Ahuntz

Ahuntza (emea) edo akerra (arra) (izen zientifikoa: Capra aegagrus hircus) ugaztun hausnarkari bat da, Caprinae subfamiliakoa, Capra aegagrus basahuntzaren subespezie etxekotua. Kumeei, berriz, antxume, aume edo ahuña deritze. Azienda xehetzat hartuta dago, ardiak eta txerriak bezala.

Ahuntz
Argazkia   Bideoa  Irudi gehiago
Sailkapen zientifikoa
Klasea	Mammalia
Ordena	Artiodactyla
Familia	Bovidae
Generoa	Capra
Espeziea	Capra aegagrus
Azpiespeziea	Capra aegagrus hircus (Lineo, 1758)
Datu orokorrak
Ernaldia	22 aste
Gizakiak ateratzen dizkion produktuak	ahuntz-esne, ahuntz haragi eta goat hair (en)
Bizi itxaropena	15 urte
Bihotz-frekuentzia	75 taupada minutuko
Kumaldiaren tamaina	2
Edoskitzea	305 egun

Gizakiak ahuntzengandik elikagaiak eskuratzen ditu: esnea eta haragia. Esnea zuzenean har dezake, edo esneki landu gisa (gazta, jogurta...).

Etimologia

Emearen izena, aitzineuskaraz,^[1] *ha(n)-huntz berreraiki du Lakarrak^[2] (non *han 'animalia' eta huntz landare-izena ikusten dituen). Mitxelenak, Anuntzibai toponimoan oinarrituta, anuntz^[3] proposatu zuen.

Kumearen izenei dagokienez,^[1] antxume da hedatuena, eta ahuntz-ume du jatorrizko forma (Axularrek eta Etxeberri Sarakoak erabili zuten). Euskararen bazterretako hizkeretako aldaerek iradokitzen dute, ordea, ahuntz-en bukaerako -tz geroago gehitutako morfema dela (ikus halaber beltz):

• ahuñe/a (bustidura adierazkorraz edo -ña moduko atzizki txikigarri batez) < *ahun (ala *ahune < *ahume?)
• auma/e < *ahun-ume

Azkueren arabera, esaterako, Erronkarin aiñe/a nahiz aiñume erabiltzen ziren.^[4]

Munduko aziendak

Hauek dira gaur egun ahuntz gehien dituzten herrialdeak: · Txina : 173.000.000. · India : 124.500.000. · Pakistan : 52.800.000. · Sudan : 40.000.000. · Bangladesh : 34.500.000. · Nigeria : 27.000.000. · Iran : 26.000.000. · Indonesia : 12.450.000. · Tanzania : 11.700.000. · Kenia : 11.000.000.

Euskal Herriko bertako ahuntz arrazak

Ahuntza zuhaixka bat murrizten

Euskal Herrian bertako bi ahuntz arraza daude: ahuntz azpigorria eta piriniotar ahuntza. Haiez gain, kanpoko beste arrazetako etxeko ahuntzak daude ere esne eta haragitarako.

Esamoldeak

• "Ahuntzaren gauerdiko eztula" bezala izan: Oso garrantzi gutxiko zerbait izan.
• "Ahuntzak adarrak dituen aldera": Alderantziz.

Akerra

Akerra sarri agertzen da herri sinesmenetan, baita Euskal Mitologian ere, Akerbeltz izenarekin. Gainera, Euskal Herrian zein Pirinio guztian ohikoa izan da aker beltzak edukitzea artalde zein ukuiluetan gainontzeko abereak babesteko.

Kristauentzat, Deabru beraren berraragiztatzea da, eta apaizek sorgin eta aztiak jazarri dituzte Akelarreetan era guztietako gehiegikeria sexualak egitearen salaketapean. Egun zera uste da berriz, Akerbeltza antzinako jainko bat zela, abereen babeslea. Akerraren inguruko gurtza hau gainera Europako beste zenbait lekuetan ere eman da. Akerbeltz honen inguruko zenbait sinesmenek gaur egun arte iraun dute.