Onddo mingotsa (Tylopilus felleus) Boletaceae familiako onddo espezie bat da. Asiako ekialdean, Europan eta Ipar Amerikako ekialdean aurki daiteke, hegoalderantz Mexiko eta Erdialdeko Amerikaraino hedatuz.[1]
| Onddo mingotsa | ||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
_(2).jpg) | ||||||||||||||||||||||||||||
| Sailkapen zientifikoa | ||||||||||||||||||||||||||||
| Erreinua | Fungi | |||||||||||||||||||||||||||
| Klasea | Agaricomycetes | |||||||||||||||||||||||||||
| Ordena | Boletales | |||||||||||||||||||||||||||
| Familia | Boletaceae | |||||||||||||||||||||||||||
| Generoa | Tylopilus | |||||||||||||||||||||||||||
| Espeziea | Tylopilus felleus P.Karst., 1881 | |||||||||||||||||||||||||||
| Basionimoa | Boletus felleus | |||||||||||||||||||||||||||
| Mikologia | ||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||
Deskribapena
Baso hostoerorkorretan eta koniferoetan hazten den espezie mikorrizikoa da, askotan pagoen eta haritzen azpian fruituak ematen dituena. Bere gorputz emankorrek geruza ganbilak eta lauak dituzte, marroi, leundu edo txigortu kutsukoak, eta, ohi, 15 zentimetroko diametroa dute. Poroen gainazala, hasiera batean, zuria da, adinarekin arrosa bihurtu aurretik. Boletaceae gehienek bezala, ez du eraztunik, eta Boletus edulis eta antzeko beste espezie batzuetatik bereiz daiteke, bere ezohiko poro arrosengatik eta bere zurtoinean sare formako patroi marroi ilun nabarmenagatik.
Pierre Bulliard mikologo frantziarrak espezie hau Boletus felleus bezala deskribatu zuen 1788an[2] Tylopilus genero berrira transferitu aurretik[3]. Tylopilus felleus bere propietate antitumoral eta antibiotikoengatik frogatuak izan diren konposatu bioaktiboei buruzko ikerketen xede izan da[4]. Pozoitsua ez den arren, orokorrean janezina dela uste da, bere garraztasun izugarria dela eta[5].
Ez da ohikoa Euskal Herrian, ezin da jan bere zapore mingotsagatik. Boletus edulis edo Boletus aestivalis espezien antzekoa da. Ale bakar bat nahikoa da onddo jangarrien arrautza nahaski bat hondatzeko.
Kapela: 5 eta 12 cm arteko diametrokoa. Haragitsua, hemisferikoa, gero ganbila eta azkenean ia laua. Marroi-larru, marroi zurbil edo gamuza kolorekoa; azala lehorra, fin-fin belusatua, batzuetan pitzatua; ertz bihurgunetsua eta izurtua.
Tutuak: Luzeak, libreak edo dekurrenteak, zurixkak, gero arrosak.
Tutu libreak: Oinera hurbiltzen diren tutuak, baina ukitzen ez diotenak.
Tutu dekurrenteak: Hanka ukitzeaz gain, beherantz jarraitzen duten tutuak.
Poroak: Txikiak, lehenengo biribilak, gero angelutsuak, hasieran zuriak, gero arrosak, azkenean arrosa-izokin kolorekoak, orban beltzekin.
Hanka: 4 – 12x1 – 4 cm-koa; gaztetan nahiko lodia eta oinarria puztua, ondoren zilindrikoa; krema-marroixka edo marroi-horixka, sare ilunago eta oso markatu batez estalia.
Haragia: Lodia, biguna, zuria edo zertxobait arrosa, arrexka azalaren azpian, usain atseginekoa eta zapore oso mingotsekoa, egosten denean areagotzen dena.[6]
Etimologia: Boletus terminoaren etimologia eztabaidagarria da. Felleus epitetoa latinetik dator, “fel” hitzetik, hau da, behazunetik. Haragiaren zapore mingotsagatik.
Jangarritasuna
Ez da pozoitsua, baina bere zapore mingotsagatik janezina da. Ale bakar batek hondatzen dizu arrautza nahaskia.[7]
Nahasketa arriskua
Boletus edulis edo Boletus aestivalis onddoen oso antzekoa da, baina poro arrosakarak ditu, oinean sare luze beltzaxka bat eta haragia oso mikatza. Zalantzak argitzeko nahikoa da mingaina azaletik pasatzea eta mingostasuna egiaztatzea.
Tylopilus alutarius delakoarekin, Tylopilus felleus baino arraroagoa da eta ez da hau bezain mikatza, konifera basoetan aurkitzen da normalean, kapela, oro har, ilunagoa du, eta oinean sarea goiko aldean baino ez du.[8]
Sasoia eta lekua
Uda amaieran. Hostozabaletan eta koniferetan. Sortzen den lekuari leial zaion onddoa da.[9]
Banaketa eremua
Ipar Amerikako ekialdea, Europa, Erdialdeko Amerika, Asiako iparraldea.
Galeria
Erreferentziak
Kanpo estekak
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
