Surfa ohol baten gainean zutik mantenduz olatuen gainean irristatzean datzan kirola da. Hawaii uharteetan sortu zen eta hortik Estatu Batuetara zabaldu zen eta gero, XX. mendearen erdialdean, mundu osora.
Surf egiten
BiarritzetikEuskal Herria osora zabaldu zen. Peter Vierter izan zen Euskal Herriko kostan surf egiten lehena, zurezko ohol baten gainean. Handik aurrera, gazteak ekintza hori imitatzen hasi ziren.
Surfean oinarrituta, beste zenbait kirol aldaera sortu dira, hala nola windsurfa eta arraun surfa.
Duela 500 urte baino gehiagotik ezagutzen da surfa Polinesiako uharteetan. James Cook esploratzaile ingelesa 1778an iritsi zen Hawaiira: hor, bodysurfing (kirol horren antzekoa baina taularik gabea) eta bodyboard kirolen berri izan zuen.
Bestalde, Peru iparraldean, bertako biztanleek bertan surfa praktikatzen zutelako frogak utzi zituzten[1][2][3] . Huaca direlako Inkenzeramikazko ontzietan, argi eta garbi ageri da gizon bat, olatuen gainean irristatzen ari den zur zati baten antzeko zerbaiten gainean [4]. Zeramikazko ontzi horiek jatorria Hego Amerikan kokatzen diote baina, mende batzuk geroago, polinesiarrek surfarekiko zaletasuna Hawaiira [5] eraman zuten.
Handik denbora batera, bertako kulturak zapalduak izan ziren eta surfa gainbehera joan zen. XX. mendean surfa suspertu egin zen, eta Hawaiira turista eta militar estatubatuarrak etortzean eta Duke Kahanamoku Hawaiiar olinpikoaren ospearekin, surfa Kalifornia eta Australiako kostaldean zabaltzen hasi zen, ondoren beste herrialde batzuetara hedatuz.
Hori 1950eko eta 1960ko hamarkadetan gertatu zen. Artean , oholak zur trinkoan zizelkatzen ziren, zur mota horrek surfaren praktika asko erraztu zuen. Geroago, garatuz joan zen, kirol oso bat bihurtu arte. Horrela, akrobaziak, mugimenduak, hainbat diseinu eta material berriak sortu ziren eta, ondorioz, surfa masifikatu egin zen, diziplina eta balio anitzekoa bihurtuz.
Surfa 1960ko hamarkadan hedatu zen kontinente askotan. Ia mundu osoan praktikatzen zen. Bidaiariek gehien eskatzen dituzten helmugen artean Australia eta Asiako hego-ekialdea daude. Surfa kirol garrantzitsua da Latinoamerikan ere, bereziki Perun, Txilen, Mexikon edo Brasilen.
Gaur egun, lehiaketako surfa honako hauetan oinarritzen da:
Estiloaren eboluzio-korronte australiarra (mugimendu zabalak eta kementsuak).
Ez da kasualitatearen emaitza surfa Ipar Euskal Herrian garatzen hasi izana. Azalpen geologiko eta kultural bati lotuta dago. Izan ere, Euskal Herriak klima epela du eta Ozeano Atlantikoak surferako olatu ezin hobeak eskaintzen ditu Gaskoiniako golkoan. Golkoko itsaslasterreko korronteak kostaldea zeharkatzen du, ur-jarduerak egiteko mikro-klima atsegina sortzen duena. Beraz, gure kostaldean surfa garatzeko aukera guztiak daude [6].
Jaiotza
Gure kostaldeko herriak itsasora ohituta zeuden eta irristatze kirolak praktikatzen zituzten (estropadak, adibidez). 1950eko hamarkadan surfak izugarrizko garapena izan zuen mundu osoan zehar. Claude Durcudoy-k, “Claudet” ezizenaz ezagunak, hainbat erorketaren ondoren kirol horrekiko grina garatu zuen eta Frantziako lehen surflari taldea sortu zuen.
Claudetek eta bere lagunek garatu zuten surfa Euskal Herrian eta handik Atlantikoko kostalde osora hedatu. Kontuan izanda Euskal Herriko kostaldeak zituen ezaugarriak Euskal Herria surfaren hiriburua bilakatu zen Europan. Lehenengo lehiaketak laurogeiko hamarkadan sortu ziren Euskal Herrian, eta Ameriketako eta nazioarteko surflariak liluratuta geratu ziren gure kostaldearekin [6].
Euskal Herrian anitz dira surfa praktikatzeko lekuak eta horietarik batzuk mundu osoan dira ezagunak; esaterako, Mundakako hondartza ezaguna da mundu guztian bere ezker olatuari esker eta bertan munduko txapelketako proba bat egiten da. Beste hainbat hondartzatan ere surflari ugari ikus daitezke, Zurriolan, Zarautzen, Bakion eta Biarritzen adibidez.
