |
| Denbora gramatikalak | orainaldia, lehenaldia eta geroaldia |
| Genero gramatikalak | genero maskulinoa eta genero femeninoa |
| Alfabetoa | etiopiar alfabetoa |
| Hizkuntza kodeak | |
| ISO 639-1 | am |
| ISO 639-2 | amh |
| ISO 639-3 | amh |
| Ethnologue | amh |
| Glottolog | amha1245 |
| Wikipedia | am |
| Linguasphere | 12-ACB-a |
| ASCL | 9214 |
| IETF | am |
Herrialde hartako bost hizkuntza nazionaletako bat da, baina hizkuntzen artean mintzatuena denez estatuko hizkuntza ofiziala de facto. Landa eremuko herritarren eta hiritarren arteko lingua franca ere bada[2].
Hizkuntza semitikoen artean, bigarren mintzatuena da, arabieraren atzetik[3] eta hebreeraren aurretik. 32 milioi pertsonak dute ama hizkuntza eta 57 milioi pertsonetara iristen da kopurua bigarren hizkuntza gisa dutenak ere gehitzen bazaizkie[4].
Etiopian soilik ez, Etiopiatik kanpora bizi diren 2'7 milioi pertsonak ere hitzegiten dute, Egiptora, Israelera edo Suediara emigratu zuten etiopiarrak dira.
Eritrean ere hitz egiten da, Etiopiatik deportatu zituzten eritrearrek eramanda hain zuzen ere.
Rastafari askok amharera ikasten dute, hizkuntza sakratutzat jotzen baitute, jatorrizko lehena ere delakoan.
Ge'ez hizkuntzarenetik egokituriko abugida grafia-sistema darabil[5]. Ezkerretik eskumara idazten da. Ez da existitzen amhareratik latindar alfabetora itzultzeko sistema bakar bat.
Giza Eskubideen Aldarrikapen Unibertsaleko 1. artikulua:
- የሰው ፡ ልጅ ፡ ሁሉ ፡ ሲወለድ ፡ ነጻና ፡ በክብርና ፡ በመብትም ፡ እኩልነት ፡ ያለው ፡ ነው ፡ የተፈፕሮ ፡ የማስተዋልና ፡ ሕሊናው ፡ ስላለው ፡ አንዱ ፡ ሌላውን ፡ በወንድማማችነት ፡ መንፍስ ፡ መመልከት ፡ የገባዋል ።
- Yäsäw leje hulu siwäläd näts'ana bäkəbrəna bämäbtəm əkulenät yaläw näw yätäfäpro yämastäwalenna həlinaw səlaläw andu lelawn bäwändmamačənät mänfəs mämälekät yägäbawal.
Anton Abadia esploratzaile irlandar-euskaldunak 1837an anaiarekin batera Etiopiara egin zuen bidaia, hango ohiturak ikasi nahian. Hizkuntzarekiko interes berezia azaldu zuen eta 15.000 hitz biltzen zituen amharera-frantses hiztegia sortu zuen[6], Dictionnaire de la langue Amariñña (1881)[7], mota honetako aurrenekoa eta gerora esploratzaile ugarik erabiliko zutena.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