Hiru motatako ohol nagusi bereizten dira: longboardak (3 metro edo gorako oholak), evolutiveak (hasiberrientzakoak) eta, azkenik, shortak. Lehen ohol mota azkena baino askoz handiagoa da: azken hori surfaren teknika oso garatua dutenek erabiltzen dute gehienbat, oso txikiak baitira besteeekin parekatuta.
Inbentoa, ohola eta surflariaren hanka lotzen dituen soka, oholetik erortzean ohola berriz ere hartu ahal izateko.
Surflariek uretan jantzi bereziak ere erabiltzen dituzte, likra edo neoprenoz egindakoak, gorputza tenperatura egokian mantendu eta ohol gainean etzanda daudenean, bularraldea ez zauritzeko.
Parafina, ohol gainean ematen den erretxina antzeko masa zurixka da, taula gainean jarrita, ez irristatzeko eta horrela istripu edo erorketak saihesteko. Ingurugiroan eragin ona du material horrek[erreferentzia behar].
Rockerra: Rockerra oholaren kurbadura besterik ez da, puntatik isatserainokoa. Kurbadura hori handiagoa izan ohi da puntan, eta ez hain nabarmena isatsean. Oro har, esan dezakegu ohol batek zenbat eta rocker gehiago izan, orduan eta hobeto biratuko duela, baina, aldi berean, motelagoa izango da, kurbaturak berak erresistentzia gisa jokatuko baitu olatuaren gainean aurrera egin ahala.
Ertzak: Ertzak oholaren alboak dira. Railak ere esaten zaie. Biraka gabiltzanean urarekin kontaktuan dagoen oholaren zatia da. Oholaren goiko eta beheko aldeen arteko trantsizio-eremua dela esan dezakegu. Oso garrantzitsuak dira oholak diseinatzerakoan.
Isatsa: Taila edo isatsa oholaren behealdea da. Isatsak karratuak, borobilduak edo squash, enara edo arrainen isatsen formakoak izan daitezke, erabat biribilak, punta formakoak edo diamante formakoak. Bakoitzak bere ezaugarri bereziak ditu.
Nose: Oholaren aurrealdea da: punta izenaz ere ezagutzen da. Ohol jakin batzuek, beren egilea eta olatu motak direla kausa, aurrealdea zorrotzagoa edo biribilduagoa dute.
Azpialdea: Surf ohol baten azpiko zatia da. Urarekin kontaktuan dagoenez, oholaren zati hori arduratzen da egonkortasuna, maniobragarritasuna eta abiadura kontrolatzeaz. Ertzekin eta isatsarekin gertatzen den bezala, oholaren azpialdeak markatzen du oholaren portaera.
Stringer: Oholaren arima edo nerbioa bezala ere ezagutzen da. Ohola goitik behera zeharkatzen duen tira txiki bat da. Ohol gehienetan ikusten da. Surfeko oholaren zati honen funtzioa taulari zurruntasun handiagoa ematea da.
Kiliak: Isatsaren azpialdean kokatzen diren hortzak dira eta oholaren norabidea mantentzeko erabiltzen dira.
Oinarrizko 3 kategoriak
Tarteko ohola (ingelesez, Funboard): 2,10 eta 2,75 m artean neurtzen dute. Ohol laburrak edo luzeak erabili aurreko hasierako puntua dira, surflari guztiek nahi dituzten trebetasunak eskuratzeko ezin hobeak direlako, balio anitzekoak eta edozein egoeratan erabiltzeko errazak direlako. Ohol laburren (maniobragarritasuna) eta luzeen (egonkortasuna eta flotagarritasuna) ezaugarriak fusionatzen dituzte, eta baliagarriak dira 3. eta 4. mailako olatuak inolako zailtasunik gabe igotzeko.
Ohol laburra (Shortboard): 1,50 eta 2,10 metro arteko tamaina dute, eta maniobragarritasuna ematen dute, baina flotagarritasuna eta egonkortasuna galtzen dute tarteko oholen eta ohol luzeen aldean; horregatik, ez da gomendatzen olatu txiki edo ertainetarako, baina bai olatu handietarako (4. gradua).
Ohol luzea (Longboard): 2,75 m edo gehiagoko luzera. Gaur egungo surfaren jatorrian dagoen 50eko eta 60ko hamarkadako estilo klasikoa irudikatzen dute. Edozein olatutan erabil daitezke: horregatik, tarteko oholak ez ezik, erabilienak izaten dira.
Mark Richards australiarra munduko surflaririk onenetakoa izan da eta 1979-1982 bitartean, munduko txapelduna . Surflari aparta izateaz gain, surf oholak egiten ditu. Twin-fin bi gilako surf ohola hobetu zuen, eta mundu osoan oso estimatuak dira. Bestetik, Kelly Slater ere, Cocoa Beachen (Florida) jaioa, munduko surflari hoberenetarikoa kontsideratuta dago, munduko surf txapelketa hamaika aldiz irabazi baitu.
Ahatea (Duck diving): taularen punta uretan hondoratuz egiten da, atzeko oinarekin edo belaunarekin lagunduz, olatuen indarrak ertzera ez itzularazteko arraunean ari zarenean, olatuak hausten diren tokiraino iristeko.
Gelditzea (Take Off): surflariek egiten duten lehen maniobra da: taularen gainean etzanda arraunean egiteari utzi eta tente jartzen da, olatuaren gainean irristatzeko prest.
Erortzea (Wipe out): taularen kontrola galtzen da eta ezin da grabitatea saihestu.
Olatua muntatzea (Bottom Turn): gelditu ondorengo lehen bira da maniobra hau. Olatuaren jaitsieran bultza egin ondoren, biratu egin behar dugu, apurtzen ari den olatuaren zatitik ihes egiteko. Olatuaren behealdean korrontearen indarrak ez gaitu bultzatzen, eta jaitsieraren inertziarekin maniobratu behar da berriro igo ahal izateko. Hori egin ezean, zuzenean joango ginateke itsasertzera, ezingo genuke olatuaren pareta zeharkatu, eta bitsak azkar harrapatuko gintuzke.
180º (Reentry): olatuaren gailurreraino igo eta bat-batean 180 graduko bira egitean datza, berriro ere olatua jaitsiz.
360º: 180º bezala hasten da, baina norabide berean biratzen jarraitzen da 360 gradu.
Hodia duen olatua: haustean olatuak sortzen duen hodiaren barrutik irristatzean datza. Hau, surfaren maniobra nagusitzat hartzen da, bere zailtasun eta ikusgarritasunagatik. Surflari guztiek amesten duten olatua da. Horrelako olatuak Teahupo'o-n, Tahiti-n, probatu daitezke.
Floaterra: ur-hautsaren aparraren gainean nabigatzean datza.
Airekoa (Air): horrela deitzen zaio ura aireratzea dakarren maniobra orori, eta, beraz, airean egiten da.
Ebaketa (Off the lip): maniobra honetan, haustear dagoen olatuaren paretari aurre egingo diogu, haren kontra errebotatuko dugu eta taularen zati bat olatutik kanpo aterako dugu.
Koletazoa (Backside): surf-taularen isatsa olatuaren goialdean irristatzea da.
Helizea (Kick flip): oso maniobra zaila da, salto egiten duzun bitartean taularen alboko biraketa lortzean datza.
Itzulera (Cut Back): olatuaren paretatik irristatu eta urautsiarengandik urrunduz, ia 180º-ko bira egin behar dugu, berriz ere olatura hurbiltzeko.
Esnap (Snap): itzulera (cut-back) moduko bat da, bat-batean egina eta biraketan askoz eremu txikiagoa duena.
LongBoarden mugimenduak
"5 hatz" (Hang Five): taulatik ibiltzea da, aurreratuta dagoen oina taularen aurreko puntan (nose) kokatu arte
"Jesukristo" (Hang ten): taularen aurreko puntan bi oinak kokatzean datza. Trebezia eta olatuaren abiadura handia eskatzen du, bestela, surflariak taula hondoratu eta uretara eroriko da.
Bira (Drop Knee): Longboarden bira klasikoa da. Itzuli bat egitea da (cut back), baina atzeko hanka tolestu egin behar da belaunak taula ukitu arte.
Beste aspektu garrantzitsuak
Surfaren aspektu oso garrantzitsu bat da aurrean jartzen dugun oina, horren arabera Goofy edo Erregularra izango gara.
Goofy: eskumako oina aurrean jartzen duen pertsona da.
Erregularra: ezkerreko oina aurrean jartzen duen pertsona da.
Horren arabera, taularen soka atzeko oinean jarriko da beti.
Kirol honen zailtasuna olatuen abiaduran, tamainan eta forman datza. Surfaren estiloan nabigatzeko olatu egokiak horma eta aparra pixkanaka eskuinerantz edo ezkerrerantz garatuz eboluzionatzen eta apurtzen dutenak dira. Olatuek arrokazko gainazal baten eta sakontasun gutxirekin hausten badira, egokiagoak izango da bodyboarda praktikatzea. Surfa egiteko baldintza egokiak identifikatzeko, olatuaren hainbat elementu edo zati aztertu behar dira:
Horma: altxatzean, lerro horizontalaren gainean ur-azalera bat altxatzen duen olatuaren zatia da, angelu ezberdinetan edo baita bertikalean ere. Surflariak nabigatzen duen olatuaren zatia da.
Besoa: paretak duen ur-bolumena da, hau da, zati surfgarriaren luzera.
Ezpaina: hormaren hasierako tartetik eta amaitzen den tarterarte erortzen den horma zatia da.
Hutsunea: hormaren eta besoaren zatiak, presentzia ahurra hartzen dutenak, non abiadura handia proiektatu daitekeen surflariaren gorputzean.
Hodia: zuloaren espazioa, olatuaren aurrerapenaren eta hausturaren ondorioz mugitzen ari den ezpain baten erorketaren azpian bilduta geratzen dena.
Gandorra: olatuaren goialdea.
Aparra: Olatua apurtzean sortzen den ur mugimendua.
